Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi

Yıl 2022, , 403 - 417, 31.07.2022

Duru Şahyar Akdemir

https://doi.org/10.11616/asbi.1022568

Öz

İnsan haklarının korunması konusunda her ne kadar tek tek kişilere görev düşse de bu konuda devlet, sivil toplum örgütleri ve diğer aktörler de sorumluluk sahibidir. Devlet, insan haklarının koruyucusu konumunda olup her türden hakkın özünün gerçekleşmesinde temel bir rol oynamaktadır. Türkiye’de insan haklarına dair politikaların geliştirilmesi ve insan haklarının korunması konusunda düzenlemelerin yapılması 1990’lı yıllarda başlamıştır. Çingeneler özelinde ise bu düzenlemelerin 2000’li yıllarla birlikte hayata geçirilmeye başlandığı ifade edilebilir.
Bu doğrultuda çalışmanın amacı Çingenelere yönelik hak temelli politikaları uluslararası gelişmeleri de dikkate alarak tarihsel çerçevede ele almaktır. Çalışmada Türkiye’de gerçekleştirilen hak temelli politikalar Çingene haklarına etkileri özelinde incelenmiş ve inceleme sonuçlarına dayanarak insan haklarının korunması ve iyileştirilmesi noktasında önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

çingeneler, ayrımcılık, insan hakları, hak temelli politika

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

GYPSIES IN TURKEY AND GYPSY RIGHTS

Öz

In addition to individuals, the state, non-governmental organizations and other actors are also responsible for the protection of human rights. The state is the protector of human rights and plays a fundamental role in the realization of all kinds of rights. Policies on human rights began to be developed in Turkey in the 1990s. In the case of Gypsies, rights-based regulations began to be implemented in the 2000s.
The aim of the study is to examine the rights-based policies towards Gypsies in a historical framework, taking into account international developments. In this study, the rights-based policies implemented in Turkey have been examined in terms of their effects on Gypsy rights. Based on the results of the examination, suggestions were made at the point of protection and improvement of human rights.

Anahtar Kelimeler

human rights, Gypsies, rights based policy, discrimination

Proje Numarası

-

Kaynakça

• AB İlerleme Raporları (1998-2020).https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html (Erişim tarihi:12.05.2021).
• Ahmet Mithat Efendi (2009), Çingeneler, İstanbul: Sel.
• Akdemir Şahyar, D. (2015), “İlerleme Raporları (1998-2013) Işığında Türkiye’de Roman Haklarının Gelişimi”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 11(44), 129-142.
• Anadolu Ajans, 2012, Romanlar ‘eşit vatandaşlık’ istedi (16.04.2012).https://www.aa.com.tr/tr/politika/romanlar-esit-vatandaslik-istedi/372956 (Erişim tarihi:24.05.2021).
• Arayıcı, A. (2008), Avrupa’nın Vatansızları Çingeneler, İstanbul: Kalkedon.
• Astier, H. (2014), France and the Roma: Cities employ tough love. https://www.bbc.com/news/magazine-25892915 (Erişim tarihi:12.05.2021).
• Avrupa Komisyonu, 2010, Improving The Tools For The Social Inclusion And Non-discrimination Of Roma In The EU Report 2010. https://repository.graduateinstitute.ch/record/12419 (Erişim tarihi:12.05.2021).
• Avrupa Komisyonu, 2012, National Roma Integration Strategies: a first step in the implementation of the EU Framework. https://ec.europa.eu/anti-trafficking/sites/default/files/national_roma_integration_strategies_a_first_step_in_the_implementation_of_the_eu_framework.pdf (Erişim tarihi:11.05.2021).
• Avrupa Komisyonu, 2013, Steps Forward in Implementing National Roma Integration Strategies. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0454:FIN:EN:PDF (Erişim tarihi:17.04.2021).
• Aylık ABGS Bülteni, 2011.https://www.ab.gov.tr/files/bulten/abgs_bulten_haziran2011.pdf (Erişim tarihi:22.04.2021).
• Aytaç, G. B. (2012), Soğuk Savaş Dönemi Doğu Avrupa Çingeneleri, L. Ürer içinde Roman Olup Çingene Kalmak (s. 45-80), İstanbul: Melek.
• Baclıja, Irena (2008). Positive Discrmination Policies for Inclusion of Europe’s Largest Minority: Examples of Educational Policies for the Roma Minority in Europe, Politicka misao, 45(5), 175-189.
• Cankara, P. Ö. (2012), Bir Etnik Grup Olarak Çingenelerin Statüleri Hakkında, L. Ürer içinde Roman Olup Çingene Kalmak (s. 97-124), İstanbul: Melek.
• Csepeli, G. ve Simon, D. (2004), Construction of Roma Identity in Eastern and Central Europe: Perception and Self Identification, Journal of Ethnic and Migration Studies, 30(1), 129-150.
• Decade of Roma Inclusion 2005-2015.https://www.rcc.int/romaintegration2020/romadecade_p/17/decade-of-roma-inclusion-2005-2015 (Erişim tarihi:18.05.2021).
• Foggo, H. (2012), Yeni Anayasa ve Romanlar, Rom-Ca Kültürel ve Sosyal Politika Dergisi, Sayı 1, İzmir: Arkadaş Matbaacılık, 13-17.
• Goldston, J. A. (2010), The struggle for Roma Rights: Arguments That Have Worked, Human Rights Quarterly, 32(2), 311-325.
• Haberler.com, 2013. Trakya Romaları Edirne’de Buluştu.https://www.haberler.com/trakya-romanlari-edirne-de-bulustu-5237463-haberi/ (Erişim tarihi:15.06.2021).
• Hammarberg, T. (2012), Avrupa’da İnsan Hakları, (Çev. Ayşen Ekmekçi), İstanbul: İletişim.
• İnsan Hakları Derneği, 2010, Manisa Selendi İlçesinde Roman Vatandaşlara Yönelik Linç Girişimi ve Sonrasındaki Olaylara İlişkin İnceleme ve Araştırma Raporu. https://www.ihd.org.tr/blon-el-rapor167/ (Erişim tarihi:07.06.2021).
• Jovanovıc, Z. (2015), Why Europe’s “Roma Decade” Didn’t Lead to Inclusion. 21.09.2015. https://www.opensocietyfoundations.org/voices/why-europe-s-roma-decade-didn-t-lead-inclusion (Erişim tarihi:17.04.2021).
• Kenrick, D. (2006), Çingeneler Ganj’dan Thames’e, (Çev. Bahar Tırnakçı), İstanbul: Homer.
• Kolukırık, S. (2009), Dünden Bugüne Çingeneler, Kültür-Kimlik-Dil Tarih, İstanbul: Ozan.
• Kurtuluş, B. (2012), Devletsiz Bir Halk Olarak Çingeneler: Kökenleri, Sorunları, Örgütlenmeleri, L. Ürer içinde Roman Olup Çingene Kalmak (s. 17-44), İstanbul: Melek.
• Kyuchukov, H. (2007), Bulgar ve Türk Müslüman Romanlar’ın Tarihi, Kültürü ve Dili, S. Kolukırık içinde Yeryüzünün Yabancıları Çingeneler (s. 71-83), İstanbul: Simurg.
• Liegeois, J. P. (2007), Roma Education and Public Policy, European Education, 39(1), 11-31.
• Marsh, A. (2008a), Etnisite ve Kimlik: Çingenelerin Kökenleri, E Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Özçelik ve S. Gökçen içinde Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi (s.19-27), (Çev. Ezgi Taboğlu, Sezin Öney), İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Marsh, A. (2008b). Türkiye Çingenelerinin Tarihi Hakkında, E. Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Özçelik ve S. Gökçen içinde Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi (s. 5-18 ), (Çev. Ezgi Taboğlu, Sezin Öney), İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Marushiakova, E. ve Popov, V. (2006), Osmanlı İmpatorluğu’nda Çingeneler, (Çev. Bahar Tırnakçı), İstanbul: Homer.
• Messing, V. (2013), Active Labor Market Policies With An Impact Potential On Roma Employment in Five Countrıes of the EU. https://cps.ceu.edu/sites/cps.ceu.edu/files/cps-working-paper-neujobs-d19-2-active-labor-market-policies-2013.pdf (Erişim tarihi:15.04.2021).
• NTV, 2010. Vurun Çingenelere’ dediler (07.01.2010).https://www.ntv.com.tr/turkiye/vurun-cingenelere-dediler,sT3ja_cbukyM7gg8wtDp-g (Erişim tarihi:24.05.2021).
• Radikal Gazetesi, 2010. Romanların gözünden Selendi’deki linç olayları (07.01.2010).http://www.radikal.com.tr/turkiye/romanlarin-gozunden-selendideki-linc-olaylari-973222/ (Erişim tarihi:12.05.2021).
• Roma Decade and Roma Integration 2020.https://www.rcc.int/romaintegration2020/romadecade_p/18/roma-decade-and-roma-integration-2020 (Erişim tarihi:03.04.2021).
• Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi, 2016.https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/04/20160430-11-1.pdf (Erişim tarihi:03.04.2021).
• Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi (2016-2021) II. Aşama Eylem Planı (2019-2021). https://ailevecalisma.gov.tr/media/30906/roman-vatandaslara-yonelik-ii-asama-eylem-pl.pdf (Erişim tarihi:03.04.2021).
• Sıfır Ayrımcılık Derneği, 2020. Ortak Çağrı: Romanlar Virüsten Çok Açlıkla Mücadele Ediyor. http://www.sifirayrimcilik.org/2020/04/ortak-cagri-romanlar-virusten-cok-aclikla-mucadele-ediyor/ (Erişim tarihi:11.04.2021).
• Silva, P. (2011) (Ed.), Roma Health Mediators- Successes And Challenges, New York: Open Society Foundation. https://www.opensocietyfoundations.org/uploads/0b5e7562-2762-4d42-a73e-ed6ce20a809a/roma-health-mediators-20111022.pdf (Erişim tarihi:12.06.2021).
• Sunar, B. (2012), Ulusçuluğun Kurbanları ya da Ulusun ve Ulusçuluğun Ötesinde Norm Dışı Göçebeler: Çingeneler, Osmanlı İmparatorluğu ve Lozan Antlaşması Örneği, L. Ürer içinde Roman Olup Çingene Kalmak (s. 223-246), İstanbul: Melek.
• Şenocaklı, M. (2021), Lüks Plazaların Dibinde Derin Bir Yoksulluk Yaşanıyor -Çocuk Bezini Taneyle Yağı Bardakla Alıyorlar, Oksijen, 19.02.2021. https://gazeteoksijen.com/turkiye/cocuk-bezini-taneyle-yagi-bardakla-aliyorlar/ (Erişim tarihi:21.05.2021).
• Şentop, M. (2012), Roman Açılımı ve AK Parti. Rom-Ca Kültürel ve Sosyal Politika Dergisi 1, 44.
• Turan, N. S. (2012), Evliya Çelebi’nin İstanbul Anlatısında Çingene ya da Kıpti Tasvirleri, L. Ürer içinde Roman Olup Çingene Kalmak (s. 205-222), İstanbul: Melek.
• Türk Dil Kurumu Sözlüklerihttps://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi:12.02.2021).
• Yanıkdağ, T. (2012), Türkiye’de Yaşayan Romanların Sorunlarına Genel Bir Bakış. L. Ürer içinde Roman Olup Çingene Kalmak (s. 223-246), İstanbul: Melek.
• Yolcu, S. (2012), “Devletsiz” Avrupa Çingeneleri. Evliya Çelebi’nin İstanbul anlatısında Çingene ya da Kıpti Tasvirleri, L. Ürer içinde Roman Olup Çingene Kalmak (s. 179-204), İstanbul: Melek.
• 2510 sayılı Kanun, 1934.https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2733.pdf (Erişim tarihi:18.05.2021).
• 5683 sayılı Kanun, 1950. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7564.pdf (Erişim tarihi:18.05.2021).