Determining the Level of Awareness of Forensic Accounting: A Study on Certified Public Accountants and Lawyers in Batman Province

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 3, 1482 - 1497, 30.11.2025

Osman Seyitoğulları

https://doi.org/10.11616/asbi.1742549

Öz

Forensic accounting plays a critical role in ensuring transparency in businesses, increasing the reliability of financial reporting, and preventing fraudulent practices. In this respect, measuring the level of awareness of professionals in both accounting and law on this subject is important from a professional and social perspective. In this context, the study focuses on accounting professionals who are forensic accounting practitioners and lawyers who follow the legal situations that arise during the application process.
This research was designed as a descriptive study. The face-to-face survey method was used as the data collection technique. Data obtained from 153 lawyers and independent accountants working in Batman province were analyzed. The t-test and One Way ANOVA analysis were used to analyze the collected data.
According to the findings of the study, participants' awareness of forensic accounting is generally high (Certified Public Accountant: x̄=4.40; Lawyer: x̄=4.29). The most widely accepted judgment is the statement emphasizing that those practicing the profession must be honest, impartial, and reliable (x̄=4.58). Education level was found to have a significant effect on awareness; awareness levels among postgraduate degree holders were higher than among bachelor's degree holders (t= -3.252; p<0.05). The title variable also made a difference, and the awareness levels of SMMMs were found to be significantly higher than those of lawyers (t= 2.031; p<0.05). In contrast, gender (t = -0.747; p > 0.05), age (F = 0.359; p > 0.05), and length of service (F = 0.653; p > 0.05) were found to have no significant effect on awareness. The findings indicate that postgraduate education increases awareness and that education and regulatory support related to the profession should be prioritized in policy design.

Anahtar Kelimeler

Certified public accountants , Lawyers , Forensic Accounting

Adli Muhasebecilik Farkındalık Düzeyinin Belirlenmesi: Batman İlinde SMMM ve Avukatlar Üzerine Bir Araştırma

Öz

Adli muhasebe, işletmelerde şeffaflığın sağlanması, finansal raporlama güvenilirliğinin arttırılması ve hileli uygulamaların önüne geçilmesi açısından kritik bir rol üstlenmektedir. Bu yönüyle hem muhasebe hem de hukuk alanındaki meslek mensuplarının konuya ilişkin farkındalık düzeylerinin ölçülmesi, mesleki ve toplumsal açıdan önem arz etmektedir. Bu kapsamda araştırma, adli muhasebe uygulayıcıları içinde yer alan muhasebe meslek mensupları ile uygulama sürecinde ortaya çıkan yasal durumları takip eden avukatlara odaklanmaktadır.
Bu araştırma, betimsel (tanımlayıcı) araştırma türünde tasarlanmıştır. Veri toplama tekniği olarak yüz yüze anket yöntemi kullanılmıştır. Batman ilinde çalışan 153 avukat ve serbest muhasebeci mali müşavirden elde edilen veriler analiz edilmiştir. Toplanan verilerin analizinde t testi ve One Way ANOVA analizinden yararlanılmıştır.
Araştırmanın bulgularına göre, katılımcıların adli muhasebe farkındalıkları genel olarak yüksek düzeydedir (SMMM: x̄=4,40; Avukat: x̄=4,29). En çok kabul gören yargı, mesleği icra edecek kişilerin dürüst, tarafsız ve güvenilir olması gerektiğini vurgulayan ifadedir (x̄=4,58). Eğitim düzeyinin farkındalık üzerinde anlamlı etkisi bulunmuş; lisansüstü mezunların farkındalık düzeyleri lisans mezunlarına kıyasla daha yüksek çıkmıştır (t= -3,252; p<0,05). Unvan değişkeni de fark yaratmış ve SMMM’lerin farkındalık düzeyleri avukatlara göre anlamlı biçimde daha yüksek bulunmuştur (t= 2,031; p<0,05). Buna karşılık, cinsiyet (t= -,747; p>0,05), yaş (F= 0,359; p>0,05) ve çalışma süresi (F= 0,653; p>0,05) değişkenlerinin farkındalık üzerinde belirleyici bir etkisi olmadığı tespit edilmiştir. Bulgular, lisansüstü eğitimin farkındalığı artırdığını; mesleğe ilişkin eğitim ve mevzuat desteklerinin politika tasarımında önceliklenmesi gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Adli muhasebecilik , Serbest muhasebeci mali müşavir , Avukat

Kaynakça

• Adnan, N. S., Halmi, S. A. H., Nasir, N. E. M. ve Ahmad, S. (2024). Forensic Accounting: Exploration of Trends and Theme Via Bibliometric Analysis, Advances in Social Sciences Research Journal, 11(9.2), s.13–28.
• Akın, O. ve Onat, O. (2015). Muhasebe Meslek Mensuplarının Adli Muhasebecilik Kavramına Bakış Açılarının Değerlendirilmesi, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 8(1), s.33-51.
• Aktaş, H. ve Kuloğlu, G. (2008). Adli Muhasebe ve Adli Muhasebecilik Mesleği, Muhasebe ve Denetime Bakış, (25), s.101-120.
• Alkhalaileh, R., Alshurafat, H., Ananzeh, H., ve Al Amosh, H. (2024). The İmpact of External Auditors with Forensic Accounting Competencies on Auditee Firm Performance, Heliyon, 10(11), s.2-9.
• Altunay, M. A. (2021). Adli Muhasebe ile İlgili Ulusal Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi (2004-2020), Journal of Accounting and Taxation Studies, 14(3), s.1261-1298.
• Altunay, M.A., ve Acar, D. (2021). Türkiye’deki Adli Muhasebeciliğin Analizi, (1. Baskı), Detay yayıncılık.
• Aslan, Y., ve Güngör Karyağdı, N., (2025). Examining the Effect of Forensic Accounting Competence on the Detection of Financial Fraud: A Study in Türkiye. International Journal of Contemporary Economics and Administrative Sciences, 15(1), 157–182. https://doi.org/10.5281/zenodo.16462003
• Atağan, G., ve Kavak, A. (2017). Relationship between Fraud Auditing and Forensic Accounting, International Journal of Contemporary Economics & Administrative Sciences, 7(3), s.194-223.
• Bakhit, M. A. A. (2024). The Role of Forensic Accounting to Reduce Financial Corruption Practices and Improving the Quality of Financial Reports, Revista de Gestão Social e Ambiental, 18(3), s.1-19.
• Balcı, M. (2014). Adli Muhasebe, Uygulamaları ve Günümüzdeki Durumu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Bhasin, M.L. (2007), Forensic Accounting: A New Paradigm for Niche Consulting, The Chartered Accountant, January, published by the ICAI, New Delhi, 1000-1010.
• Bozkurt, N. (2000). Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Yeni Bir Alan Adli Muhasebecilik, Yaklaşım Dergisi, 8, s.56–61.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., ve Köklü, N. (2011). Sosyal Bilimler İçin İstatistik, (11. Baskı), Pegem Akademi.
• Ciğer, A. ve Topsakal, Y. (2015). Adli Muhasebecilik Mesleğine Genel Bakış: Adli Muhasebe Eğitiminin Faydaları ve Engelleyicileri, Akdeniz İİBF Dergisi, (31), s.70-88.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis fort he behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Crumbley, L. (1995). Forensic Accountants Appearing in the Literature, New Accountant, 10(7), s.23-25.
• Çabuk, A., ve Yücel, E. (2012). Adli Muhasebecilik Mesleğinin Türkiye’deki Gelişme Potansiyeline Yönelik Bir Araştırma, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (56), s.67-84.
• Curtis, G.E. (2008). Legal and Regulatory Environments and Ethics: Essential Components of a Fraud and Forensic Accounting Cirriculum, Issues in Accounting Education, 23(4), s.535-543.
• Çankaya, F. ve Gerekan, B. (2009). Hile Denetçiliği Mesleği ve Sertifikalı Hile Denetçiliği Mesleki Standartları ve Ahlak Kuralları, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 9, s.93–108.
• Çeliker, F. ve Aygün, M. (2018). Adli Muhasebe ve İlgili Tarafların Algı Düzeyleri: Van Örneği, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(6), s.151-166.
• Çil Koçyiğit, S., Güngör Tanç, Ş. ve Koçyiğit, H. (2022). Türkiye’de Muhasebe-Finansman Anabilim Dalında Görev Yapan Öğretim Elemanlarının Bakış Açısıyla Adli Muhasebe ve Adli Muhasebecilik Mesleği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 24 (MODAVICA Özel Sayısı), ÖS131-ÖS159. https://doi.org/10.31460/mbdd.1064067
• Dağdeviren, İ.E., ve Mirza, Ş. (2017). Muhasebe Meslek Mensuplarının Adli Muhasebeye İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesine Yönelik Ege Bölgesinde Bir Araştırma, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 10 (2), s.209-234
• Digabriele, J. A. (2008). An Empirical İnvestigation of the Relevant Skills of Forensic Accountants, Journal of education for Business, 83(6), s.331-338.
• Doğan, S. (2016). Adli Muhasebecilik Mesleği ve Mesleğin Geleceği, Finans ve Bankacılık Çalışmaları Dergisi, 5(5), s.16-29.
• Gülten, S. (2010). Adli Muhasebe Kavramı ve Adli Müşavirlik Mesleği, Ankara Barosu Dergisi, 3, s.311–320.
• Gülten, S. ve Kocaer, İ. (2011). Adli Muhasebe Uygulamaları, Ankara Ofset, Ankara.
• Hossain, M. Z. (2023). Emerging Trends in Forensic Accounting: Data Analytics, Cyber Forensic Accounting, Cryptocurrencies and Blockchain Technology for Fraud İnvestigation and Prevention, Electronic Journal, s.1-31.
• Kara, M. (2024). Muhasebe Meslek Mensuplarının Adli Muhasebe Mesleğine Bakış Açılarının İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma, Muhasebe ve Denetimde Güncel Konular, (1. Baskı), Ed. Aysel Öztürkçü Akçay, Eğitim yayınevi.
• Karahan, M. (2020). Adli Muhasebecilik Mesleğinin Bilinirliği: Avukatlar Üzerine Bir Araştırma. Mali Çözüm Dergisi, 30(159), s.155-178.
• Katı, M. (2023). Bibliometric Analysis of Theses Published in the Field of Forensic Accounting in Turkey, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(6), s.750-766.
• Kaya, U. (2005). Muhasebe Mesleğinde Adli Muhasebe Uzmanlığı ve Türkiye Açısından Gerekliliği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 7, s.49–64.
• Kramer, B., Seda, M. ve Bobashev, G. (2017). Current Opinions on Forensic Accounting Education, Accounting Research Journal, 30(3), s.249-264.
• Kılıç, İ., ve Önal, S. (2021). Adli Muhasebenin Tarafları Üzerine Bir Araştırma, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), s.467-497.
• Kıllı, M. ve Çeviren, S. M., (2017), Muhasebe Meslek Mensuplarının Adli Muhasebe Farkındalıkları: Mersin İlinde Bir Araştırma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(1), s.87-108.
• Kurt, A. (2020). Adli Kararların Alınmasında Adli Muhasebenin Rolü: Yargı Mensupları Üzerine Bir Araştırma, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(31), s.1490-1498.
• Matei, A. C., ve Aivaz, K. A. (2023). A Bibliometric Analysis on Fraud in Accounting, Ovidius University Annals, Economic Sciences Series, 23(1), s.986-995.
• Meıer, H., H., Ravinda K.R. ve Yihong, H.E. (2010). Courses on Forensics and Fraud Examination in the Accounting Curriculum, Journal of Leadership, Accountability and Ethics, 8, s.25-33.
• Muray, L. Susan (2009). Being an Expert Witness Key Requirements and Suggestions for Success,Professional Safety, American Society of Safety Engineer, 6, s.20-23.
• Nguyen, T. Q., Truong, T. H., Tran, M. D., Phung, V. H., Nguyen, T. L., ve Tran, B. M. (2024). Determinants Influencing the Effectiveness of Internal Auditing and the Responsibility of Auditors in Fraud Detection in an Emerging Country, Journal of Governance & Regulation, 8, s.310-321.
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric Theory, (2nd ed.), New York: McGraw-Hill.
• Owojori, A.A. ve Asaolu, T. O. (2009), The Role of Forensic Accounting in Solving the Vexed Poblem of Corporate World, European Journal of Scientific Research, 9(2), s.184-186.
• Özdoğan, S. (2019). Muhasebe Meslek Mensuplarının ve Akademisyenlerin Adli Muhasebe Mesleğine Bakış Açılarının Değerlendirilmesine İlişkin Bir Araştırma: Sivas Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Özer, C. ve Esmeray, A. (2021). Muhasebe Meslek Mensuplarının Adli Muhasebeciliğe İlişkin Farkındalık ve Algı Düzeyleri Farklılıkları, İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(4), 3712–3727. https://doi.org/10.20491/isarder.2021.1351
• Özsoy, S. ve Özsoy G. (2013). Effect Size Reporting in Educational Research, İlköğretim Online, 12(2), s.334‐346.
• Pazarçeviren, S.Y. (2005). Adli Muhasebecilik Mesleği, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 1-19
• Paranjape, M. ve Sheth, R. (2011). A Study of Creative Accounting and Forensic Accounting as Inter Linked Trends in Accounting, International Journal For Business, Strategyand Management, 1, s.1–8.
• Rezaee, Z., Crumbley, D. L., ve Elmore, R. C. (2004). Forensic Accounting Education: A Survey of Academicians and Practitioners, Advances in Accounting Education, Forthcoming.
• Rezaee Z., Lander, G. ve Reınsteın, A. (1992). Forensic Accounting: Challenges and Opportunities, The Ohio CPA Journal, August, s.20–25.
• Sevilengül, O. (2014). Genel Muhasebe, (17. Basım), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sharma, A., ve Panigrahi, P. K. (2012). A Review of Financial Accounting Fraud Detection based on Data Mining Techniques, International Journal of Computer Applications (0975 – 8887), 39(1), s.37-47.
• Şenel, S. A., ve Arslan, Ö. (2019). Muhasebe Skandallarının Önlenmesinde Adli Muhasebe Mesleğinin Rolü, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), s.293-308. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.527298
• Uyar, G.F.Ü. (2015). Adli Muhasebecilik Mesleği ve Mesleğin Dünya’daki Gerekliliği: Worldcom Skandalı, Sosyal Bilimler Dergisi (SOBİDER), 2, s.178–192.
• Taştan, H. (2018). Adli Muhasebe, (1. Basım), İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi Yayınları.
• Tiwari, R. K., ve Debnath, J. (2017). Forensic Accounting: A Blend of Knowledge, Journal of Financial Regulation and Compliance, 25(1), s.73-85.
• Thornhill, W.T., (1995). Forensic Accounting – How to Investigate Financial Fraud, Richard D. Irwin Inc., New York.