Toplumsal Hareketler Bağlamında Küreselleşen Dünyada Çevre Sorunları: “Kavramsal Bir Analiz”

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 21 - 39, 21.03.2025

Sümeyye Özkan , Aslı Aydemir

Öz

Küreselleşme, dünya çapında toplumlar, kültürler ve ekonomiler arasındaki etkileşimin hızlandığı ve bir bütünleşme sürecinin başladığı dönemi ifade etmektedir. Bu dönemin beraberinde getirdiği ticari ve teknolojik gelişmeler birçok alanda fayda sağlarken, bazı alanlarda da olumsuz etkileri olabilmektedir. Çevre de bu olumsuzluklardan etkilenmekte olup gün geçtikçe daha ciddi boyutlara ulaşan bir süreç içerisinde yer almaktadır. Özellikle de 1970 ve sonrası dönemden itibaren küresel çevre sorunları gittikçe büyümektedir. Çevre sorunları, küresel iklim değişikliğinden, biyolojik çeşitlilik kaybına kadar çeşitli alanlarda kendini göstermektedir. Değişen iklim özellikleri, canlılar için kaliteli yaşam alanlarının azalması ve gün geçtikçe nefes almanın dahi zorlaştığı bir ortamın varlığı, bu konuya hassasiyet gösteren kişilerin bir araya gelerek dikkat çekme amaçlı yapmış oldukları hareketlerle görünür olmaya başlamıştır. Yeni toplumsal hareketler olarak değerlendirilen çevre hareketleri, bu sorunlara dikkat çekmede ve değişim talep etmede kritik bir rol oynamaktadır. Literatür değerlendirmesine dayalı bu çalışma da küreselleşmenin etkisiyle günden güne hızla büyüyen çevre sorunlarına dikkat çekmek, kamuoyunu ve karar alma mekanizmalarını etkilemek ve istenilen yönde karar alınmasını sağlamak için yapılan bu hareketleri örnekleriyle ele almak ve çözüm önerileri sunabilmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonucunda; çevre sorunlarına karşı kritik bir öneme sahip olan çevreci hareketlere destek olunması, doğa dostu teknolojinin kullanılması ve teşvik edilmesi, ağaçlandırma faaliyetlerinin artırılması, toplumu bilinçlendirme konusunda eğitimler verilmesi ve farkındalığın artırılması için çalışmaların gerçekleştirilmesi gibi önerilerle çevre sorunlarının azaltılmasına katkı sunulacağı savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Küreselleşme, İklim Krizi, Toplumsal Hareketler, İklim Aktivizmi, Çevre Sorunları

Environmental Problems in the Globalising World in the Context of Social Movements: “A Conceptual Analysis”

Öz

Globalisation refers to the period in which the interaction between societies, cultures and economies around the world accelerated and an integration process started. While commercial and technological developments brought about by this period provide benefits in many areas, they may also have negative effects in some areas. The environment is also affected by these negativities and is in a process that reaches more serious dimensions day by day. Especially since 1970 and after, global environmental problems have been growing. Environmental problems manifest themselves in various fields ranging from global climate change to loss of biodiversity. Changing climate characteristics, the decrease in quality living spaces for living things and the existence of an environment where even breathing becomes difficult day by day have become visible with the movements that people who are sensitive to this issue have come together to draw attention. Environmental movements, which are considered as new social movements, play a critical role in drawing attention to these problems and demanding change. This study, which is based on a literature review, has been carried out in order to draw attention to environmental problems that are growing rapidly day by day with the effect of globalisation, to influence public opinion and decision-making mechanisms and to ensure that decisions are taken in the desired direction, to address these movements with examples and to offer solutions. As a result of the study; it is argued that supporting environmentalist movements, which have a critical importance against environmental problems, using and promoting environmentally friendly technology, increasing afforestation activities, providing trainings on raising public awareness and carrying out studies to raise awareness will contribute to the reduction of environmental problems.

Anahtar Kelimeler

Globalisation, Climate Crisis, Social Movements, Climate Activism, Environmental Problems

Kaynakça

• Ak Sözlük. Erişim 21 Aralık 2020. http://aksozluk.org/iklim.
• AR, Apaçık Radyo. “İklim Aktivistlerinin Demografik Özellikleri”. Erişim 10 Ağustos 2024. https://acikradyo.com.tr/iklim-kusagi-konusuyor/iklim-aktivistlerinin-demografik-ozellikleri
• Aydemir, Aslı. Toplumsal Hareketler ve Sosyal Medya. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2020.
• Aydemir, Cahit - Kaya, Mehmet. “Küreselleşme Kavramı ve Ekonomik Yönü”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 6/20 (2007), 260-282.
• Bektaş Durmuş, Seval. “İklim Aktivizmi Üzerine Nitel Bir Araştırma; ‘Fridays For Future Hareketi’”. Boykoz Akademi Dergisi, (2024) 105-118.
• Bozkurt, Yavuz - Bayansar, Reha. “Yeni Toplumsal Hareketler Çerçevesinde Çevreci Hareket ve Gezi Parkı Olayları”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 14/2 (2016), 276-293.
• Climate.gov, NOAA Climate.gov. “Climate Change: Global Sea Level”. Erişim 6 Haziran 2024. https://www.climate.gov/news-features/understanding-climate/climate-change-global-sea-level
• Çalış, Şaban Halis. “Üç Tarz-ı Siyasetten Globalizme”. Küresel Sistemde Siyaset, Yönetim ve Ekonomi. der. M. Akif Çukurçayır. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2002.
• Çelebi, H. “Çevre Sorunları”. Uluslararası İlişkiler: Giriş, Kavram ve Teoriler. ed. Haydar Çakmak İstanbul: Doğu Kitabevi, 2014.
• Doğan, Seyhun - Tüzer, Mutlu. “Küresel İklim Değişikliği ile Mücadele: Genel Yaklaşımlar ve Uluslararası Çabalar”. Sosyoloji Konferansları Dergisi 44 (2011), 157-194.
• DPT, Devlet Planlama Teşkilatı. İklim Değişikliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 2000.
• Erdoğan, Halide Nur. “Yeni Toplumsal Hareketler Bağlamında Kadın Hareketleri: Dijital Aktivizm”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/2 (2021) 112-119.
• Fırat, Nihan. “Küreselleşmenin Tarihi ve Bilgi”. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi 16/2 (2021) 165-171.
• Fox, Jeremy. Chomsky ve Küreselleşme. İstanbul: Everest Yayınları, 2002.
• Garip, Sezen. “Dijital Aktivizm ve Sosyal Medya Aktivizm Kavramlarını Ayırmak: Kuramsal Bir Değerlendirme”. Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi 6/14 (2022), 81-89.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2018.
• Görmez, Kemal. Çevre Sorunları. Ankara: Nobel Akademik, 2020.
• İçli, Gönül. “Küreselleşme ve Kültür”. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 25/2 (2001) 163-172.
• İlkak, Ahmet - Küpeli, Ali Ertuğrul. “Sanatsal Eylem Olarak Vandalizm; İklim Aktivisleri”. Sanat ve Yorum 43 (2024), 34-42.
• Klinenberg, Eric vd. “Sociology and the Climate Crisis”, Annual Review of Sociology (2020), 646-669.
• Kömeçoğlu, Uğur. “Küreselleşme, Modernleşme, Modernlik ”. Doğu Batı Düşünce Dergisi 5/18 (2022), 9-24.
• Mavi, İbrahim. “Küresel İklim Değişikliği Bağlamında Yeni Toplumsal Hareket Örneği Olarak Küresel Çevreci Hareketler”. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/2 (2021), 116-126.
• Mazlum, İbrahim. “Küresel Siyaset ve Çevre”. Küresel Siyasete Giriş, Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler. ed. Evren Balta. 457-489. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• NRDC, the Natural Resources Defense Council. “What Is Climate Change?”. Erişim 8 Temmuz 2024. https://www.nrdc.org/stories/what-climate-change
• Robertson, Roland - White, Kathleen E. “What Is Globalization?”. The Blackwell Companion to Globalization. ed. George Ritzer. 54-66. Malden: Blackwell Publishing, 2007.
• Sönmezoğlu, Faruk vd. Uluslararası İlişkilere Giriş. İstanbul: Der Yayınları, 2020.
• Stuart, Diana vd. “The climate crisis as a catalyst for emancipatory transformation: An examination of the possible”. International Sociology 35/4 (2020), 433-456.
• TCÇŞİDB, Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. “Türkiye’nin Tarafı Olduğu Bazı Çok Taraflı Çevre Anlaşmalarına İlişkin Bilgiler”. Erişim 1 Temmuz 2024. https://ab.csb.gov.tr/anlasmalar-i-98915
• Topal Demiroğlu, Elif. “Yeni Toplumsal Hareketler; Bir Literatür Taraması”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi 2/1 (2014), 133-144.
• Touraine, Alain. Bugünün Dünyasını Anlamak Yeni Bir Paradigma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Türkeş, Murat vd. Küresel İklim Değişikliği ve Olası Etkileri. Çevre Bakanlığı, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Seminer Notları, 2000.
• Ünal, Serhan. “Yeşil Teori”. Uluslararası İlişkiler Teorileri Temel Kavramlar. der. Mehmet Şahin ve Osman Şen. 229-251. Ankara: Kripto Yayınları, 2014.