CHANGE AND SPECIFITY IN OTTOMAN PROVINCIAL ADMINISTRATION IN 17TH CENTURY: THE CASE OF BOLU SANJAK

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 574 - 587, 31.07.2024

Ümit Katırancı

https://doi.org/10.11616/asbi.1453621

Öz

This study focuses on the sanjakbeys appointed to the sanjak of Bolu in the 17th century. The study aims to reveal the sanjakbeys appointed to the sanjak of Bolu under the Anatolian Province at a time when the state evolved into an era of crisis and change, and the changing administrative order of Bolu sanjak in this context. Through, the practices of the centre in the provincial administration are revealed and it is emphasised that the unique socio-political structure of the sanjak was reflected in the provincial administration. In parallel with the developments in the centre, it has been observed that both administrators sent from the centre and the households of decentralised forces, which became stronger from time to time, were taking place in the administration of Bolu. In addition, it has been determined that the members of the Candaroğulları dynasty were in the administration of the sanjak through Ocaklik. Moreover, the identity of the person appointed to the sanjak led to a change in the form of administration of the sanjak. In the 17th century, the transformation in the provincial administration was evaluated both in terms of the centre and the provinces with a special focus on the sancak administration.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Provincial Administration, Ocaklik, Candarogullari, 17th Century

17. YÜZYILDA OSMANLI TAŞRA İDARESİNDE DÖNÜŞÜM VE ÖZGÜNLÜK: BOLU SANCAĞI ÖRNEĞİ

Öz

Bu çalışma, 17. yüzyılda Bolu sancağına tayin edilen sancakbeylerine odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı, devletin kriz ve değişim çağında, Bolu sancağına atanan idareciler ile bu bağlamda sancağın değişen idari düzenini ortaya koymaktadır. Sancağa yapılan tayinler üzerinde merkezin taşra idaresindeki uygulamaları ortaya koyulmuş hem de sancağın kendine özgü sosyo-politik yapısının taşra idaresine yansıdığı vurgusu yapılmıştır. Bolu sancağı özelinde bir yandan merkezde yaşanan gelişmelere paralel olarak hem merkezden tayin olunan idarecilerin hem de dönem dönem güçlenen kapı halklarının sancak idaresinde varlığı gözlemlenmiştir. Bunun yanında, Candaroğulları hanedanı soyundan beylerin ocaklık yoluyla sancağın idaresinde bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, sancağa atanan kişinin kimliği sancağın idare biçiminin de değişmesine neden olmuştur. 17. yüzyılda taşra idaresinde yaşanan dönüşüm hem merkez hem de taşra açısından sancak idaresi özelinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Taşra İdaresi, Candaroğulları, Ocaklık

Kaynakça

• BOA. A.RSK.d nr. 1477, 1512, 1520, 1522, 1526, 1529.
• BOA. A.DVN.MHM.d nr. 75, 78, 82, 84, 85, 94, 100, 103, 106, 108, 110.
• BOA. A.DVNSMHM.ZYL.d, nr. 8.
• BOA. AE.SMMD.IV. nr. 83/9881; 98/11550.
• BOA. AE.SMST.II nr. 134/14808.
• BOA. C. DH. Nr. 12/6095
• BOA. İE.DH. 3/233; 5/427.
• BOA. İE.ŞKRT. nr. 1/35.
• BOA. İE.TCT. nr. 3/278.
• BOA. İE.TZ. nr. 5/459.
• BOA. KK.d nr. 180, 266.
• BOA. MAD.d nr. 2931, 5726, 18201
• BOA. TSMA.e nr. 224/1; 529/26; 794/73; 798/3; 798/28; 1040/9.
• BOA. TSMA.d nr. 9516.
• İBB. Atatürk Kitaplığı: AK. MC.YZ.d nr. O.70. Bolu Şer’iyye Sicilleri: 830, 835, 836, 839.
• Kâtib Çelebi. (2016), Fezleke (Osmanlı Tarihi (1000-1065/1591-1655)), (Haz.: Zeynep Aycibin), İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Defterdar Sarı Mehmed Paşa. (1995), Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704), (Haz.: Abdülkadir Özcan), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Derin, F. Ç. (1993), Abdurrahman Abdi Paşa Vekâyi’nâme’si, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İsazade. (1996), İsâ-zâde Târîhi (Metin ve Tahlîl), (Haz.: Ziya Yılmazer), İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Karaçay Türkal, N. (2012), Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca.1106 / 1654-7 Şubat 1695), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Mehmed Süreyya. (1996), Sicill-i Osmanî, (Haz.: Nuri Akbayar), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Naʻîmâ Mustafa Efendi. (2007), Târih-i Naʻîmâ (Ravzatü’l-Hüseyn fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), (Haz.: Mehmet İpşirli), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ak, M. (2009), Siyavuş Paşa, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 37, ss. 310-311), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akdağ, M. (1995), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celalî İsyanları, İstanbul: Cem Yayınları.
• Aksay, B. (2023), 18. Yüzyılın İlk Yarısında Bolu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bolu.
• Barkey, K. (2021), Eşkıyalar ve Devlet Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, (Çev.: Zeynep Altok), İstanbul: Kronik Yayınları.
• Bowen, H. (1986), Bashmaklik, Encyclopaedia of Islam New Edition, (Vol 1, ss. 1079-1080), Leiden: E. J. Brill.
• Baltacı, C. (2019), Arpalık, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt EK-2, ss. 42-43), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çakır, B. (2019), Kese, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 3, ss. 392-393), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Emecen, F. (2019), Mehmed Paşa, Sultanzâde, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt EK-2, ss. 227-229), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Emecen, F. (2000), İbrahim, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 21, ss. 274-281), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gökbilgin, M. T. (1978), Arpalık, Millî Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, (Cilt 1, ss. 592-595), İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Gökbilgin, M. T. (1979), Başmaklık, Millî Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, (Cilt 2, ss. 333-334), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İbnülemin Mahmud Kemal. (1926), Arpalık, TTEM, XVI/17, s. 276-283.
• İpşirli, M. (2007), Paşmaklık, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 34, ss. 186-187), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Katırancı, Ü. (2022), 15. ve 16.Yüzyıllarda Bolu Sancakbeyleri, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 55, s. 89-100.
• Katırancı, Ü. (2022), Candaroğlu Ailesinin Osmanlı Sistemine Entegrasyonu: Bir Beylik Ailesi Şecere Araştırması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Kâtib Çelebi. (2016), Fezleke Osmanlı Tarihi (1000-1065/1591-1655), (Haz. Zeynep Aycibin), İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
• Kılıç, O. (2019), Budin ve Tımışvar Eyaletlerinin Paşaları: Karşılaştırmalı Bir Analiz, OTAM, 46, s. 191-229.
• Kılıç, O. (2021), Osmanlı Taşrasının İdari Taksimatı ve Yöneticileri Kuruluştan 19. Yüzyıla, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Konrapa, M. Z. (1960), Bolu Tarihi, Bolu: Bolu Vilayet Matbaası.
• Kunt, İ. M. (1978), Sancaktan Eyâlete 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Mantran, R. (1986), Arpalik, Encyclopaedia of Islam New Edition, (Vol 1, ss. 658), Leiden: E. J. Brill.
• Önal, A. (2012), Varvar Ali Paşa, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 42, ss. 530-531), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özkaya, Y. (2014), Osmanlı İmparatorluğu’nda Âyânlık, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özkaya, Y. Akyıldız, A. (2020), Muhassıl, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 31, ss. 18-20), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Seyyid Muhammed Es-Seyyid. (2004), Mısır, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 29, ss. 564-565), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şahin, M. (2002), Kuyucu Murad Paşa’nın Celâlî Seferi Mühimmesi (1607), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Turan, Ş. (1963), XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunun İdarî Taksimatı, Atatürk Üniversitesi 1961 Yıllığı, Ankara, s. 201-232.
• Uluçay, M. Ç. (1985), Padişahların Kadınları ve Kızları, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Zeyrek, Y. (1999), IV. Murad’ın Revân ve Tebriz Seferi Rûz-nâmesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.