General Characteristics of Social-Political and Religious Life in Sogdiana

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 1, 111 - 126, 25.03.2025

İbrahim Onay

https://doi.org/10.11616/asbi.1585770

Öz

This study focuses on the general characteristics of the political, social, and religious life of the Sogdians, who lived in the region known as Sogdiana (Transoxiana) between the Syr Darya and Amu Darya rivers in the past. Throughout history, it is known that the Sogdians, who could not establish a central state in this region, formed political organizations described as principalities or city-states, and that different social classes existed in society. These can be defined as aristocrats, land-owning dihqans, merchants, peasants engaged in agriculture, servants, and slaves. While it is understood that dihqans and merchants had a unique value specific to the region, it is also apparent that there was no central religion and associated clerical class particular to this area. In Sogdiana, where commercial and agricultural activities were known to be intense, there was also the presence of slaves used for domestic, farming, or military purposes. Family forms the foundation of social life in the Sogdian region. It is observed that women possessed certain distinctive qualities within family and social life.

Anahtar Kelimeler

Sogd, Dhkan, Merchant, Family

Sogdiana’da Sosyal- Siyasi ve Dini Hayatın Genel Özellikleri

Öz

Bu çalışma geçmişte Sır-derya ile Amu-derya nehirleri arasındaki bölgede Sogdiana (Transoxiana) olarak da bilinen sahada yaşayan Soğdların; siyasi, sosyal ve dini hayatının genel özelliklerini konu edinmektedir. Tarih boyunca bu bölgede merkezi bir devlet kuramayan Soğdların, prenslik veya kent devletleri şeklinde tarif edilen siyasi örgütlenmeler kurduğu ve toplumda farklı sosyal sınıfların varlığı bilinmektedir. Bunları; aristokratlar, toprak sahibi dihkanlar, tüccarlar, ziraat ile uğraşan köylüler, hizmetli ve köleler şeklinde tanımlamak mümkündür. Dihkan ve tüccarların bölgeye özgü bir değere sahip olduğu anlaşılmakla birlikte yine bu bölgeye özgü olarak merkezi bir din ve buna bağlı bir ruhban sınıfının olmadığı anlaşılmaktadır. Ticari ve zirai faaliyetlerin yoğun biçimde gerçekleştiği bilinen Sogdiana’da hizmetçi, çiftçi veya askeri maksatlarla kullanılan kölelerin varlığı da mevcuttur. Sogdiana bölgesinde sosyal hayatın temelini aile oluşturmaktadır. Aile ve toplumsal hayat içerisinde kadının bir takım özgün niteliklere sahip olduğu görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Soğd, Dihkan, Tüccar, Aile

Kaynakça

• Azarnoush, S. ve Grenet F. (2007), Where the Sogdian Magi, Bulletin of the Asia Instıtute, 21, s.159-177.
• Aydınlı, O. (2008), Semerkant, TDV İslam Ansiklopedisi, 36, s.481-484.
• Barthold, V.V. (1966), Sogd, MEB İslam Ansiklopedisi, 10, s.736-737.
• Barthold, V.V. (1990), Moğol İstilasına Kadar Türkistan, (Haz.: Hakkı Dursun Yıldız), Ankara: TTK Yayınları.
• Baykuzu, T. Deniz. (2013), An Lu –Shan İsyanı ve Büyük Yen Devleti, Konya: Kömen Yayınları.
• Chavannes, E. (2007), Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, (Çev.: M. Koç) , İstanbul: Selenge Yayınları.
• De la Vaissiere E. (2005), Sogdian Traders, Trans. James Ward, Ed. Denis Sinor- Nicola Di Cosmo, Handbook of Oriental Studies-Section Eight Central Asia, Brill Leiden-Boston.
• Eberhard, W. (1942), Çin Kaynaklarına Göre Orta ve Garbi Asya Halklarının Tarihi, İÜ Türkiyat Mecmuası, 7, s. 125-191.
• Enoki, Y.K. (1955), Sogdiana and The Hsiung-nu, Central Asiatic Journal, 1, s.43-62.
• Ergüven, İ.H. (2011) Hsüan-Tsang’ın Seyahatnamesi (7.Yüzyıl) Metin Çevirisi ve Değerlendirme), Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.
• Foltz, R. (2006), İpek Yolu Dinleri, İstanbul: Medrese Yayınları.
• Frye, R.N. (1965), Bukhara, The Medeval Achievement, University of Oklohama Press.
• Frye, R.N. (1993), Sasanian –Central Asian Trade Relations, Bulletin of the Asia Institute, 7, s.73-77.
• Frye, R.N. (1998), Heritage of Central Asia, From Antiquity to the Turkish Expansion, Princeton Series on The Middle East, Ed. Bernard Lewis – Heath W. Lowry, Markus Wieners Publishers, Princeton.
• Furniss, I. (2009), Unearthing China’s Informal Musicians: An Archaelogıcal and Textual Study of The Shang to Tang Periods, Yearbook for Traditional Music, 41, s.23-41.
• Grenet, F. Penelope R. (2003), A Reflection of the Hephtalite Empire The Bioğraphical Narrative in The Reliefs of the Tomb of the Sabao Wirkak (494-579), Bulletin of the Asia Institute, 17, s.133-143.
• Grenet, F., N. Sims-Williams ve De La Vaissiere E. (1998), The Sogdian Ancient Letter V, Bulletin of The Asia Enstitute, 12, s.91-104.
• Groot, D. M. ve Asena G. (2010), 2500 Yıllık Çin İmparatorluk Belgelerinde Hunlar ve Türkistan, İstanbul: Pan Yayınları.
• Gulacsı, Zsuzsanna ve Jason Beduhn, (2016), The Religion of Wirkak and Wiyusi: The Zoroastrian Iconographic Program on a Sogdian Sarcophagus from Sixth-Century Xi’an, Bulletin of the Asia Institute, s.1-32.
• Hansen, V. (2012), Silk Road, Oxford Unıversity Press, New York.
• Hansen, V. ve Xinjiang R. (2013), How the Residents of Turfan used Textiles as Money 273-796 ce, Journal of the Royal Asiatic Society, 213 (2), s.281-305.
• Harmatta, J. (1979), Sogdian Sources For The History of Pre Islamic Central Asia, Prolegomena To The Sources On The History Of Pre-Islamic Central Asia, Ed. J. Harmatta, Akademiai Kiado, Budapest, s.153-165.
• Henning, W.B. (1948), The Date of the Sogdian Ancient Letters, Bulletin of Scholl of Oriental and African Studies, University of London, 12 (4), s.601-615.
• Henning, W.B. (1965) , A Sogdian God, Bulletin Of The School of Oriental and African Studies, University of London, 38, s.242-254.
• Hirth, F. (1917), The Story of Chang K’ien, China’s Pioneer in Western Asia: Text and Translation Chapter 123 of Ssï- Ssï-Ma Ts’ien’s Shï-Ki, Journal of the American Oriental Society, 37, s.89-152.
• İbn Havkal. (2014), 10. Asırda İslam Coğrafyası, (Çev.: R. Şeşen), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• İkboljon, U. (2023), Orta Asya’nın İslamlaşma Sürecinde Soğdlular (VII-VIII. Yüzyıllar), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kırilen, G. (2015), Budizm ve Orta Asya: Xuan Zang Seyahatnamesi, Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• Krippers, K. (1991), Sociolinguistic Notes on the Turficication of the Sogdians, Central Asiatic Journal, 35 (1/2), s.67-80.
• Kuzakçı, B. (2022), Soğd Türk İlişkileri (V-VIII. Yüzyıllar), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Maejima, S. (1977), Some Central Asian Words of The Time of the An Lu-shan and Shih Ssu-ming Rebellion, Toyo Bunko, No: 35, Tokyo, s.111-122.
• Mori, M. (1984), Sogdluların Orta-Asya'daki Faaliyetleri, Belleten, 47(185), s.339-351.
• Narşahi, (2013), Tȃrȋh-ȋ Buhȃrȃ, (Ter.: E. Göksu), Ankara: TTK Yayınları.
• Onat A., Orsoy, S. ve Ercilasun, K. (2004), Han Hanedanlığı Tarihi, Ankara: TTK Yayınları.
• Onat, A. (2012), Çin Kaynaklarında Türkler Han Hanedanı Tarihinde “Batı Bölgeleri”, Ankara: TTK Yayınları.
• Ögel, B. (2015), Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, C. 2, Ankara: TTK Yayınları.
• Özdemir, G. (2019), Türk Soğd İlişkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Pulleyblank, E.G. (2002), The Chinese and Their Neighbors in Prehistoric and Early Historic Times, Central Asia and Non-Chinese Peoples of Ancient China, Variorum Collected Studies Series, USA s.411-466.
• Shiratori, K. (1929), The Queue Among the Peoples of North Asia, Toyo Bunko, (1929), No: 4, s.1-69.
• Skaff, J. K. (2003), The Sogdian Trade Diaspora in East Turkestan During The Seventh and Eighth Centuries, Journal of The Economic and Social History of The Orient, 46 (4), s.475-524.
• Starr, S. F. (2019), Kayıp Aydınlanma, (Çev.: Y.S. İnanç), İstanbul: Kronik Yayınları.
• Sümer, F. (2006), Eski Türklerde Şehircilik, Ankara: TTK Yayınları.
• Türk, S. (2018), İslam Ordularının Maveraünnehir'de Karluk-Türgeş Sahasında Askerî İlerleyişi ve Dâîlerin Faaliyetleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı.
• Xinru, L. (2011), A Silk Road Legacy: The Spread of Buddhism and İslam, Journal of World History, 22 (1), s.55-81.
• Walter, M. N. (2006), Sogdians and Buddhism , Sino-Platonic Papaers, Ed. Victor H. Mair, University of Pennsylvania, s.1-86.
• Zarshenas, Z. (2011), Woman in Some Sogdian Writings, Central Asiatic Journal, 55 (2), s.294-302.