Öteki ile Beraber Yaşamanın Sosyolojik Zemini

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 505 - 517, 30.03.2023

Ayşe Derya Saraçoğlu

https://doi.org/10.11616/asbi.1218236

Öz

Öteki, tarih boyunca sosyal bilimlerin temel konularından bir tanesi olmuştur. Modern dönemde kavramın kendisine yüklenen anlamlar çerçevesinde şekillenerek öne çıktığı görülmektedir. Küreselleşen dünya düzeninde farklılıkların yoğunlukla görülmesi beraberinde öteki kavramı ve bu kavram üzerinden üretilen dışlama, ayrımcılık, yabancı düşmanlığı, ötekileştirme gibi negatif içerikli olgu ve akımlar da sosyal bilimlerin gündemine girmiştir. Bu çalışma kapsamında öteki kavramına dair genel çerçeve çizilerek öteki ile beraber yaşama sürecinde rol oynayan faktörler ele alınmış, farklılıkların bir arada yaşamaları ile ilgili olarak en fazla öne çıkan siyasi politikalardan çokkültürcülüğe değinilmiştir. Çalışmayla amaçlanan, ötekiye dair teorik çerçeveyi genel hatlarıyla özetlemek, öteki ile iletişimi etkileyen faktörleri, ötekiyle beraber yaşama ile ilgili süreçleri ve meselenin siyasi yönü olan çokkültürcülükle ilgili temel değerlendirmeleri ortaya koymaktır. Çalışma kapsamında öteki ile iletişimin ve ötekiliğe dair toplumsal süreçlerin temel belirleyenleri olan kalıpyargı, önyargı ve grup ayrımlarına da değinilerek karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öteki, Ötekileştirme, Kalıpyargı, Önyargı, Çokkültürcülük

Sociological Background of Living With The Other

Öz

Throughout the history, “the other” became one of the basic concepts of social sciences. This concept was formed through modern ideology and then turned out to be one of the most important concepts of the 21st century. In the globalizing world order differences are seen intensely and negative phenomena and movements such as othering, xenophobia, discrimination and exclusion –which are produced through the concept of the other- have entered the agenda of social sciences. This study discusses theoretical approaches about the concept of "other" and the factors that play a role in the process of living with the other. In addition, multiculturalism, which is one of the policies for the coexistence of differences, has also been mentioned. The aim of the study is to summarize the theoretical framework about the “other” and to reveal the processes related to living with the other through literature review. In this study, it has been tried to indicate the problems and solution proposals by referring to the stereotype, prejudice and in-group-out-group distinctions, which are the main determinants of otherness and social processes.

Anahtar Kelimeler

The Other, Marginalization, Stereotype, Prejudice, Multiculturism

Kaynakça

• Aktay, Y. (2015), Küreselleşme Çokkültürlülük Sahicilik, İstanbul: Tezkire Yayınları.
• Aktay, Y. ve Kızılkaya, A. (2014), Hepimiz Ötekiyiz! Türkiye’de Kimlikler ve Algılar, İstanbul: Tezkire Yayınları.
• Aronson, E., Wilson, T. D. ve Robin M. A. (2012), Sosyal Psikoloji, 7. Baskı, (Çev.: O. Gündüz), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Arslantürk, Z. ve Amman, M. T. (2009), Sosyoloji: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, Teoriler, 6. Baskı, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Bauman, Z. (2011), Postmodern Etik, 2. Baskı, (Çev.: A. Türker), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2014), Modernite, Kapitalizm, Sosyalizm – Küresel Çağda Sosyal Eşitsizlik, 2. Baskı, (Çev.: F. Doruk Ergun), İstanbul: Say Yayınları.
• Bauman, Z. (2015), Sosyolojik Düşünmek, 12. Baskı, (Çev.: A. Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bilgin, N. (1994), Sosyal Bilimlerin Kavşağında Kimlik Sorunu, İzmir: Ege Yayıncılık
• Bilgin, N. (2003), Sosyal Psikoloji Sözlüğü – Kavramlar ve Yaklaşımlar, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bourse, M. (2000). Melezliğe Övgü, (Çev.: I. Ergüden), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bulaç, A. (2000), Ötekiyi Algılama Biçimi, Karizma / Zıtlık ya da Birlikteliğin İksiri: Öteki, 3, Temmuz- Ağustos-Eylül, s. 43-48.
• Çapar, M. (2006), Türkiye’de Eğitim ve Öteki Türkler, İstanbul: Özgür Üniversite Yayınları.
• Çırakman, E. (2012), Levinas’ta Öteki ve Adalet: Eleştirel Bir Not. (Yay. Haz.: Ö. Gözel), Levinas, s. 407- 433, İstanbul: Say Yayınları.
• Giddens, A. (2001), Sociology (4th Edition), Cambridge: Polity Press.
• Göregenli, M. (2012), Temel Kavramlar: Önyargı, Kalıpyargı ve Ayrımcılık, (Der.: K. Çayır), Ayrımcılık – Çok Boyutlu Yaklaşımlar, s. 17-28, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gudykunst, W. B. (2015), Farklılıklar Arasında Köprü Kurmak – Gruplar Arasında Etkili İletişim, (Çev.: K. Asar), İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gutmann, A. (2014), Giriş (Çev.: Ö. Kabakçıoğlu), (Haz.: A. Gutmann), Çokkültürcülük - Tanınma Politikası, 4. Baskı, (Ed.: Cem Akaş), s. 25-45. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İspir, N. ve Erdoğan, Ş. B. (2014), Levinas’ta İdeal İletişimin İmkanı: Öteki’yle Birlikte Var Olmak, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), s. 47-58.
• Kalaycı, H. H. (2010). Ulus-Devletin Başağrısı Ayrılıkçılık Kanada Quebec Örneği, Ankara: Liberte Yayınları.
• Karaca, M. (2012), Farklılaşma, Bütünleşme ve Birlikte Yaşama Üzerine, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, s.226-238.
• Kaya, A. (2014), Giriş: Ötekini Anlamak Mümkün mü? (Der.: A. Kaya), Farklılıkların Birlikteliği – Türkiye ve Avrupa’da Birarada Yaşama Tartışmaları, s.11-37, İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Keyman, F. (1996), Farklılığa Direnmek: Uluslararası İkişkiler Kuramında “Öteki” Sorunu. (Dü.: F. Keyman, M. Mutman ve M. Yeğenoğlu), Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Farklılık, s. 71-106, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marshall, G. (2005), Sosyoloji Sözlüğü, 2. Baskı, (Çev.: O. Akınhay ve D. Kömürcü), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Özdalga, E. (2000), Öteki ile Birlikte Var Olmak, Karizma / Zıtlık ya da Birlikteliğin İksiri: Öteki, 3, Temmuz- Ağustos-Eylül, s. 125-129.
• Özensel, E. (2012), Çokkültürlülük Uygulaması Olarak Kanada Çokkültürlülüğü, Akademik İncelemeler Dergisi, 7(1), s.55-69.
• Say, Ö. (2013), 21. Yüzyılda Ulus, Çokkültürlülük ve Etnisite, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Schnapper, D. (2005), Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki ile İlişki (Çev.: A. Sönmezay), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sennet, R. 2011, Ten ve Taş, 4. Baskı, (Çev.: T. Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Simmel, G. (2009), Bireysellik ve Kültür, (Çev.: T. Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Sönmez Selçuk, S. (2011), Küresel Dönüşümün Kimlik Boyutu: “Öteki”nin İnşası, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Şan, M. K. (2005), Farklılık ve Çokkültürlülük Siyasetleri Üstüne Bir Deneme, Milel ve Nihal, 3(1-2), s. 67- 114.
• Taylor, C. (2014), Tanınma Politikası, (Çev.: Y. Salman), (Haz.: A. Gutmann), Çokkültürcülük - Tanınma Politikası, 4. Baskı, (Ed.: C. Akaş), s. 46-93, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tekeli, İ. (2014), Tarihyazıcılığı ve Öteki Kavramı Üzerine Düşünceler, (Yay. Haz.: A. Berktay ve H. C. Tuncer), Tarih Eğitimi ve Tarihte “Öteki” Sorunu, 2. Baskı, s. 1-6, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Temizkan, Ö. (2011), Öteki Tartışmaları Çerçevesinde Zygmunt Bauman’ın Öteki Yaklaşımı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sosyoloji Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Türk, D. (2013), Öteki Düşman, Olay – Levinas, Schmitt ve Badiou’da Etik ve Siyaset, İstanbul: Metis Yayınları.
• Ulağlı, S. (2006), İmgebilim “Öteki”nin Bilimine Giriş, Ankara: Sinemis Yayınları.