Görünüme Yönelik Sosyokültürel İnançların Benlik Saygısı, Psikolojik Sağlamlık ve Fiziksel Aktivite Düzeyini Belirleyici Rolü

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 356 - 372, 28.12.2020

Ceren Yaman Seda Kaya Nazmi Bayköse

https://doi.org/10.38021/asbid.835041

Öz

Bu araştırmanın amacı görünüme yönelik sosyokültürel inançların benlik saygısı, psikolojik sağlamlık ve fiziksel aktivite düzeyini belirleyici rolünün incelenmesi olarak belirlenmiştir. Çalışmaya 118 kadın, 162 erkek toplam 280 kişi gönüllü olarak katılmıştır. Araştırmanın amacına ulaşmak için; Craig ve ark.. (2003) tarafından geliştirilmiş, Türk kültürüne uyarlamasını Öztürk (2005)’ün gerçekleştirdiği “Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi (IPAQ) kısa formu”, Rosenberg (1965)’in geliştirdiği ve Türk kültürüne uyarlamasını Çuhadaroğlu (1986)’nun yaptığı “Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği”, Smith ve ark. (2008) tarafından geliştirilen ve Türk kültürüne uyarlamasını Doğan, (2015)’ın yaptığı “Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği” ve Schaefer ve ark. (2015)’ın geliştirdiği, Türk kültürüne uyarlaması Cihan, Bozo, Scheafer ve Thompson (2016) tarafından gerçekleştirilmiş olan “Görünüme Yönelik Sosyokültürel İnançlar Ölçeği Revize-4 (SATAQ-4R)” kullanılmıştır. Verilerin çözümünde, betimsel istatistik yöntemleri ve Çoklu Adımsal Regresyon Analizden yöntemlerinden yararlanılmıştır. Çoklu Adımsal Regresyon Analizi, görünüme yönelik sosyokültürel inançların; benlik saygısı, psikolojik sağlamlık ve fiziksel aktivite düzeyinin belirleyicisi olup olmadığını test etmek için kullanılmıştır. Analizlerin yapımında SPSS paket programı kullanılmış ve bu araştırmada istatistiksel anlamlılık düzeyi olarak p <.05 kabul edilmiştir. Araştırma bulguları incelendiğinde; Katılımcıların Fiziksel aktivite düzeyi ile Görünüme Yönelik Sosyokültürel İnançlar alt ölçeklerinden kaslılık alt ölçeği skorları arasında negatif bir ilişki olduğu görülmüştür.. Katılımcıların benlik saygısı puanlarının ise aile, akran ve medya alt boyutları ile negatif ilişkili olduğu görülmüştür. Sonuç olarak araştırma bulguları katılımcıların benlik saygılarının belirleyicisinin medya olduğunu gösterirken, psikolojik sağlamlığın medya ve aile ile ilişkilendirilebileceği gözlemlenmiştir. Son olarak Fiziksel aktivite düzeylerinin kaslı görünüm isteği ile negatif ilişkide olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

görünüme yönelik sosyokültürel inançlar, benlik saygısı, psikolojik sağlamlık, fiziksel aktivite düzeyi

The Role of Sociocultural Beliefs in Appearance Determining the Level of Self-esteem, Psychological Stability and Physical Activity

Öz

Kaynakça

• Anthony, E. J., ve Cohler, B. J. (1987). The in- vulnerable child. New York: Guilford Press.
• Aydın, B. (2010). Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ ve umut düzeyleri ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye.
• Baştuğ G, Kuru E. Bayan sporcuların bedenlerini algılama düzeyleri ve cinsiyet rolleri üzerine bir araştırma, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2): 533-555, 2009.
• Bek, N. (2008). Fiziksel aktivite ve sağlığımız. Ankara: Fiziksel Aktivite Bilgi Serisi, 722.
• Bilgin, O. ve Taş, İ. (2018). Üniversite öğrencilerinde algılanan sosyal destek ve psikolojik sağlamlığın sosyal medya bağımlılığı üzerindeki etkileri.
• Blankertz L, Cognitive components of self esteem for individuals with severe mental illness. Am J Orthopsychiatr, 71(4): 457-65, 2001.
• Block, J. H. (1950). An experiemental Investi- gation of the construct of Ego control. Unpublished doctoral dissertation, Standford University, 1950.
• Bozdağ, B. (2019). Üniversite öğrencilerinin fiziksel aktivite düzeyleri ile yaşam kaliteleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bratland‐Sanda, S., & Sundgot‐Borgen, J. (2012). Symptoms of eating disorders, drive for muscularity and physical activity among Norwegian adolescents. European Eating Disorders Review, 20(4), 287-293.
• Cash, T. F. (2004). Body image: Past, present, and future.
• Ceylan ME, Çetin M, Genel bilgiler. Araştırma ve Uygulamada Biyolojik Psikiyatri (Editörler: Ceylan ME, Çetin M), İstanbul, 1: 83-125, 2009.
• Çetinkaya, B., Gülaçtı, F., & Çiftci, Z. (2019). Lise öğrencilerinin sosyal görünüş kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 904-922.
• Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Dumont, M ve Povost, M. A. (1999). Reilience in adolescents: protective role of coping starategies, self-esteem, and social activities on experience of stress and depression. Journal of Youth and Adolescence, 28, 3, 343-356.
• Edwards, P. ve Tsouros, A. (2006). Kentsel çevrede fiziksel aktivite ve aktif yaşamın desteklenmesi. Bilimsel Kanıtlar, Dünya Sağlık Örgütü. Ehrman JK, Gordon PM, Visich PS, et al. Clinical Exercise Physiology. 2nd ed. USA: Human Kinetics Publishers; 2005: 17-19.
• Enç M, Ruhbilim Terimler Sözlüğü. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, ss. 56-58, 1974. European Opinion Research Group (2002). Special Eurobarometer 183-6, 2002. Physical Activity, wave: 58 (2), 1-49.
• Fredrickson, B. L., Tugade, M. M., Waugh, C. E. ve Larkin, G. R. (2003). What food are positive emo- tions in criese? A prospective study of resilience and emotions following the terrorist attacks on the United States on September 11th, 2001. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 2, 365-376.
• Fraser, M. W., Richman, J. M., ve Galinsky, M. J. (1999). Risk, protection, and resilience: Toward a conceptual framework for social practice. Social Work Research, 23, 129-208.
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, (3),113-128.
• Goswami, S., Sachdeva, S., & Sachdeva, R. (2012). Body Image Satisfaction Among Female College Students. Industrial Psychiatry Journal, 21(2), 168-172.
• Gündüz-Algünerhan, R. (2017). 12-14 Yaşındaki̇ ergenlerde algılanan anne baba tutumları benlik algısı ve psikolojik sağlamlık. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Nişantaşı Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Gür, H., ve Küçükoğlu S. (1992). Yaşlılık ve fiziksel aktivite. İstanbul: Roche.
• Hawi, N. S., & Samaha, M. (2017). The relations among social media addiction, self-esteem, and life satisfaction in university students. Social Science Computer Review, 35(5), 576-586.
• Hollenbeck, C. R., & Kaikati, A. M. (2012). Consumers’ Use of Brands to Reflect Their Actual and Ideal Selves on Facebook. International Journal of Research in Marketing, 29(4), 395-405.
• Irving, L. M. (1990). Mirror Images: Effects of The Standard of Beauty on the Self-and BodyEsteem of Women Exhibiting Varying Levels of Bulimic Symptoms. Journal of Social and Clinical Psychology, 9(2), 230-242.
• James W, Consciousness of self. Principles of psychology (Çeviri Editörleri:Michael GJ, Tracy BH), New Jersey, ss. 291-299, 1990. Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik Sağlamlık, Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3 (26), 129-142. Https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd/issue/21446/229856 adresinden erişildi.
• Kumpfer, K. L. (1999). Factors and process contributing to resilience: The resilience framework. In M. D. Glantz, ve J. L. Johnson (Eds.), Resilience and Development: Positive Life Adaptations. (pp. 179- 224). New York: Kluwer Academic/ Plennum Publish- ers.
• Leary, M. R., & Kowalski, R. M. (1995). The self-presentation model of social phobia. Social phobia: Diagnosis, assessment, and treatment, 94-112.
• Lee, H. R., Lee, H. E., Choi, J., Kim, J. H., & Han, H. L. (2014). Social Media Use, Body Image and Psychological Well-Being: A Cross-Cultural Comparison of Korea and the United States. Journal of Health Communication, 19(12), 1343-1358.
• Luthar, S. S., Cicchetti, D., ve Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543–562.
• Mann M, Clemens MHH, Herman PS ve Ark., Self–Esteem in a broad spectrum approach for mental health promotion. Health Educ Res, 19(4): 357-372, 2004.
• Markowitz FE, Modeling processes in recovery from mental illness: relationships between symptoms, life satisfaction, and self-concept. J Health Soc Behav, 42(1): 64-69, 2001.
• Masten, A. (1994). Resilience in individual development: Successful adaptation despite risk and adversity. In M. C. Wang ve E. W. Gordon (Eds.), Educational resilience in inner-city America: Chal- lenges and prospects (3-25). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum
• Masten, A.S. (1986). Humor and competence in school-aged children. Child Development, 57, 461- 473. Oktan, V., & Şahin, M. (2010). Kız ergenlerde beden imajı ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası insan bilimleri dergisi, 7(2), 543-556.
• Özbolat, A. (2011). Postmodern Dönemde Bedenin Tüketim Temelinde Yeniden İnşası. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), ss. 317-334. Öztürk, M. (2005). Üniversitelerde eğitim-öğretim gören öğrencilerde uluslararası fiziksel aktivite anketinin geçerliliği ve güvenirlik ve fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Rew, L., Taylor‐Seehafer, M., Thomas, N. Y. ve Yockey, R. D. (2001). Correlates of resilience in homeless adolescents. Journal of Nursing Scholarship, 33(1), 33-40.
• Rosenberg M, Conceiving the self. Basic Books, New York, ss. 56-68, 1979.
• Richardson, G. E. (2002). The metatheory of resilience and resiliency. Journal of Clinical Psycholo- gy, 58, 3, 307-321.
• Rupert, M. S., & Hawi, N. S. (2017, July). Analysis using spectral clustering to predict Internet gaming behaviours. In Proceedings of the 21st International Database Engineering & Applications Symposium (pp. 1-5).
• Rutter, M, (1985). Resilience in the face of ad- versity: Protective factors and resistance to psychiatric disorder. British Journal of Psychiatry, 147, 589-611.
• Rutter, M. (1987). Psychological resilience and protective mechanisms. American Journal of Or- thopsychiatry, 57, 316-331.
• Scott, S. (2008). Able bodies balance training. New York: Human Kinetics.
• Selfhout, Maarten H.W., Branje, Susan J.T., Delsing, M., Bogt, Tom F.M. ve Meeus, Wim, H.J. (2009). Different Types of Internet Use, Depression and Social Anxiety: The Role of Perceived Frinedship Quality. Journal of Adolescence, 32, ss. 819-833.
• Seligman, M. (1990). Learned optimism. New York: Random House.
• Silverstein, B., Perdue, L., Peterson, B. ve Kelly, E. (1986). The Role of the Mass Media in Promoting a Thin Standard of Bodily Attractiveness for Women. Sex Roles, 14(9), 519-532.
• Smokowski, P.R. , Reynolds, A.J. , & Bezruczko, N. ( 2000). Resilience and protective factors in adolescence: An autobiographical perspective from disadvantaged youth. Journal of School Psychology, 37(4), 425-448.
• Solomon M, Venuti J, Hodges J, Lanuzzelli J, Chambliss C. Educational Responses to Media Challenges to Self Esteem, Body Image Perceptions Among Undergraduate Students, Eric Documen, (ED 457444) 2001.
• Şahin, C., & Kumcağız, H. (2017). The predictive role of narcissism and self-esteem on social media addiction. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(30), 2136-2155.Vogel, E. A., Rose, J. P., Roberts, L. R., & Eckles, K. (2014). Social comparison, social media, and self-esteem. Psychology of Popular Media Culture, 3(4), 206.
• Tiggemann, M. (2011). Sociocultural Perspectives on Human Appearance and Body Image. Body Image: A Handbook of Science, Practice and Prevention, 12-19.
• Topçu, B. (2017). Üniversite Öğrencilerinde Beden İmajı ile Bozulmuş Yeme Davranışı Arasındaki İlişkinin Cinsiyet ve Spor katılımı Düzeyi Faktörlerine Göre İncelenmesi (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Tukuş, L. (2010). The Self Esteem Rating Scale-Short Form (Benlik Saygısı Değerlendirme Ölçeği-Kısa Formu) Türkçe güvenilirlik ve geçerlilik çalışması (Tıpta Uzmanlık). Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kocaeli.
• Uzun, Ö., Yıldırım, V., & Uzun, E. (2016). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan ergenlerde sosyal medya kullanım alışkanlıkları ve sosyal medya bağımlılığı, benlik saygısı ve algılanan sosyal destek ilişkisi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 10(3).
• Valkenburg, P. M., Peter, J., & Schouten, A. P. (2006). Friend networking sites and their relationship to adolescents' well-being and social self-esteem. CyberPsychology & behavior, 9(5), 584-590.
• Welk, G.J., Corbın, C.B., ve Dale, D. (2000). Measurement issues in the assesment of physical activity in children. Research Quaterly for Exercise and Sport, 71(2), 59-73.
• Werner, E. ve Smith, R., (1982). Vulnerable but invincible: A longitudinal study of resilient children and youth. Adams, Bannister, and Cox, New York
• Werner, E. (1996). How kids become resilient: Observations and cautions. Resiliency in Action, 1, 1,
• Yılmazer, Y. (2007). Anne-Baba tutumları ile ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okul başarısı ve özerkliklerinin gelişimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Yüksel-Sahin, F., & Öztoprak, Ö. (2019). Ergenlerin Sosyal Medya Bağımlılığı Düzeylerinin Benlik Saygısına Göre İncelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 363-377.