Modern Türk Tiyatrosunda Divan Edebiyatı İzlerine Bir Örnek: Mahiyet-i Aşk

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 122 - 137, 30.03.2023

Gül Nihal Kul , Bilge Kaya Yiğit

https://doi.org/10.11616/asbi.1205449

Öz

Makalede, 19. yüzyılda yazılmış ve yayımlanmış iki fasıl, iki perdeden oluşan Mahiyet-i Aşk adlı tiyatro eseri günümüz alfabesine aktarılarak hem eserin edebiyat dünyasına kazandırılması hem de Batı tesiriyle yeni edebiyat kapsamında kaleme alınmış bu eserin Divan edebiyatından taşıdığı etkilerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda etkisi yüzyıllarca süren Divan edebiyatının son dönem yenileşme temayülleri üzerinde durulacaktır. Mahiyet-i Aşk adlı eserin yazarı olan Ali Necip Paşazade Ahmet Hamdi’nin hayatı, eserleri, edebî eğilimleri, dil hususiyetleri üzerinde tespitler yapılacaktır. Mahiyet-i Aşk, tiyatro eseri olmasına rağmen konusu modern tiyatronun konusundan ziyade Divan edebiyatının konusuyla uyumlu olan karşılıksız bir aşkın ilahi aşka dönüşümü, aşkın mahiyetinin/özünün insan idrakindeki yolculuğudur. Çalışmamızda yazarın Sanki Aşk adlı tiyatro eserinden de istifade edilerek Mahiyet-i Aşk adlı eserin geleneksel ve modern edebiyattan taşıdığı izler izah edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mahiyet-i Aşk, Ahmet Hamdi, Tiyatro, Divan Edebiyatı, Tanzimat Edebiyatı

Traces of Divan Literature in Modern Turkish Theater An Example: Mahiyet-i Aşk

Öz

In the article, it is aimed to transfer the play called Mahiyet-i Aşk, which consists of two chapters and two acts, which was written and published in the 19th century, to the today's alphabet, both to bring the work to the world of literature and to determine the effects of this work, which was written within the scope of new literature with the influence of the West, from Divan literature. In line with this purpose, the last period innovation tendencies of Divan literature, whose influence has lasted for centuries, will be emphasized. Determinations will be made on the life, works, literary tendencies and language characteristics of Ali Necip Pashazade Ahmet Hamdi, the author of the work called Mahiyet-i Aşk. Although Mahiyet-i Aşk is a theatrical work, its subject is the transformation of an unrequited love into divine love, which is more compatible with the subject of Divan literature rather than the subject of modern theatre, and the journey of the nature/essence of love in human perception. In our study, the traces of the play called Mahiyet-i Aşk from traditional and modern literature will be explained by making use of the author's play called Sanki Aşk.

Anahtar Kelimeler

Mahiyet-i Aşk, Ahmet Hamdi, Tiyatro, Divan Edebiyatı, Tanzimat Edebiyatı, Mahiyet-i Aşk, Ahmet Hamdi, Tiyatro, Divan Edebiyatı, Tanzimat Edebiyatı

Kaynakça

• Akyüz, K. (1979), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (1860-1923), İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Alan, S. (2021), Türk Edebiyatında Tanzimat’tan Servet-i Fünûn’a Uzanan Köprü: “Ara Nesil”, Akademik Matbuat, 5(2), s.61-90.
• Ali Necip Paşazade Ahmet Hamdi, (1299), Sanki Aşk, İstanbul: Mahmûd Bey Matbaası.
• Aytaş, G.(2013), Türk Tiyatro Eserleri-4, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aytaş, G. (2010), Tanzimatta Tiyatro Edebiyat Tarihi, 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Babacan, M. (2019), Doğu-Batı Arasında: Ara Nesil, Türk Edebiyat Tarihi, Cilt 3, (Ed. T. S. Halman – M. İsen– O. Horata), İzmir: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bilgegil, K. (1972), Harâbât Karşısında Namık Kemal, İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Birinci, N.(1999), Ara Nesil Edebiyatı, Osmanlı / Kültür ve Sanat, Cilt 9, (Ed. E. Güler), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Dağlar, A. (2022), Edebî Töre Çatısı Altında: Töreli Türk Edebiyâtı, İSLARA Uluslararası İslam Araştırmaları Kongresi, Hacı Bayram Veli Üniversitesi: Ankara.
• Fildiş, B. ve Kaman, S. (2017), Batılılaşma ve Batılılaşmanın Edebiyata Yansımaları: Bir Ara Nesil Edebiyatçısı Mustafa Reşid’in ‘Gözyaşları’, Turkish Studies, 12(13), s. 245-280.
• Gariper, C. (2013), Geçiş Dönemi: Ara Nesil, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, (Ed. R. Korkmaz), Ankara: Grafiker Yayınları.
• İlhan, N. (2012), Yeninin İçinde Eski: Tanzimat dönemi Romanlarına Divan Şiirinin Yansıması, Turkısh Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), s. 2003-2017, Ankara.
• Kaya, A. İ. (2013), Türk Edebiyatında Ara Nesil, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), s. 148-159.
• Kul, G. N. (2022), Mecmû‘a-i Eş‘ârım, İstanbul: DBY yayınları.
• Pekman, Y. (2002), Tanzimat Dönemi Oyun Yazarliginda Batililasma Olgusu, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 14(14).
• Saraç, M. A. Y. (2011), Eski Türk Edebiyatına Giriş Biçim ve Ölçü, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Şengül, E. (2022), Mahiyet-i Aşk (Ali Necip Paşazâde Ahmet Hamdi), http://tees.yesevi.edu.tr/madde- detay/mahiyet-i-ask-ali-Necip-pasazade-ahmet-hamdi-tees-1534 , (Erişim Tarihi: 12.09.2022)
• Şentürk, A. A. ve Kartal, A.(2019), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2012), On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.