Türkçede Yargılı Tamlamalar

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 3, 1853 - 1859, 30.11.2025

Sertan Alibekiroğlu

https://doi.org/10.11616/asbi.1742735

Öz

Ad tamlamaları Türkçede söz öbeklerinin işlek yapıları arasındadır. Bu tamlamalarda tamlayan ve tamlananın yalnız adlardan oluşması gerektiği şartı aranır. Bu durum, ad tamlamalarının yapı, görev ve kullanımları açısından sınıflandırılmasını ve türlerinin tespitini zorlaştıran nedenlerden biridir. Bundan dolayı Türkçede ad tamlamalarının türleri ve yapıları açısından farklı sınıflandırmalarla karşılaşılmaktadır. Bununla birlikte söz öbeklerinin yargı bildirmedikleri görüşü de tamlayan kısmında yargı bildiren unsur ile tamlanan kısmında iyelik eki bulunduran söz öbeklerinin öbekler arasındaki yerini düşünmeyi gerektirmektedir. Bu çalışmada Türkçe söz diziminde öbek şeklinde kullanılmasına rağmen bir sınıflandırmaya dâhil edilmemiş olan tamlayan kısmında yargı bildiren bir cümle ve tamlanan kısmında iyelik eki bulunduran bir adın bulunduğu ‘seviyorum sözü, anladım bakışı, vb.’ söz öbekleri ele alınmış, bu tür öbeklerin yapı ve görev bakımından ad tamlamaları ile ilişkileri gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Söz dizimi , söz öbekleri , ad tamlamaları , yargılı tamlama.

Finite Phrases in Turkish

Öz

Nuon phrases are among the actively employed structures in Turkish syntax. In these phrases, the condition that the modifier and the modified must consist of only nouns is required. This situation is one of the reasons that makes it difficult to classify noun phrases and determine their types in terms of their structure, function and use. Accordingly, different classifications in grammatical studies appear in terms of the types and structures of noun phrases. However, the view that phrases don’t express judgment requires considering the place of phrases that contain a finite verbal element as the modifier and a possessive suffix in the modified. In this paper, phrases such as ‘seviyorum sözü ‘the statement of I love you’, anladım bakışı ‘the look of I perceived it’, etc.’, which include a sentence expressing judgment as the modifier and a noun with a possessive suffix as the modified, which aren’t included in a classifications despite being commonly used in Turkish syntax, were examined and the relations of such constructions with noun phrases in terms of structure and function were revealed.

Anahtar Kelimeler

Syntax , phrases , noun phrases , finite phrases.

Kaynakça

• Alibekiroğlu, S. (2017), Türkçede Takısız Ad Tamlaması Şeklindeki Birleşik Sözcükler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(1), s.184-195.
• Alibekiroğlu, S. (2024), Emir Kipli Ad Tamlamaları Abant Sosyal Bilimler Dergisi. 2024, 24(3): 1045-1053.
• Banguoğlu, T. (2000), Türkçenin Grameri. Ankara: TDK.
• Baskakov, A. N. (2011), Çağdaş Türkçe’de Kelime Grupları, (Çev.: O.S. Karaca). Ankara: Kesit Yayınları.
• Boz, E. (2015), Türkiye Türkçesi Biçimsel ve Anlamsal İşlevli Biçimbilgisi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bozkurt, F. (2010), Türkiye Türkçesi –Türkçe Öğretiminde Yeni Bir Yöntem-. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Delice, H. İ. (2007), Türkçe Sözdizimi., İstanbul: Kitabevi.
• Ediskun, H. (2010), Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eker, S. (2013), Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (1998), Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayın/Tanıtım.
• Gencan, T. N. (2007), Dilbilgisi. Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık.
• Gökdayı, H. (2018), Türkçe’de Öbekler. İstanbul: Kriter.
• Gökdayı, H. (2015), Türkçe’de Kalıp Sözler. İstanbul: Kriter.
• Gülensoy, T. (2000), Türkçe El Kitabı. Ankara: Akçağ.
• Hengirmen, M. (2015), Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2012), Türkçe’nin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ.
• Karaağaç, G. (2017), Türkçenin Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karahan, L. (2011), Türkçe’de Söz Dizimi. Ankara: Akçağ.
• Koç, N. (1996), Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Korkmaz, Z. (2009), Türkiye Türkçesi Grameri-Şekilbilgisi. Ankara: TDK.