Beden Eğitimi Öğretiminde Model Temelli Yaklaşım ve Uyarlanmış Etkinlikler Yoluyla Öğrencilerin Değer Kazanımlarının İncelenmesi

Yıl 2024, , 136 - 169, 28.03.2024

İrem Bozdağ , Oğuzhan Dalkıran

https://doi.org/10.38021/asbid.1433398

Öz

Araştırma kapsamında; 12 hafta süresince model temelli yaklaşımla yürütülen derslerde, öğretim programında yer alan temel değerlerden adalet, sorumluluk, dürüstlük, saygı ve alt değer olan merhamet değerlerinin, uzman görüşü alınarak hazırlanan uyarlanmış etkinliklerle kazanımı incelenmiş, ayrıca uygulanan modellerin bilişsel ve duyuşsal alanlara etkisi tespit edilerek karşılaştırılmıştır. Araştırmada model tasarımı olarak karma araştırma yöntemlerinden sıralı açıklayıcı tasarım deseni kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak; kişisel bilgiler ve bilişsel alan için araştırmacılar tarafından uzman görüşü alınarak hazırlanan bilişsel bilgi formu, duyuşsal alan için; Karakılıç (2009) tarafından geliştirilmiş “Beden Eğitimi Dersine Yönelik Tutum Ölçeği”, değerler eğitimi ile ilgili veriler için; Umar ve Kanger tarafından geliştirilmiş “Evrensel Ahlaki Değerler Ölçeği (10-13 Yaş)” kullanılmıştır. Nicel verilerin çözümlenmesinde; non parametrik testler kullanılmış, nitel veriler ise, içerik analizi yöntemi ile kod, kategori ve temalara ayrılarak yorumlanmıştır. Elde edilen verilere göre; öğrencilerin değer algılarında uygulanan öğretim modeli değişkenine göre SEM grubu lehine anlamlı farklılık ve etki tespit edilmiştir. Nitel veriler incelendiğinde; uygulama süresince ilişkisel zaman, farkındalık konuşmaları, fiziksel aktivite planı, grup toplantıları, yansıma zamanları, uyarlanmış etkinlikler ile değer kazanımında model temelli öğretimin katkısı vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beden Eğitimi ve Spor Öğretimi, Değerler Eğitimi, Spor Eğitim Modeli, Bireysel Sosyal Sorumluluk Modeli, Bilişsel Alan, Duyuşsal Alan, Uyarlanmış Etkinlik

Investigation of Students' Value Acquisition through Model-Based Approach and Adapted Activities in Physical Education Teaching

Öz

Within the scope of the study, the acquisition of justice, responsibility, honesty, honesty, respect and compassion, which are among the core values in the curriculum, and the sub-value of compassion, were examined with adapted activities prepared by taking expert opinion in the lessons carried out with a model-based approach for 12 weeks, and the effects of the applied models on cognitive and affective areas were determined and compared. In the study, sequential explanatory design from mixed research methods was used as the research model. As data collection tool; personal information and cognitive information form prepared by the researchers by taking expert opinion for cognitive domain, "Attitude Scale Towards Physical Education Lesson" developed by Karakılıç (2009) for affective domain, and "Universal Moral Values Scale (Ages 10-13)" developed by Umar and Kanger for data related to values education were used. According to the data obtained, a significant difference and effect was found in favour of the SEM group in the value perceptions of the students according to the teaching model variable. When the qualitative data were examined, the contribution of model-based teaching in value acquisition was emphasized with relational time, awareness conversations, physical activity plan, group meetings, reflection times, and adapted activities during the implementation.

Anahtar Kelimeler

Physical Education and Sports Teaching, Values Education, Sports Education Model, Individual Social Responsibility Model, Cognitive Domain, Affective Domain, Adapted Activity

Kaynakça

• Ada, S., Baysal, Z. N., ve Korucu, S. (2005). Sınıf öğretmenlerinin sınıf içi olumsuz davranışlara gösterdikleri tepkileri karakter eğitimi ve 2005 ilköğretim programı açısından değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 7-18.
• Akandere, M., Baştuğ, G., ve Güler, E. D. (2009). Orta öğretim kurumlarında spora katılımın çocuğun ahlaki gelişimine etkisi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), 59-68.
• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının (değerlerin) ilköğretim ikinci kademede gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Aköz, T. (2018). Beden eğitimi ve spor derslerinde verilen değerler eğitiminin öğrencilerin olumlu sosyal davranış düzeylerine etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aktaş, N. (2010). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler programında verilen değerleri edinme düzeyleri (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Araujo, R., Hastie, P. A., Pereira, C., ve Mesquita, I. (2017). The evolution of student-coach’s pedgogical content knowledge in combined use of sport education and the step-game-approach model. Physical Education and Sport Pedagogy, 22(5), 518-535.
• Balçıkanlı, G. S., ve Yıldıran, İ. (2011). Profesyonel futbolcuların sportmenlik yönelimleri ve empatik eğilim düzeyleri. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(2), 49-56. http://dx.doi.org /10.1501/Sporm_0000000199
• Başaran, E. (1996). Türk eğitim sistemi. Ankara: Yargıcı.
• Battistich, V., Watson, M., Solomon, D., Schaps, E., ve Solomon, J. (1991). The child development project: a comprehensive program for the development of prosocial character. In W. M. Kurtines & J. L. Gewirtz (Eds.), Handbook of moral behavior and development (Vol. 3. Application, pp. 1-34). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Berkowitz, M. W., ve Bier, M. C. (2004). Research-based character education. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 591, 72-85.
• Berkowitz, M. W., ve Bier, M. C. (2005). What works in character education: A research driven guide for educators. Washington D.C: Character Education Partnership.
• Bonnic, F. (2000). A caring and sharing environment helps teach values in kindergarten students. Master’s Action Reseach Project, Saint Xavier University and Skylight Professional Development Field Based Master’s Programme.
• Cecchini, J. A., Montero, J., Alonso, A., Izquierdo, M., ve Contreras, O. (2007). Effects of personal and social responsibility on fair play in sports and self-control in school-aged youths. European Journal of Sport Science, 7(4), 203-211. https://doi.org/10.1080/17461390701718497
• Cheek, C. J. M. (1992). Building more stately mansions: the impact of teachers and literature on the development of the students values (Unpublished Doctoral Thesis). Texas A&M University, U.S.A.
• Cohen, J. (2013). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. https://doi.org/10.4324/9780203771587/STATISTICAL-POWER-ANALYSIS-BEHAVIORAL-SCIENCES-JACOB- COHEN
• Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Creswell, J. W. (2016). Nicel yöntemler. S. B. Demir (Ed.), Araştırma deseni; nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (M. Bursal, Çev.) içinde (s. 170-171). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çağlar, A. (2005). Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar. Okul öncesi dönemde değerler eğitimi. İstanbul: Morpa Kültür.
• Çalışkur, E. A. (2008). Üniversite öğrencilerinin yaşam değerleri ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Çelen, A. (2012). Spor eğitim modeli ile işlenen voleybol derslerinin öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor erişi düzeylerine etkisi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Denzin, N. K., ve Lincoln, Y. S. (2011). The SAGE handbook of qualitative research. Sage.
• Dereli-İman, E. (2014). Değerler eğitimi programının 5-6 yaş çocukların sosyal gelişimine etkisi: sosyal beceri, psiko-sosyal gelişim ve sosyal problem çözme becerisi. Kuram ve Uygulama Eğitim Bilimleri, 14(1), 249-268. http://dx.doi.org /10.12738/estp.2014.1.1679
• Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Doğan, İ. (2015). Beden eğitimi dersinin öğrenciye kazandırdığı değerlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Doğan, R. (2018). Yenilenen ortaöğretim beden eğitimi ve spor dersi öğretim programlarının değerler eğitimi bağlamında incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 2069-2091.
• Dökmen, Ü. (2002). Var olmak, gelişmek, uzlaşmak. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Engin, G. (2014). Türkçe ve beden eğitimi öğretim programları ile bütünleştirilmiş değerler eğitimi programının etkililiği (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Erdamar, G. ve Demirel, M. (2008). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının duyuşsal ve bilişsel öğrenme ürünlerine etkisi. Journal of Turkish Educational Sciences, 6(4).
• Erkol, A. (2015). Bilecik ilinde bulunan 7-12. Sınıf öğrencilerinin beden eğitimi dersine yönelik tutum ve davranışlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Eryiğit, F. (2019). Beden eğitimi derslerinde uygulanan yapılandırmacı öğrenmenin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alanlar üzerine etkisinin karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Germaine, R. W. (2001). Values education ınfluence on elementary students’ self-esteem (Unpublished Doctoral Thesis). University of San Diego. U.S.A
• Glesne, C., ve Peshkin, A. (1992). Becoming qualitative researchers: An introduction. White Plains, NY: Longman.
• Goldin, P., ve Jazaieri, H. (2017). The compassion cultivation training (cct) program. In Seppälä, E.M., Simon- Thomas, E., Brown, S.L., Worline, M.C., Cameron, D.C., & Doty, J.R. (Eds.). Oxford Handbooks Online. Doi: 10.1093/oxfordhb/9780190464684.013.18
• Gökçek, B. S. (2007). 5–6 yaş çocukları için hazırlanan karakter eğitimi programının etkisinin incelenmesi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Görgüt, İ. (2015). Ortaokullarda görev yapan beden eğitimi ve diğer branş öğretmenlerinin ahlak, karakter ve değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Gündüz, M., Aktepe, V., Uzunoğlu, H., ve Gündüz, D. D. (2017). Okul öncesi dönemdeki çocuklara eğitsel oyunlar yoluyla kazandırılan değerler. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 62-70.
• Güven, Ö. (1992). Spor anlayışımız ve sporun sosyo-ekonomik işlevi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 35.
• Hellison, D. (1995). Teaching responsibility through physical education. Champaign, IL: Human Kinetics.
• Hellison, D. (2003). Teaching responsibility through physical activity (2nd ed.). Champaign, IL: Human Kinetics.
• Hellison, D. (2011). Teaching responsibility through physical activity (3rd ed.). Champaign, IL: Human Kinetics.
• Hopkins, W. G., Marshall, S. W., Batterham, A. M., ve Hanin, J. (2009). Progressive statistics for studies in sports medicine and exercise science. Medicine and Science in Sports and Exercise, 41(1), 3–12. https://doi.org/10.1249/MSS.0B013E31818CB278
• Hunt, B. S. (1981). Effects of values activities on content retention and attitudes of students ın junior hihg social studies clases (Unpublished Doctoral Thesis). Arizona State University. USA.
• Hünük, D., ve Saraç-Oğuzhan, N. (2017). Spor eğitim modeli. A. D. Mirzeoğlu (Ed.), Model temelli beden eğitimi öğretimi (s. 139-162). Ankara: Spor Yayınevi ve Kitabevi.
• Işıkgöz, M. E., Esentaş, M., ve Işıkgöz, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin Beden Eğitimi ve Spor Dersine yönelik değer düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Batman il örneği. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(4), 661-676.
• İpekçi, S. (2018). Altıncı sınıf matematik öğretim programı ile bütünleştirilmiş değerler eğitimi program tasarısının etkililiğinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kam, C. M., Greenberg, M. T., ve Walls, C. T. (2003). Examining the role of implementation quality in schoolbased prevention using the PATHS Curriculum. Prevention Science, 4, 55-62.
• Karakılıç, M. (2009). Beden eğitimi dersi için hazırlanan tutum ölçeğinin psikometrik kuramlar açısından incelenmesi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Keske-Aksoy, G., ve Gürsel, F. (2017). Bireysel ve sosyal sorumluluk modeli. A. D. Mirzeoğlu (Ed.), Model temelli beden eğitimi öğretimi (s. 209-231). Ankara: Spor Yayınevi ve Kitabevi.
• Keskin, Y. (2011). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler derslerinde değerler eğitimine yönelik uygulamaların etkililiğinin araştırılması (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Korkmaz, M. (2021). Spor eğitim modeline dayalı temel tenis eğitiminin 10-11 yaş çocuklarda temel motor ve tenis becerileri ile liderlik özelliği gelişimine etkisi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Kuter, F. Ö., ve Kuter, M. (2012). Beden eğitimi ve spor yoluyla değerler eğitimi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, (6), 75-94.
• Kymlicka, W. (2004). Çağdaş siyaset felsefesine giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Lamberta, G. C. (2004). A values education intervention through therapeıtic recreation for adolescants in a psychiatric setting (Doctoral Thesis). Valden University.
• Lee, K. M., Guidry, M., Schmidt, E. G., Slater, T. F., ve Young, T. S. (2006). Classaction: A model rapid-feedback and dynamic formative assessment system. In STEM Assessment Conference (p. 141).
• Lowter, T. L. (2004). The impact of a social skills interventıon on the development of resiliency in preschool children (Master’s thesis). Available ProQuest Dissertations Theses database. (UMI No: 1424930).
• Mahedero, P., Calderon, A., Arias-Estero, J., Hastie, P. A., ve Guarino, A. J. (2015). Effects of student skill level on knowledge, decision making, skill execution and game performance in a mini-volleyball sport education season. Journal of Teaching in Pyhsical Education, 34(4), 626-641.
• Meaney, M. H. (1979). A guide for ımplementing values education in the primary grades (Unpublished Doctoral Thesis). Seattle University.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (Çev. Turan, S.). Ankara: Nobel Yayıncılık (Özgün çalışma, 2009).
• Metzler, M. W. (2005). Instructional models for physical education. Second Edition. United States of America: Holcomb Hathaway, Inc.
• Miller, T. W., Kraus, R. F., ve Veltkamp, L. J. (2005). Character education as a prevention strategy in school-related violence. The Journal of Primary Prevention, 26(5), 455-466.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2017). Beden eğitimi ve spor dersi ortaokul 5-8. sınıflar öğretim programı. Ankara: MEB.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Beden eğitimi ve spor dersi ortaokul 5-8. sınıflar öğretim programı. Ankara: MEB.
• Mirzeoğlu, A. D. (2017). Temel kavramlar. A. D. Mirzeoğlu (Ed.), Model temelli beden eğitimi öğretimi (s. 18-25). Ankara: Spor Yayınevi ve Kitabevi.
• Önal, A., Taş, Z., Filiz, B., ve Hergüner, G. (2023). Beden eğitimi ve spor dersi öğretim programı kapsamındaki değerlerin uygulanmasına yönelik öğretmen görüşleri. Eğitim ve Bilim, 48(213). doi:http://dx.doi.org/10.15390/EB.2023.11785
• Özdoğan, G. ve Soylu, D. (2004). Matematik öğretiminde yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına uygun çalışma yapraklarının geliştirilmesi. VI. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Yayını, İstanbul, Cilt: II, s.665-670.
• Perry, A. D., ve Wilkenfeld, B. S. (2006). Using an agenda setting model to help students develop & exercise participatory skills and values. Journal of Political Science Education, 2, 303-312.
• Patton, M. Q. (2015). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Pozo, P., Grao-Cruces, A., ve Pérez-Ordás, R. (2018). Teaching personal and social responsibility model-based programmes in physical education: A systematic review. European Physical Education Review, 24(1), 56-75. https://doi.org/10.1177/1356336X16664749
• Prencipe, A. (2001). Children’s reasoning about the teachin of values (Unpublished Master’s Thesis). University of Toronto.
• Roberts, P., ve Priest, H. (2006). Reliability and validity in research. Nursing standard, 20(44), 41-46.
• Sağın, A. E., ve Karabulut, Ö. (2019). Beden eğitimi ve spor dersine yönelik ortaokul öğrencilerinin değer düzeylerinin incelenmesi (bağcılar ilçesi örneği). International Journal of Mountaineering and Climbing, 2(2), 27-34.
• Saldana, J. (2019). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı (A. T. Akcan ve S. N. Şad, Ed. ve Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun eğitim fakültesi örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73-88.
• Shen, Y., Martinek, T., ve Dyson, B. P. (2022). Navigating the Processes and Products of The Teaching Personal and Social Responsibility Model: A Systematic Literature Review. Quest, 74(1), 91-107. https://doi.org/10.1080/00336297.2021.2017988
• Siedentop, D. (1994). Sport education: Quality P.E. through positive sport experiences. Champaign, IL. Human Kinetics.
• Siedentop, D., Hastie, A. P., ve Van Der Mars H. (2004). Complete guide to sport education. Champaign, IL: Human Kinetics.
• Sönmez, V., ve Alacapınar, F. G. (2011). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Strauss, A. L., ve Corbin, J. M. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. London: Sage Publications.
• Stürmer, S., Snyder, M., Kropp, A., ve Siem, B. (2006). Empathy-motivated helping: The moderating role of group membership. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(7), 943-956.
• Şebin, K., Tozoğlu, E., Yılmaz, S., Demirel, N., ve Bostancı, Ö. (2010). Spor yapan üniversite öğrencilerinin Fair Play’e ilişkin görüşleri. Journal of Physical Education and Sport Sciences.
• Tahiroğlu, M., Yıldırım, T., ve Çetin, T. (2010). Değer eğitimi yöntemlerine uygun geliştirilen çevre eğitimi etkinliğinin, ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin çevreye ilişkin tutumlarına etkisi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 231- 248.
• Tanrıöğen, A. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Uluışık, V. (2019). Beden eğitimi dersinde yapılandırmacı öğretim yaklaşımının ortaöğretim öğrencilerinin değer yönelimlerine etkisi. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Umar, Ç. N., ve Kanger, F. (2018). 10-13 Yaş çocukları için evrensel ahlaki değerler ölçeğinin geliştirilmesi çalışması. Turkish Studies, volume 13/15, 401-418. http://dx.doi.org /10.7827/TurkishStudies.13599
• Vidoni, C., ve Ward, P. (2009), Effects of fair play instruction on student social skills during a middle school sport education unit. Physical Education and Sport Pedagogy; 14(3), 285-310.
• Vogt, W. P., ve Johnson, B. (2011). Dictionary of statistics and methodology: A nontechnical guide for the social sciences (4th ed.) Thousand Oaks, CA: Sage.
• Yaldız, S. A. (2013). İlköğretim okullarında beden eğitimi dersine yönelik öğrenci ve ana-baba tutumları (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yiğittir, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4 ve 5. sınıf değerlerinin kazanılma düzeyi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Yücekaya, M. A. (2017). Ortaokul öğrencilerinin beden eğitimi ve spor dersine ilişkin değerlerinin incelenmesi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Wallhead, T. L., ve Ntoumanis, N. (2004). Effects of a sport education intervention on students’ motivational responses in physical education. Journal of Teaching in Physical Education, 23(1), 4-18.
• Wei, C., Su, R., ve Hsu, M. (2020). Effects of TPSR Integrated Sport Education Model on Football Lesson Students’ Responsibility and Exercise Self-Efficacy. Revista de Cercetare Si Interventie Sociala, 71, 126-136. https://doi.org/10.33788/rcis.71.8