An Allegorical Masnavi Written in Old Anatolian Turkish: Destān-ı Turna: The Story of The Crane [06 Mil Yz A 11105]

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 1, 636 - 658, 25.03.2025

Türkan Korkmaz Bulut

https://doi.org/10.11616/asbi.1585939

Öz

The work called Destān-ı Turna is a religious and mystical masnavi belonging to the Turkish literature of the Islamic period. The work consists of 56 couplets. Destān-ı Turna is registered in the Manuscripts Collection of the Bolu Provincial Public Library of the Ankara National Library under the number 06 Mil Yz A 11105. The manuscript in which the work is located consists of various folk tales in verse. The work is a folk story in verse bearing the language characteristics of Old Anatolian Turkish. Various symbols are used in the work to convey the idea that this world is temporary and that what is truly permanent and eternal is the other world. In this study on the story of Destān-ı Turna, the transcribed text and intralingual translation of the story were made from the manuscript numbered 06 Mil Yz A 11105, registered in the Manuscripts Collection of the Bolu Provincial Public Library of the Ankara National Library, and the findings obtained were summarized in the conclusion section by specifying the subject and language features of the work. The images of the manuscript consisting of three leaves are added at the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Old Anatolian Turkish, Islam religion, death, masnavi, crane bird.

Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Alegorik Bir Mesnevi: Destân-ı Turna: Turna Hikâyesi [06 Mil Yz A 11105]

Öz

Destân-ı Turna adlı eser İslami dönem Türk edebiyatına ait dinî ve tasavvufi bir mesnevidir. Eser 56 beyitten oluşmaktadır. Destân-ı Turna, Ankara Millî Kütüphane Bolu İl Halk Kütüphanesi Yazmalar Koleksiyonu’nda 06 Mil Yz A 11105 numarada kayıtlıdır. Eserin bulunduğu yazma çeşitli manzum halk hikâyelerinden oluşmaktadır. Eser, Eski Anadolu Türkçesi dil özellikleri taşıyan manzum bir halk hikâyesidir. Eserde çeşitli semboller kullanılarak bu dünyanın geçiciliği, asıl kalıcı ve ebedî olanın öteki dünya olduğu fikri işlenmektedir. Destân-ı Turna hikâyesi üzerine yapılan bu çalışmada eserin Ankara Millî Kütüphane Bolu İl Halk Kütüphanesi Yazmalar Koleksiyonu’nda kayıtlı olan 06 Mil Yz A 11105 numaralı yazması üzerinden hikâyenin transkripsiyonlu metni ve dil-içi çevirisi yapılmış, eserin konusu ve dil özellikleri belirtilerek elde edilen bulgular sonuç kısmında özetlenmiştir. Yazmanın üç varaktan oluşan görselleri çalışmanın sonuna eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi, İslam dini, ölüm, mesnevi, turna kuşu

Kaynakça

• Alibekiroğlu, S. (2019). Türkiye Türkçesinde İkili Biçim Birimler. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi (17), s. 164-176.
• Ayverdi, İ. (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük I-III. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çelebioğlu, Â. (2018). Türk Mesnevî Edebiyatı (Sultan İkinci Murad Devri). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Deny, J. (2012). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Develioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ergin, M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülsevin, G. (2020). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (1992). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kanar, M. (2000). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Deniz Kitabevi.
• Kanar, M. (2003). Örnekli Etimolojik Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları.
• Karaağaç, G. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, D. (2021). Kültürümüzde Dinî ve Cengî Hikâyeler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Kocatürk, V. M. (2018). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınevi.
• Korkmaz Bulut, T. (2022). XVII. Yüzyıla Ait Realist Bir İstanbul Hikâyesi: İbrahîm Şâh ve Kanlı Servi. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Korkmaz Bulut, T. (2024). Arzu ile Kanber Hikâyesi (İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin-Tıpkıbasım). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Korkmaz Bulut, T. (2024). Eski Anadolu Türkçesine Ait Dinî Bir Eser: Hazâ Kitâbu Mevt: Ölümün Hikâyesi [06 Mil Yz A 3881/4]. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (39), s. 259-282.
• Korkmaz, Ş. (2012). Eski Anadolu Türkçesine Ait Bir Manzum Hikâye Mecmuası (İnceleme, Metin, Çeviri, Dizin ve Tıpkıbasım). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2011). Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 5. Baskı.
• Nişanyan, S. (2002). Sözlerin Soyağacı. İstanbul: Adam Yayınları.
• Özalp, N. A. (2014). Hikâye-i Mevlidi’n-Nebi: Mevlid Hikâyeleri. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Özkan, M. (2017). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kita¬bevi.
• Öztürk, E. (2017). Eski Anadolu Türkçesi El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sağol Yüksekkaya, G. (Editör) (2006). Türk Dili Kitabı. İstanbul: Duyap Yayıncılık.
• Şahin, H. (2018). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tarama Sözlüğü I-VIII. (1963-1977). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tiken, K. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf Fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi (Gramer-Metin-Sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tosun, N. (2017). Doğu’nun Hikâye Kuramı. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Tuğlacı, P. (1971-74). Okyanus 20. Yüzyıl Ansiklopedik Türkçe Sözlük I-III. İstanbul: Pars Yayınları.
• Türkçe Sözlük. (2023). 12. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII. (1965). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yazım Kılavuzu. (2012). 27. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yıldız, O. & Yalkın, A.O. (2021). Tarihî Türk Lehçeleriyle Karşılaştırmalı Eski Anadolu Türkçesi. An¬ka¬ra: Akçağ Yayınları.
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı: https://portal.yek.gov.tr (ET: 2024 yılı Eylül ve Ekim aylarında muhtelif zamanlarda bu adresten bilgi alınmıştır.