CİZYE DEFTERİNE GÖRE FERECİK KAZASINDA KIPTÎLER VE GAYRİMÜSLİMLER (1848)

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 3, 985 - 1006, 30.11.2021

Mustafa Durdu

https://doi.org/10.11616/asbi.954436

Öz

Cizye defterleri, bir yerleşim yerinde sâkin cizye mükellefi gayrimüslim ve Kıptîler hakkında veriler sunan önemli vesikalardır. Bu makalede, Osmanlı Arşivinde bulunan Maliye Nezareti Varidat Muhasebesi Cizye Defterleri fonundaki 932 numaralı cizye defterine göre, Edirne eyaleti içerisindeki Ferecik kazasında sâkin cizye mükellefi Kıptî ve reayanın demografik, sosyal ve iktisadî durumları analiz edilmiştir. Buna göre Ferecik kazasında yerli ve yabancı toplam 3602 cizye mükellefi reaya ile 146 cizye mükellefi Kıptî yaşamaktadır. Reaya ve Kıptî mükelleflerin kahir ekseriyeti 11-30 yaş aralığındadır. Her iki kesimin de çekirdek tipi bir aile yapısına sahip oldukları görülmüştür. Ödedikleri cizye sınıfına göre, mükelleflerin orta seviyede bir gelire sahip oldukları anlaşılmıştır. Makalede adı geçen cizye defterinden başka nüfus defterleri ve diğer bazı kaynaklardan da istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ferecik, Cizye, Ekonomi, Demografi, Gayrimüslim

GYPSIES AND NON-MUSLIMS IN FERECIK DISTRICT ACCORDING TO THE JIZYA INVENTORY (1848)

Öz

Jizya inventories are important documents that provide data on non-Muslims and Gypsies who are taxpayers living in a settlement. In this article, demographic, social and economic conditions of the taxpayer Gypsies and reaya living in Ferecik district in Edirne province were analyzed according to the jizya inventory numbered 932 in the Finance Ministry Revenue Accounting Cizye Inventory fund in the Ottoman Archives. Accordingly, a total of 3602 local and foreign taxpayer reaya and 146 jizya taxpayer Gypsies live in Ferecik district. The vast majority of taxpayers who are Reaya and Gypsy are between the ages of 11-30. It has been observed that both groups have a nuclear type family structure. According to the jizya class they pay, it is understood that the taxpayers have a medium income. In addition to the jizya inventory mentioned in the article, population registers and some other sources were also used.

Anahtar Kelimeler

Ferecik, Jizya, Economy, Demography, Non-Muslim

Kaynakça

• T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA)
• Maliye Nezareti Varidat Muhasebesi Cizye Defterleri (BOA. ML.VRD.CMH.d.)
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, BOA. ML.VRD.CMH.d. 932
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı,Nüfus Defterleri (NFS.d.)
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, BOA. NFS.d. 4052
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, BOA. NFS.d. 4053
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, BOA. NFS.d. 4054
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, BOA. NFS.d. 4056
• Erkal, M. (1993), Cizye, TDV İslâm Ansiklopedisi, 8, s. 42-45, İstanbul.
• Evliya Çelebi (2011), Seyahatname, 8 / 1, (Haz. S. A. Kahraman), İstanbul: YKY.
• İnalcık, H. (1993), Osmanlılarda Cizye, TDV İslâm Ansiklopedisi, 8, s. 45-48, İstanbul.
• Kiel, M. (1995), Ferecik, TDV İslâm Ansiklopedisi, 12, ss. 371-373, İstanbul.
• Memmedov, Y. (2005), Onomastik Birimlerle Lügat Birimleri Arasında Leksik-Semantik Alaka, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, V(2), s. 401-406.
• Ocak, A. Y. (1991), XIII-XV. Yüzyıllarda Anadolu'da Türk-Hıristiyan Dinî Etkileşimler ve Aya Yorgi (Saint Georges) Kültü, Belleten, LV (214), s. 661-673.
• Özel, O. (2000), Avarız ve Cizye Defterleri, (Ed. H. İnalcık, Ş. Pamuk), Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, s. 34-50, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Öztürk, N. (1989), Ferecik’in Süleyman Paşa Tarafından Fethine Dair, Türklük Araştırmaları Dergisi, IV (4), s. 135-145.
• Sayın, A. V. (1999), Tekâlif Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi), Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı.
• Şemseddin Sami, (1314), Kâmûsu’l-A’lâm, 5, İstanbul: Mihran Matbaası.
• Şenay, B. (2007), Noel, TDV İslâm Ansiklopedisi, 33, s. 201-202, İstanbul.
• Tekidağ, M. C. Ş. (1979), Süleyman Paşa, İslâm Ansiklopedisi, 11, s. 190-194, İstanbul: MEB.
• https://sozluk.gov.tr/ (Eririşim Tarihi: 01.05.2021)