Analysis of Images Used in Digital Political Disinformation: The Case of Sednaya Prison

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 3, 1821 - 1835, 30.11.2025

Fatih Ceylan

https://doi.org/10.11616/asbi.1742664

Öz

The dizzying developments in digital technologies have affected the structure of disinformation more than ever before, greatly increasing its spread and impact while complicating its methods. This situation has led to the negative consequences of disinformation becoming more widespread and its effects being felt more deeply. The intensity of disinformation and its effects are particularly high in competitive fields such as politics. In this context, the focus of this study is digital political disinformation, and its aim is to contribute to the detection of digital political disinformation. The sample of the research consists of three visuals circulating on the X platform, allegedly belonging to Sednaya Prison following the overthrow of the Assad regime in Syria. The data from the research, conducted using a semiotic approach, were analyzed within the framework of Saussure's triadic model (signifier-signified-sign) and Barthes' concepts of literal meaning and figurative meaning. The analysis revealed that two of the three images selected as samples were disinformation created using methods of contextual removal and distortion, while the other image was created entirely by artificial intelligence using the method of fabrication. In conclusion, it was found that disinformation was created by combining signs belonging to different times, places, and institutions with different textual narratives in digital environments or by sharing fake content created entirely by artificial intelligence to prove false claims. The research is expected to be useful for future studies on political disinformation, as well as for politicians, individuals, and institutions.

Anahtar Kelimeler

Digitalization , Disinformation , Political Disinformation , Visuals , Semiotics

Dijital Politik Dezenformasyonda Kullanılan Görsellerin Analizi: Sednaya Hapishanesi Örneği

Öz

Dezenformasyon, ilk toplumsal yapılardan beri hemen hemen her alanda, çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Özellikle dijital teknolojilerde yaşanan baş döndürücü gelişmeler, günümüzde dezenformasyonun yapısını hiç olmadığı kadar etkilemiş; yayılım hızını ve etkilerini çok arttırmış, yöntemlerini ise karmaşıklaştırmıştır. Bu durum, dezenformasyonun olumsuz sonuçlarının daha kapsamlı hale gelmesine ve etkilerinin daha derin bir şekilde hissedilmesine yol açmıştır. Bilhassa siyaset gibi rekabetin yoğun olduğu alanlarda dezenformasyonun kullanım yoğunluğunun ve etkilerinin daha da arttığı görülmektedir. Bu bağlamda, araştırmanın odak noktası dijital politik dezenformasyon ve amacı ise dijital politik dezenformasyonun tespit edilmesine katkı sağlamaktır. Araştırmanın örneklemi, Suriye’de Esad rejiminin devrilmesinin ardından Sednaya Hapishanesine ait olduğu iddiasıyla X platformunda dolaşan üç görselden oluşmaktadır. Göstergebilimsel yaklaşımla yürütülen araştırmanın verileri, Saussure’ün üçlü modeli (gösteren-gösterilen-gösterge) ile Barthes’in düz anlam-yan anlam kavramları çerçevesinde analiz edilmiştir. Analizler sonucu örneklem olarak seçilen üç görselden ikisinin bağlamadan koparma ve çarpıtma yöntemleriyle, diğer görselin ise tamamen yapay zeka ile oluşturularak uydurma yöntemiyle dezenformasyon yapıldığı anlaşılmıştır. Sonuç olarak, farklı zaman, mekan ve kurumlara ait olan göstergelerin, dijital ortamlarda farklı metinsel anlatılarla birleştirilmesiyle veya tamamen yapay zeka ile oluşturulan sahte içeriklerin paylaşılmasıyla yalan iddiaların kanıtlanmasına yönelik dezenformasyon yapıldığı anlaşılmıştır. Bu araştırmanın, siyasi dezenformasyonla ilgili gelecekteki çalışmaların yanı sıra politikacılar, bireyler ve kurumlar için de faydalı olması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dijitalleşme , Dezenformasyon , Politik Dezenformasyon , Görseller , Göstergebilim.

Etik Beyan

Herhangi bir insan veya hayvan faktörü araştırma nesnesi olarak kullanılmadığı için bu araştırma etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, herhangi bir akademik finansal destek kuruluşu (TÜBİTAK, BAP, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler, vs.) tarafından desteklenmemiştir.

Kaynakça

• Aksu, H. (2019). Dijitopya: Dijital Dönüşüm Yolculuk Rehberi. 1. Baskı, İstanbul: Pusula Yayınları.
• Allcott, H., & Gentzkow, M. (2017). Social Media and Fake News in the 2016 Election. Journal of Economic Perspectives, 31(2), s.211–236.
• Arklan, Ü., & Koçyiğit, İ. (2024). Afet Dönemlerinde Sosyal Medyada Dezenformasyonun Yayılımı: 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri Örneği. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), s.525-546.
• Atatanır, H. (2022). Dijitalleşme: İş Yaşamında ve Sosyal Güvenlikte. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(Dijitalleşme Özel Sayısı), s.77-92.
• Avşar, B. (2024). Siyasal Alanda Dijital Dezenformasyonunun Rolü ve Etkileri, (Ed.: M. E. Gülsünler, G. Kosa ve B. Avşar). Dijital Çağın Karanlık Yüzü: Teknoloji, Siyaset ve Güvenlikte Dezenformason. s.37-58. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Aydın, A. F. (2020). Post-Truth Dönemde Sosyal Medyada Dezenformasyon: Covid-19 (yeni koronavirüs) Pandemi Süreci. Asya Studies, 4(12), s.76-90
• Bennett, W. L., & Livingston, S. (2018). The disinformation Order: Disruptive Communication and the Decline of Democratic Institutions. European Journal of Communication, 33(2), s.122-139.
• Böyük, M., & Kalaman, S. (2025). Dezenformasyonun Dijitalleşmesi: Hasbara Çerçevesinde İsrail’in Washing Stratejisi. TRT Akademi, 10(23), s.74-103.
• Bradshaw, S., & Howard, P. N. (2019). The Global Disinformation Order: 2019 Global Inventory of Organized Social Media Manipulation. Oxford Internet Institute.
• Bradshaw, S., Howard, P. N., Kollanyi, B., & Neudert, L. M. (2020). Sourcing and Automation of Political News and Information Over Social Media in the United States, 2016-2018. Political Communication, 37(2), s.173-193.
• Brennen, J. S., Simon, F. M., & Nielsen, R. K. (2021). Beyond (Mis)Representation: Visuals in COVID-19 Misinformation. The International Journal of Press/politics, 26(1), s.277–299.
• Cárcamo-Ulloa, L., Cárdenas-Neira, C., Scheihing-García, E., Sáez-Trumper, D., Vernier, M., & Blaña-Romero, C. (2023). On Politics and Pandemic: How do Chilean Media Talk About Disinformation and Fake News in Their Social Networks?. Societies, 13(2), s.13-25.
• Ceylan, F. & İspir, N. (2020). Oy Verme Modelleri Bağlamında Siyasal Rızanın Görünümü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3), s.1489-1511.
• Ceylan, F. & İspir, N. (2023). Siyasal Rıza Bağlamında Oy Verme Davranışları. 1. Baskı, Ankara: Nobel Bilimsel Yayınları
• Chawla, R. (2019). Deepfakes: How a Pervert Shook the World. International Journal of Advance Research and Development, 4(6), s.4–8.
• Cherry, S. (2024). Modern armed conflicts: Disinformation Campaigns Shaping the Digital Information Landscape. The Serials Librarian, 85(1-4), s.19-31.
• Dalaylı, F. (2024). Disinformation in Times of Disaster and Crisis. Afet ve Risk Dergisi, 7(2), s.505-524.
• Deely, J. (1990). Basics of Semiotics. Indiana University Press.
• Demir, E. (2024). Toplumsal Rıza Sağlama Aracı Olarak Siyasal Reklamlar: 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine Yönelik Karşılaştırmalı Bir Analiz. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 14(1), s.95-117.
• Doğaner, S. K. (2023). Dijital Çağda Göçmenlere Yönelik Çoğulculuk Karşıtı Yansımalar: Black Mirror: Men Against Fire. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö13), 817-831.
• Erkan, G., & Ayhan, A. (2018). Siyasal Iletişimde Dezenformasyon ve Sosyal Medya: Bir Doğrulama Platformu Olarak teyit. org. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (29. Özel Sayısı), s.202-223.
• Ersöz, B., & Özmen, M. (2020). Dijitalleşme ve Bilişim Teknolojilerinin Çalışanlar Üzerindeki Etkileri. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 11(42), s.170-179.
• Fallis, D. (2009). A Conceptual Analysis of Disinformation. In: Paper presented at the iConference 2009. https://www.ideals.illinois.edu/items/15210
• Flynn D. J., Nyhan B. & Reifler J. (2017). The Nature and Origins of Misperceptions: Understanding False and Unsupported Beliefs About Politics. Political Psychology, 38, s.127–150.
• Gölgeli, K. & Geçen, C. (2025). Reklamda Sinemasal Anlatı (Advermovie): Türk Hava Yolları “The Journey’’ Filmi Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), s.211-237.
• Guess, A. M., Lerner, M., Lyons, B., Montgomery, J. M., Nyhan, B., Reifler, J., & Sircar, N. (2020). A Digital Media Literacy Intervention Increases Discernment Between Mainstream and False News in the United States and India. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(27), s.15536-15545.
• Hameleers, M. (2024). The Nature of Visual Disinformation Online: A Qualitative Content Analysis of Alternative and Social Media in the Netherlands. Political Communication, 42(1), s. 108–126.
• Hasan, H. R., & Salah, K. 2019. Combating Deepfake Videos Using Blockchain and Smart Contracts. IEEE Access, 7, s.41596–41606
• Heale, R., & Twycross, A. (2018). What is a Case Study?. Evidence-based nursing, 21(1), s.7-8.
• Howard, P. N., Woolley, S., & Calo, R. (2018). Algorithms, Bots, and Political Communication in the US 2016 election: The challenge of automated political communication for election law and Administration. Journal of Information Technology & Politics, 15(2), s.81-93.
• Humprecht, E., Esser, F., & Van Aelst, P. (2020). Resilience to Online Disinformation: A Framework for Cross-National Comparative Research. International Journal of Press/Politics, 25(3), s.493–516.
• Ilgın, H. (2021). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Halkla Ilişkiler Ilişkisi. İletişim Çalışmaları Dergisi, 7(2), s.303-322.
• İşler, S., & Çerit, G. (2024). Dijitalleşmenin Tanımı ve Önemi. (Ed.: D. Sevinç Yılmaz, F. Güder ve M. Çolak), Spor Bilimlerinde Güncel Araştırmalar ve Tartışmalar III. s.46-57. İzmir: Duvar Yayınları.
• Kaplan, İ. (2025). Sosyal Medya ve Dezenformasyon: İsrail’in Gazze Saldırıları Örneği. TRT Akademi, 10(23), s.182-207.
• Karagöz, K. (2018). Post-Truth Çağinda Yayinciliğin Geleceği. TRT Akademi, 3(6), s.678-708.
• Karlova, N. A., & Fisher, K. E. (2013). A Social Diffusion Model of Misinformation and Disinformation for Understanding Human Information Behaviour. Information Research, 18(1), s.1-17.
• Kutlu, A., & Doğan, E. (2020). Kesin Bilgi, Yayalım: Hakikat Sonrası Çağda Yalan Haberlere Ilişkin Y Kuşağının Tutum ve Davranışları. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (34), 83-101.
• Maras, M. H., & Alexandrou, A. 2019. Determining Authenticity of Video Evidence in the Age of Artificial Intelligence and in the Wake of Deepfake Videos. International Journal of Evidence & Proof, 23(3), s.255–262.
• Marchetti, G. (2020). Political Disinformation on the Net and the Risk to Democracy. International Relations and Diplomacy, 8(5), s.220-230.
• Metzger, M. J. (2007) Making Sense of Credibility on the Web: Models for Evaluating Online Information and Recommendations for Future Research. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 58(13), s.2078–2091.
• Negroponte, N. (1996). Dijital Dünya. (Çev.: Z. Dicleli), Türk Henkel Dergisi Yayınları.
• Öksüz, A. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Tarih. (Ed.: H. Ö. Ilgın). Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon-1. s.1-20. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Özcan, M. (2021). Dijitalleşmenin Kurumlar Sosyolojisine Etkisi Üzerine Bir Tartışma. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 10(27), s.363-377.
• Patan, İ. (2020). Saussure, Peirce ve Göstergebilim Araştırmaları. (Ed.: Ç. M. Hazar ve Ö. Avcı). İletişim Kuramları. s.745-777. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Paterson, T., & Hanley, L. (2020). Political Warfare in the Digital Age: Cyber Subversion, Information Operations and ‘Deep Fakes’. Australian Journal of International Affairs 74(4), s.439–454.
• Peng, Y., Lu, Y., & Shen, C. (2023). An Agenda for Studying Credibility Perceptions of Visual Misinformation. Political Communication, 40(2), s.225–237.
• Polat, H. (2024). Cumhuriyet Dönemi’nde Bir Halkla Ilişkiler Aracı Olarak Kamu Diplomasisi: “Karadeniz: Seyr-i Türkiye” Belgeseli Üzerinden Bir Inceleme. İletişim ve Diplomasi, (13), s.91-112.
• Rana, M. S., Nobi, M. N., Murali, B., & Sung, A. H. (2022). Deepfake Detection: A Systematic Literature Review. IEEE Access, 10, s.25494-25513.
• Sezer, N., & Sert, Y. N. (2014). TV Kamu Spotu Reklamlarının Medya Okuryazarlığı Çerçevesinde Kullanılması: “Çocuk ve Medya Hareketi” TV Kamu Spotu Reklamının Göstergebilimsel Çözümlemesi. /Ed.: A. Güneş). İletişim Araştırmalarında Göstergebilim: Yazinsaldan Görsele Anlam Arayişi. s.11-47. Konya: Literatürk Yayınları.
• Sunstein, C. R. (2001). Republic.com. Princeton University Press.
• Tarakcı, H. N. (2025). Sosyal Medyada Dezenformasyon Kavramına Bibliyometrik Bir Bakış. Erciyes İletişim Dergisi, 12(1), s.115-138.
• Taylor, P. M. (2003). Munitions of the Mind: A History of Propaganda from the Ancient World to the Present Day. 3. Edition. Manchester University Press.
• Tilson, D., Lyytinen, K., & Sørensen, C. (2010). Research Commentary-Digital Infrastructures: The Missing IS Research Agenda. Information systems research, 21(4), s.748-759.
• Toker, S. (2019). 23 Haziran Seçimlerinde Yalan Haber ve Dezenformasyon. Seta/Perspektif, 243, s.1-5. https://www.setav.org/assets/uploads/2019/06/P243Tr.pdf
• Toktay, Y. (2019). Sosyal Medyada Dezenformasyon, Manipülasyon ve Propaganda Etkisi: Zeytin Dalı Harekatı Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tufan Yeniçıktı, N. (2023). Sosyal medya okuryazarlığı. (Ed.: B. Aydın Varol). 21. yüzyılda okuryazarlık ve iletişim. s.175-193, Konya: Literatürk Akademi.
• Turan C. (2015). Açıklığın Yanılsaması: Dezenformasyon Çağımızın Kitle İmha Silahı mı? Akademik Bilişim Konferansı, Yayın No:4286280.
• Vaccari, C., & Chadwick, A. (2020). Deepfakes and Disinformation: Exploring the Impact of Synthetic Political Video on Deception, Uncertainty, and Trust in News. Social Media & Society, 6(1), s.1-13.
• Verma, D. (2008). Enrich Your Grammer: Word Origins, Sterling Publishers. https://books.google.com.tr/books? id=rpgIQyInjWkC&pg=PA112&dq=The+word+digital+comes+from+the+same+source+as+the+word+digit+a nd+digitus&hl=tr&sa=X&ei=jOYdT8qRGsmDOrGNxboL&ved=0CDoQ6AEwAg#v=onepage&q=digital&f=false
• Vosoughi, S., Roy, D., & Aral, S. (2018). The Spread of True and False News Online. Science, 359(6380), s.1146– 1151.
• Waisbord S. (2018). Truth is What Happens to News: On Journalism, Fake News, and Post-Truth. Journalism Studies, 19(13), s.1866–1878.
• Wardle, C. (2018). Information Disorder: The Essential Glossary. Shorenstein Center on Media, Politics, and Public Policy, Harvard Kennedy School.
• Wardle, C., & Derakhshan, H. (2017). Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policy Making. Council of Europe Report, 27, s.1–107
• Weikmann, T., & Lecheler, S. (2023). Visual Disinformation in a Digital Age: A Literature Synthesis and Research Agenda. New Media & Society, 25(12), s.3696-3713.
• Zhou, L., Burgoon, J., Nunamaker, J., & Twitchell, D. (2004). Automated Linguistics-Based Cues for Detecting Deception in Text-Based Asynchronous Computer-Mediated Communication: An Empirical Investigation. Group Decision Negotiation, 13(1), s.81-106.