Kasım Gülek'in Karadeniz Bölgesine Yaptığı "Sohbet Seyahati" (28 Temmuz - 11 Ağustos 1956)

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 3, 1600 - 1620, 30.11.2025

Özlem Kılınççeker

https://doi.org/10.11616/asbi.1742573

Öz

1950 yılı Türkiye Cumhuriyeti’nde çok partili dönemin başlangıcıdır. Türkiye’de, bu yıl yapılan seçimlerde 27 yıl iktidarda kalan Türkiye'nin kurucu partisi CHP yerini DP’ye bırakmıştır. Bu yıl muhalefet koltuğuna oturan CHP, 1954 ve sonraki genel seçimlerde, yeniden iktidara gelme çabalarını hep sürdürmüştür. Bu kapsamda CHP tarihinde en çok yankı uyandıran çabalardan biri; CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek’in Anadolu illerine yaptığı “Sohbet Seyahati” adını verdiği gezileridir. Kamuoyuna mal olan yankıları çok olan bu gezileri sırasında Kasım Gülek, kendine özgü tavırları ve tarzıyla mücadele vermiştir. Ancak Gülek’in bu gezileri iktidar ile muhalefet arasındaki çatışmaları da beraberinde getirmiştir. Bu çatışmalar ve yaşananlar dönemin resmi yazışmalarına, gazete ve dergilerine an be an yansımıştır. Kasım Gülek'in bu olaylı gezilerinden en çok konuşulanı ve yazılanı 1955 ve 1956 yıllarında Karadeniz kıyılarındaki şehirlere yaptığı gezileridir. Kasım Gülek 1955’de olduğu gibi 1956 yazında da Karadeniz bölgesine “Sohbet Seyahati” adını verdiği bir geziye çıkmıştır. Aslında bu gezi muhalefet partilerinin ortak kararıyla çıktıkları propaganda gezilerinden birisidir. Kasım Gülek, CHP heyeti ve gazetecilerle birlikte çıktığı bu gezisinde “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu” gereğince hakkında dava açılmış ve mahkûmiyet almıştır. Ancak gezisinde yaşadığı tüm olumsuzluklara rağmen gezilerinden vazgeçmeyen Gülek, bir gezisinin ardından hemen bir sonraki gezisinin planını yapmıştır.
Bu çalışmada, CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek'in 1956 yazında Karadeniz bölgesine yaptığı “Sohbet Seyahati” gezisi arşiv belgeleri ve ulusal basın bağlamında ortaya konulmuştur. Çalışmanın dönemin muhalefet partilerinin çalışmalarına kaynak teşkil edebileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kasım Gülek , Sobet Gezsi , CHP , Muhalefet , Karadeniz illeri

Kasım Gülek's "Conversation Travel" to the Black Sea Region (July 28 - August 11, 1956)

Öz

The year 1950 had been the beginning of the multi-party era in the Republic of Turkey. In the elections held this year, the founding party of Türkiye, the CHP, which had been in power for 27 years, was replaced by the DP. The CHP, which took the seat of opposition this year, continued its efforts to come back to power in the general elections of 1954 and the following ones. In this context, one of the most resonant efforts in the history of the CHP was the trips that CHP Secretary General Kasım Gülek made to the Anatolian provinces, which he called the “Conversation Trip”. During these trips, which had a lot of public repercussions, Kasım Gülek fought with his unique attitudes and style. However, Gülek’s trips also brought about conflicts between the government and the opposition. These conflicts and the events that took place were reflected moment by moment in the official correspondence, newspapers and magazines of the period. The most talked about and written about of Kasım Gülek’s eventful trips were his trips to the cities on the Black Sea coast in 1955 and 1956. Kasım Gülek went on a trip he called “Chat Trip” to the Black Sea region in the summer of 1956, just like in 1955. In fact, this trip was one of the propaganda trips that the opposition parties jointly decided to take. Kasım Gülek was sued and convicted on this trip he took with the CHP delegation and journalists under the “Law on Meetings and Demonstrations”. However, Gülek did not give up on his trips despite all the negativities he experienced during his trip and immediately made plans for his next trip after one of his trips.
In this study, the “Chat Trip” trip of CHP Secretary General Kasım Gülek to the Black Sea region in the summer of 1956 is presented in the context of archive documents and the national press. It is thought that the study can be a source for the work of the opposition parties of the period.

Anahtar Kelimeler

Kasım Gülek , Chat Trip , Oppositıon , Black Sea , Provinces

Kaynakça

• BCA, 030.1.0.0.132.861.3.
• BCA, 030.1.0.0.68.425.7.
• BCA, 030.1.0.0.68.426.1.
• TBMM Arşivi, Devre 8, Sicil No: 1139.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi (27 Haziran 1956). Seksen İkinci İnikat, Cilt: 12, Devre: 10, İçtima:2; s. 520, 555,561,564)
• T.C. Resmî Gazete, 30 Haziran 1956, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/9346.pdf 12,03.2025
• Akis, 24 Mart 1956, s. 6.
• Akis, 11 Ağustos 1956, s. 15.
• Akis, 11 Ağustos 1956, s. 4.
• Akis, 11 Ağustos 1956, s. 8.
• Akis, 11 Ağustos 1956, s. 9
• Akis, 16 Haziran 1956, s. 9.
• Akis, 18 Ağustos 1956, s. 6.
• Akis, 23 Haziran 1956, s.8.
• Akis, 28 Temmuz 1956, s. 7.
• Akis, 4 Ağustos 1956, s. 10.
• Akis, 4 Ağustos 1956, s. 7
• Akis, 4 Ağustos 1956, s.8.
• Akis, 4 Ağustos 1956, s.9.
• Akıncı, A. ve Usta, S. (2016), Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan Dış Faktörlerin Değerlendirilmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), s. 275-288.
• Albayrak, M. (2014), Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Yılları ve Demokratikleşme Sürecinin İlk On Yılı, Ankara Barosu Dergisi (1), s. 295-312.
• Aydın, T. (2022), CHP Genel Sekreterlerinin Parti Siyaseti Üzerindeki Etkileri: Kasım Gülek ve Bülent Ecevit, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), s. 681-697.
• Bakan, S. ve Özdemir, H. (2013), Türkiye’de 1946-1960 Dönemi İktidar-Muhalefet İlişkileri: Cumhuriyet Halk Partisi (Chp) Demokrat Parti (DP)’Ye Karşı, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), s. 373-396.
• Balcı, M. (2015), Sıradışı Bir Siyasetçi: Kasım Gülek Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri, Ankara: Yeditepe Yayınları.
• Başkaya, M. (2021), 1950 Seçimleri Öncesinde Chp’nin Taşrada Kamuoyu Yaratma Çabalarına Bir Örnek: Trabzon Gazetesi, Social Sciences Studies Journal 7 (90), s. 4979-4986.
• Cılızoğlu, T. (1987), Kırık Politika Anılarla Kâmil Kırıkoğlu, İstanbul: Güneş Yayınları.
• Çakır Hamza ve Yavalar, Deniz Elif (2017), Demokrat Parti İktidarı ve Basın, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (39), s.257-270.
• Çavdar, T. (2008), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze, Ankara: İmge Kitapevi.
• Doğan, O. (2008), Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Kayseri: Not Yayınları.
• Güngör, S. (2010), 14 Mayıs 1950 Seçimleri ve CHP’de Bunalım, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, s.193-208.
• İdem, T. (2022), Seçim Kanunları ve Uygulamalar Üzerinden 1946 ve 1950 Seçimlerine Bakış, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(3), s. 1372-1389. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1137738.
• Karataş, M. (2022), Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinin İç ve Dış Dinamikleri Üzerine Bir Değerlendirme, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 11(32), s. 303-323.
• Karayaman M. (2021), CHP Parti Müfettişlerinin Kaleminden Demokrat Parti’nin İktidara Gelişi, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXXVII, s. 253-292. doi:10.33419/aamd.927040.
• Karpat, K., H. (2019), Kısa Türkiye Tarihi 1800-2012, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Keskin, Y. (2014), The Democracy Rhetoric of Democrat Party, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), s. 107-130.
• Kılınççeker Ö. (2024), “CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek'in Erzurum Gezisi (23-26 Ağustos 1955)”, Atatürk İlkeleri ve Cumhuriyet Tarihi Alanında Uluslararası Araştırmalar, Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tuğluoğlu, F. (2017), “CHP’nin 14. Kurultayı ve İlk Hedefler Beyannamesi”. Atatürk Yolu Dergisi 15 (60), s. 277-310. https://Doi.Org/10.1501/Tite_0000000468.
• Kolutek, M. (2020), Yerel Basın Tarihi Araştırmaları Bağlamında İzmir Basınında 1961 Anayasası Referandumu, 3. Uluslararası İnsan Çalışmaları Kongresi Tam Metinler Kitabı, Ankara: Bidge Yayınları, ss. 324-341.
• Kolutek, M. ve Sarı, Ç. (2020), Çok Partili Hayata Geçişte Sivrihisar, Türk Kültürüne Hizmet: Öğr. Gör. Sadiddin Öztürk’e Armağan, Ed.: Dr. İsa Kalaycı  Dr. Gökhan Kalmış, Ankara: Gazi Kitabevi, ss.361-372.
• Ülger, U. ve Gençkaya, Ö. F. (2022), Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Hakkının Düzenlenmesinde Yasama Yorumu, 1908-1960, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(4), s. 2371-2388. https://doi.org/10.21547/j.
• Zürcher, E. J. (2013), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları:
• https://chp.org.tr/chp-tarihi ,(25. 02. 2025)