Türkiye’de Sporda Doping Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi: Sistematik Derleme

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 104 - 118, 28.03.2022

Mine Ömercioğlu

https://doi.org/10.38021/asbid.1061590

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, ülkemizde doping konusunu ele alan bilimsel çalışmaların tarih içerisindeki değişimi ve gelişimini sistematik olarak incelemektir. Bu araştırma, nitel desende hazırlanmış sistematik bir derlemedir ve verilerin toplanmasında doküman analizi tekniği kullanılmıştır. YÖK Elektronik Tez Arşivinde, “doping” ve “spor” anahtar kelimeleriyle, tüm yıllara göre gelişmiş tarama yapılarak ulaşılan 64 tez çalışmasının dışlama kriterleri doğrultusunda 44’ü bu araştırma kapsamında incelenmiştir. Tezler; yıl, tür, enstitü, anabilim dalı, konu ve yöntemsel olarak sınıflandırılmıştır. Ulaşılan 36 yüksek lisans ve 8 doktora tezinin çoğunun Sağlık ve Sosyal Bilimler Enstitüsü tarafından, en çok Spor konusunda ve Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı'nda yürütüldüğü belirlenmiştir. Yöntemsel açıdan incelendiğinde tezlerin çoğunun nicel ankete dayalı, bilgi ve tutumu ölçen betimsel tarama çalışmaları olduğu tespit edilmiştir. Dopingin günümüze yaklaştıkça farklı bilim alanlarının araştırma alanına girdiği ve bu konuda yapılan araştırmaların niceliksel açıdan artış gösterdiği anlaşılmaktadır. Buna rağmen doktora tezlerinin sayısına bakıldığında oldukça az çalışmaya rastlanmıştır. Sonuç olarak, Eğitim ve Sosyal Bilimler alanındaki araştırmacıların gelecekte yapmayı planladıkları lisansüstü tez çalışmalarında daha çok doping konusuna yer vermesi gerektiği ve tüm alanlarda doping konusunda daha fazla nitelikli yüksek lisans ve doktora tezine ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Doping, Lisansüstü tez, Spor

An Investigation of Graduate Theses in the Field of Doping in Sports in Turkey: A Systematic Review

Öz

This study aims to systematically examine the change and development of scientific studies on doping in Turkey throughout history. The present study is a systematic review prepared in a qualitative design, and the document analysis technique was employed to collect data.Of the 64 theses reached by advanced search according to all years with the keywords "doping" and "sports" in the CoHE Electronic Thesis Archive, 44 were examined within the scope of this study in line with the exclusion criteria. The theses were classified according to year, type, institute, department, subject, and method. It was revealed that most of the 36 master's and 8 doctoral theses reached were conducted by the Health and Social Sciences Institute and most were carried out on the subject of sports and in the Physical Education and Sports Department. When examined from a methodological perspective, it was determined that most of the theses were descriptive survey studies based on quantitative questionnaires and measuring knowledge and attitude. When approaching the present day, it is understood that doping has entered the field of study of different scientific fields and research on this subject has increased in quantity. However, upon examining the number of doctoral theses, very few studies were encountered.As a result, it is understood that researchers in the field of Education and Social Sciences should include the subject of doping more in their graduate thesis studies they plan to do in the future and that more qualified master's and doctoral theses on doping are needed in all fields.

Anahtar Kelimeler

Doping, Graduate thesis, Sports

Kaynakça

• Aladağ, A. (2014). Kafkas Üniversitesi Sarıkamış Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinin doping bilgi düzeylerinin araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kars.
• Alhas, A. (2006). Lisansüstü eğitim yapmakta olan milli eğitim bakanlığı öğretmenlerinin lisansüstü eğitime bakış açıları (Ankara ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alpak, A. (2008). Haltercilerin doping ve ergojenik yardımcılar hakkında bilgi düzeylerinin ve doping kullanım sıklığının araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Atasü, T. and Yücesir, İ. (2001). Doping ve Futbolda Performans Artırma Yöntemleri. Ankara: Ajansmat.
• Avcı, A. (2019). Türk Ceza Hukukunda sporda düzensizlik ve şiddet. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydemir, Y. (2019). Antrenörlük eğitimi bölümü öğrencilerinin doping hakkındaki bilgi düzeyleri ve görüşlerinin incelenmesi: Bartın Üniversitesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Bilgiç, P. (2009). Amino asit suplemanlarının vücut bileşimine, biyokimyasal parametrelere ve kas geliştirmeye etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bozan, O. (2019). Wada verilerine göre Türkiye'de dopingi en çok kullanan, atletizm, halter, güreş branşlarında ki sporcu, antrenör ve yöneticilerin doping bilgi seviyesinin analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Can, İ. (2010). Egzersiz stresine bağlı östrojenin erkek ratlardaki adrenal bez üzerine olan etkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Centre for Reviews and Dissemination. (2009). Systematic reviews: CRD's guidance for undertaking reviews in health care, University of York: York Publishing Services Ltd, ISBN 978-1-900640-47-3.
• Çeribaş, D. (2020). Spor hukuku uyuşmazlıkları ve çözüm yolları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çetinkaya, B. (2019). Türkiye üniversite sporları federasyonu süperlig; Müsabakalarına katılan sporcuların doping bilgi düzeyleri ve doping ile ilgili düşüncelerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Çetinkaya, G. (2011). Türkiye’de Rekreasyon Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi (1985–2010 Dönemi). Sport Sciences, 6(1), 13-24.
• Critical Appraisal Skill Programme. (n.d). Systematic Review Checklist. Access web https://casp-uk.net/casp-tools-checklists/ Demir, A. (2012). Türkiye'de durgunsu kano ve akarsu kano antrenörlerinin sporda dopingle ilgili düşünce ve bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Dinçer, N. (2010). Elit sporcuların doping hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Eröz, M.F. (2007). Milli düzeyde, atletizm, güreş, judo ve halter yapan sporcuların doping ve ergojenik yardım hakkındaki görüşlerinin ve bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Filiz, N. (2013). Sporda yabancılaşma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Göktaş, Z. (2010). Aktif milli sporcuların beslenme alışkanlıkları ve sıklıkla kullandıkları beslenme destek ürünlerinde kontaminasyon ve pozitif doping risk değerlendirmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güreş, F. (2021). Sporda bütünlük: doping, supplement kullanımı, yolsuzluk, şike ve etik karar vermenin sporun bütünleştirici özelliği üzerine etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Higgins, JPT. and Green, S. (2019). Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. Second Edition. The Cochrane Collaboration. John Wiley & Sons, USA and UK.
• Işık, S. (2015). Gelişim çağındaki basketbolcularda doping kullanımı eğilimi ve bilgi düzeyinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Kanlı, M. (2018). Vücut geliştirme sporcularının doping kullanımına yönelik görüşlerinin spor etiği bağlamında değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Karaca, R. (2018). Beden eğitimi ve spor yüksek okulu öğrencilerinin doping kullanımına yönelik tutumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale.
• Karakoç, E. (2008). Cumhuriyet Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu öğrencilerinin doping içerikli ilaç kullanma sıklığının araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Karakütük, K. (2002). Öğretim Üyesi ve Bilim İnsanı Yetiştirme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kılıcı, A. (2015). Yüzme egzersizi uygulanan genç sıçanlarda testosteron takviyesinin bazı ekstremite kemikleri üzerindeki morfometrik etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Lök, S. (2009). Sporda doping amaçlı kullanılan nandrolonun puberta dönemindeki ratların Femur ve Humerus'u üzerine morfometrik etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Mazlumoğlu, A. E. (2018). Sermaye birikiminin sporu içermesinin bir sonucu olarak doping. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Memiş, P. (2010). Spor faaliyetlerinden doğan ceza sorumluluğu. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Mermertaş, A. (2019). Fitness egzersizi yapan bireylerin doping ve gıda takviyeleri hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Çorum.
• Murphy, K (2013). ‘‘Is there a limit to athletic performance?’’. Doping and Drugs in Sport. J. Healey, (Ed.). The Spinney Press, Australia. Öz, E. (2020). Üst düzey sporcuların akılcı ilaç kullanımı konusunda bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adana.
• Öztürk, E. G. (2009). Türkiye'de doping, sporcuların doping bilgi düzeylerinin ölçülmesi (Hentbol örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D. ve Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. Bmj, 372.
• Perritano, J. (2016). Performance-Enhancing Drugs: Steroids, Hormones, and Supplements. National Highlights Inc.
• Şahin, G., Buldak, C. İ., Kaya, V., Güvenç, G., ve İyigün, E. (2020). Türkiye’de Hemşirelikte Model Kullanılarak Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi: Sistematik Derleme. Hemşirelik Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17(2), 170-9.
• Şahin, M. (1995). Spor ahlakının temel sorunları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Şahin, M. (2003). Spor eylemlerinde etik değer sorunu. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Saltık, Ö. (2014). Türki̇ye Güreş Federasyonunun 90. yılı i̇sti̇şare ve değerlendi̇rme toplantısına katılan i̇dareci̇ ve antrenörleri̇n dopi̇ng bi̇lgi̇ düzeyleri̇ni̇n araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kars.
• Şapcı, H. A. (2010). Üniversiteler arası spor müsabakalarına katılan öğrencilerin doping kullanımına yönelik tutumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sargın, C. (2007). Beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümü öğrencilerinin doping bilgi düzeyleri (Marmara, Ege ve İç Anadolu örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Sarı, A. (2018). Trenbolon takviyesinin koşu yapan sıçanlarda ekstremite kemikleri üzerine etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Selbes, Y. S. (2016). Doping kontrol analizlerinde eritropoetin tespitine yönelik spektroskopik metotların geliştirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şensoy, C. (2018). Türkiye voleybol 1. 2. liglerinde oynayan voleybolcuların doping bilgi seviyeve eğilimlerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Seyhan, S. (2016). Genç sporcuların dopinge yönelimine etken olarak doping hakkındaki bilgi düzeyleri ve diğer bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Düzce.
• Şirin, E. F. (2001). Bireysel ve takım sporlarında yer alan sporcuların doping hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Soykan, A. N. (2019). Farklı branşlarda yarışan genç sporcu ve bu branşlardaki antrenörlerin dopingle mücadele hakkında bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi (Ankara ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tapu, I. K. (2018). Sayısal Verilerle Müzik Alanında Çalışılan Lisansüstü Tezler (2010-2017 Yılları Arası). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tarakçıoğlu, S. (2012). Spor etiği bağlamında gen dopingi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Tezonarıcı, S. D. (2018). Spor hukukunda doping. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uyar, H. (2018). Bedensel engelli sporcuların dopinge ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Web of Science. (n.d). Core Collection. Access web adresi https://www.webofscience.com/wos/woscc/summary/2bd01033-5fd5-4341-9f44-b9ce3b957418-0ce3d4d2/relevance/1
• World Anti-Doping Agency. (2021, 1 Ocak). World Anti-Doping Code. Access web https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf
• World Anti-Doping Agency. (n.d). Who we are. Access web https://www.wada-ama.org/en/who-we-are
• Yalçınkaya, M. (2016). Elit sporcularda dopinge yönelik tutumun belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Yıldırım, E. (2001). Futbolcularda eğitim düzeyleri ile doping hakkındaki bilgi düzeyleri ve doping kullanım eğilimlerinin analizi.
• Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Yıldız, A. (2006). Cumhuriyet Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu ve Sivas İli amatör liglerinde değişik branşlardaki sporcuların doping kullanım oranlarının araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Yıldız, R. (2017). Performans Arttırma Tutum Ölçeği'nin Türk sporcularına uyarlama çalışması ve sporcuların dopinge yönelik tutumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Yıldız, R. and Yıldırım, E. (2010). Tez yazma, makale hazırlama ve yayınlama klavuzu. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yükseköğretim Kurulu (2018, 22 Şubat). Yükseköğretim Kanunu. Access web https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf
• Yükseköğretim Kurulu. (1991, 3 Nisan). Yükseköğretim Kanunu. Access web https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf
• Yükseköğretim Kurulu. (2014, 19 Kasım). Yükseköğretim Kanunu. Access web https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf
• Yükseköğretim Kurulu. (2016). Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği. Access web https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=21510&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5
• Yükseköğretim Kurulu. (n.d). Ulusal Tez Merkezi. Access web https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Yükseköğretim Kurulu. (n.d). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. Access web https://istatistik.yok.gov.tr/