Algılanan Özyeterlilik ve Kontrol Odağının Girişimciliğe Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1-Cumhuriyet'in 100. Yılı Özel Sayısı, 548 - 561, 29.10.2023

İsa Çiftçi , Veli Ozan Çakır

https://doi.org/10.38021/asbid.1348537

Öz

Araştırmanın amacı, spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin algıladıkları özyeterlilik ve kontrol odağının girişimcilik niyetine etkisinin incelenmesidir. Bingöl Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi'nde eğitim alan öğrenciler arasından, kolayda örneklem yöntemi ile gönüllü olarak seçilen 199 kadın ve 255 erkek, toplamda 454 kişi, araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Katılımcılara kişisel bilgi formu ve verilerin toplanması amacıyla “Genel Özyeterlilik Ölçeği”, Akademik Kontrol Odağı Ölçeği” ve “Girişimcilik Niyeti Ölçeği” uygulanmıştır. Normal dağılımı kabul edilen verilerde değişkenler arasındaki ilişki düzeyi Pearson Korelasyon testi kullanılırken, etki durumunu belirlemek için Doğrusal Regresyon testi kullanılmıştır. Öğrencilerin Genel Özyeterlilik ile kontrol odağı ve girişimcilik niyeti arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Bir diğer bulgu ise araştırmaya katılan öğrencilerin özyeterlilik ve kontrol odaklarının sahip oldukları girişimcilik niyetine etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0,05). Buna göre, kurulan modelde kontrol odağı ve özyeterlilik, öğrencilerin girişimcilik niyetlerinin %24'ünü açıklamaktadır. Sonuç olarak, spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin özyeterlilik ile kontrol odaklarının yüksek olması girişimcilik niyetini olumlu yönde arttırdığı söylenebilir. Ayrıca öğrencilerin girişimcilik niyetleri açısından genel özyeterlilik ve kontrol odağının önemli bir belirleyici unsur olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Özyeterlilik, Kontrol Odağı, Girişimcilik

The Effect of Perceived Self-Efficacy and Locus of Control on Entrepreneurship

Öz

The aim of this research is to examine the effects of perceived self-efficacy and locus of control on entrepreneurial intention of students of the faculty of sports sciences. 199 women and 255 men, 454 people in total, voluntarily selected by convenience sampling method among the students studying at Bingöl University Faculty of Sports Sciences, comprised the sample of the study. “General Self-Efficacy Scale”, Academic Locus of Control Scale” and “Entrepreneurial Intention Scale” were applied to the participants in order to collect personal information form and data. While Pearson Correlation test was used for the correlation level between the variables in the data accepted as normal distribution, linear regression test was used to determine the effect status. Statistically significant relationships were found between students' General Self-Efficacy, locus of control and entrepreneurial intention. Another finding is that the effect of the students' self-efficacy and locus of control on their entrepreneurial intention was found to be statistically significant (p<0.05). Accordingly, locus of control and self-efficacy in the established model explain 24% of students' entrepreneurial intentions. In conclusion, It can be said that the high self-efficacy and locus of control of the students of the faculty of sports sciences increase the entrepreneurial intention positively. In addition, it can be said that general self-efficacy and locus of control are important determinants of students' entrepreneurial intentions.

Anahtar Kelimeler

Self-efficacy, Locus of Control, Entrepreneurship

Kaynakça

• Aaker, D. A., Kumar, V., ve Day, G. S. (2007). Marketing research, 9. Edition, John Wiley & Sons, Danvers.
• Akın, A. (2007). Akademik kontrol odağı ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 9-17.
• Akkoç, İ., Çalışkan, A., ve Turunç, Ö. (2012). Örgüt kültürünün girişimciliğe etkisinde öz yeterliliğin düzenleyici rolü. İş, Güç Endüstri ve İnsan İlişkileri Dergisi, 14(3), 19-42. Doi: 10.4026/1303-2860.2012.0204.x
• Aktaş Eroğlu, A. (2017). Ergenlerde kontrol hissi ve öz yeterlilik arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Arora, P., Haynie, J. M., ve Laurence, G. A. (2013). Counterfactual thinking and entrepreneurial self–efficacy: The moderating role of self–esteem and dispositional affect. Entrepreneurship Theory and Practice, 37(2), 359-385.
• Auzoult, L., Lheureux, F., ve Abdellaoui, S. (2016). Are entrepreneurial intentions self-regulated? self-consciousness, core self-evaluations and entrepreneurial intentions of higher education students. The Spanish Journal of Psychology. 19, 38. Doi: 10.1017/sjp.2016.42
• Aypay, A. (2010). Genel öz yeterlik ölçeği'nin GÖYÖ türkçe'ye uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 113-131.
• Baltaci, A. (2017). A Comparison of syrian migrant students in turkey and germany: Entrepreneurial tendencies and career expectations. European Journal of Educational Research, 6(1), 15-27.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
• Basım, H. N., ve Şeşen, H. (2008). Çalışanların kontrol odaklarının örgüt içi girişimcilik tutumları ile ilişkisi: Kamu sektöründe bir araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(03), 49-64 . DOI: 10.1501/SBFder_0000002072
• Bozkurt, Ö., ve Erdurur, K. (2013). Girişimci kişilik özelliklerinin girişimcilik eğilimindeki etkisi: Potansiyel girişimciler üzerinde bir araştırma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(2).
• Büte, M. (2018). Örgüt kültürü ders notları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim İşletme Lisans Programı.
• Caird, S. (1991). “Testing Enterprising Tendency in Occupational Groups”. British Journal of Management, ss.177–186.
• Ceyhan, S., Yıltay, S., ve Batga, B. (2020). Duygusal zekâ ile girişimcilik eğilimi arasında öz yeterliliğin aracılık rolü: Çukurova üniversitesinde bir alan araştırması. International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 4(6), 1-19.
• Chattopadhyay, R., ve Ghosh, A. (2002). Predicting entrepreneurial success: a sociopsychological study. The Journal of Entrepreneurship, 11(1), 21-31.
• Chelariu, C., Brashear, T. G., Osmonbekov, T., ve Zait, A. (2008). Entrepreneurial propensity in a transition economy: exploring micro-level and meso-level cultural antecedents. Journal of Business & Industrial Marketing, 23(6), 405- 415.
• Çelik-Ağırman, Ü. H., ve Naktiyok, A. (2018). Özyeterlilik algısı bağlamında duygusal zekâ özellikleri ve girişimcilik niyeti. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5(28), 3253-3262.
• Çetin, F. (2011). Örgüt içi girişimcilikte öz yeterlilik algısı ve kontrol odağının rolü. Business and Economics Research Journal, 2(3), 69-85.
• Çolakoğlu, H., ve Çolakoğlu, T. (2016). Üniversitelerdeki girişimcilik eğitimi ile özyeterlilik algısı ve girişimcilik potansiyeli ilişkisi üzerine bir saha araştırması. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17, 70-84.
• Dıaz, F., ve Rodrıguez, A. (2003). Locus of control, nach and values of community entrepreneurs. Social Behavior and Personality, 31(8), 739-748.
• Doğan, N. (2013) Türkiye’de girişimcilik eğilimi: üniversite öğrencilerine yönelik bir araştırma. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Evci, K. E. (2018). Ergenlerde internet bağımlılığı, sosyal yeterlilik ve kontrol hissi ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Forster, F., ve Grichnik, D. (2013). Social entrepreneurial intention formation of corporate volunteers. Journal of Social Entrepreneurship, 4(2), 153-181. Doi: 10.1080/19420676.2013.777358
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., ve Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/ Languages.
• Guindon, M. H. (2010). Self-esteem across the life span: Issues and interventions. Taylor and Francis.
• Hampson, S. E. (1988). Constructs of personality. Florence. KY, USA: Routledge.
• Gül, H., ve Beyşenova, A. (2018). Kontrol odağı ve girişimcilik eğilimi ilişkisi: KTMÜ öğrencileri üzerine bir araştırma. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 213-234.
• Hassan, H. M. K. (2020). Intention towards social entrepreneurship of university students in an emerging economy: the influence of entrepreneurial self-efficacy and entrepreneurship education. On the Horizon, 28(3), 133-151. Doi: 10.1108/oth-04-2020-0012
• Herron, L. (1992). Cultivating corporate entrepreneurs. Human Resource Planning, 15(4), 3- 14.
• Hmieleski, K. M., ve Corbett, A. C. (2008). The Contrasting ınteraction effects of ımprovisational behavior with entrepreneurial self-efficacy on new venture performance and entrepreneur work satisfaction. Journal of Business Venturing, 23(4), 482-496. Doi:10.1016/j.jbusvent.2007.04.002
• Hockerts, K. (2017). Determinants of social entrepreneurial intentions. Entrepreneurship Theory and Practice, 41(1), 105-130. Doi: 10.1111/etap.12171
• Işık, M., ve Çiçek, B. (2020). Planlı davranış teorisi perspektifinden girişimcilik niyeti üzerinde sosyal sermaye öz yeterlilik ve öz saygının rolü. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 15(1), 185-206.
• İbrahimov, K. (2023). Özgeci davranış ve kontrol odağı ile sosyal girişimcilik arasındaki ilişki: Azerbaycan ve Türkiye arasında karşılaştırmalı bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Kaufmann, P. J., Welsh, D. H. B., ve Bushmarın, N. V. (1995). Locus of Control and Entrepreneurship in the Russian Republic. Entrepreneurship, 43-56.
• Kışlalı, I., ve Artan, I. E. (2016). İş ve kontrol özelliklerinin çalışan girişimciliği yönelimine etkisinde kontrol mekanizmalarının rolü. Kafkas University. Faculty of Economics and Administrative Sciences. Journal, 7(14), 519.
• Konaklı, T. (2015). Effects of self-efficacy on social entrepreneurship in education: a correlational research. Research in Education, 94(1), 30- 43. Doi: 10.7227/RIE.0019
• Korkmaz, İ. H., Çerçi, A., ve Büyükikiz, K. K. (2019). Investigation of the relationships between the entrepreneurship characteristics and teacher self-efficiencies of teacher candidates: The case of Gaziantep University. OPUS-International Journal of Society Researches, 13(19), 706-727. Doi: 10.26466/opus.593504
• Krueger, N. F., ve Brazeal, D. V. (1994). Entrepreneurial potential and potential entrepreneurs. Entrepreneurship Theory and Practice, 18, 91-104.
• Lacap, J. P. G., Mulyaningsih, H. D., ve Ramadani, V. (2018). The mediating effects of social entrepreneurial antecedents on the relationship between prior experience and social entrepreneurial intent: The case of Filipino and Indonesian university students. Journal of Science and Technology Policy Management, 9(3), 329-346. Doi: 10.1108/JSTPM-03- 2018-0028
• Libert, Y., Merckaert, I., Reynaert, C., Delvaux, N., Marchal S., ve Etienne A. M. (2007). Physicians are different when they learn communication skills: influence of the locus of control. Psycho-Oncology, 16, 553-562.
• Linan, F., ve Chen, Y. W. (2009). Development and cross-cultural application of a specific ınstrument to measure entrepreneurial ıntentions. Entrepreneurship Theory and Practice, 33(3), 119-144.
• Meydan, C. (2010). Adalet algısı – iç girişimci davranışlar ilişkisinde kontrol odağının şekillendirici rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(36), 195-222.
• Meydan, D. (2011). İş tatmini ve öz yeterliliğin örgüt içi girişimciliğe etkisi: kamu sektöründe bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 25-40.
• Naktiyok, A. (2004). İç girişimcilik. İstanbul: Beta Yayınları.
• Örücü, E., ve Hasırcı, I. (2022). Çalışanların yaşam tatmini ve öz yeterlilik algısının girişimcilik eğilimlerine etkisi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 246-258.
• Örücü, E., ve Zeynalova, U. (2022). Otantik liderlik ve girişimcilik eğilimleri ilişkisinde öz yeterlilik algısının aracılık etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (61), 223-244.
• Özbilen, F. M., Canbulat, T., ve Çekiç, O. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının özyeterlik ve sosyal girişimcilik düzeylerinin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 274-297.
• Özgüner, M., Özdemir, A., Saygılı, M., ve Onay, Ö. A. (2017). Kontrol odağının girişimcilik potansiyeline etkisinde başarma ihtiyacının aracılık rolü. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-11.
• Özgüner, Ö. Ü. M., Özdemir, Ö. G. A., Saygılı, M., ve Uslu, M. E. (2018). Kontrol odağının girişimcilik potansiyeline etkisinde kırılgan narsizm düzeyinin aracılık rolü. The Journal of Academic Social Science Studies, 73, 337-349. Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7858
• Özler, N. D. E., Giderler, C., ve Baran, H. (2017). Öz yeterlilik ve kontrol odağının bireylerin girişimcilik niyeti üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 736-747.
• Pandey, J., ve Tewary, N. B. (1979). Locus of control and achievement values of entrepreneurs. Journal of Occupational Psychology, 52, 107-111.
• Parlak, U. A. (2015). Tıp fakültesi öğrencilerinin akademik kontrol odakları, öz-yeterlik ve başarıları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Tıp Eğitimi ve Bilişim Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Poon, J. M. L., Ainuddin, R. A., ve Junit, S. H. (2006). Effects of self-concept traits and entrepreneurial orientation on firm performance. International Small Business Journal, 24(1), 61-82. Doi.org/10.1177/0266242606059779.
• Rotter, J. (1966). Generalized expectancies for ınternal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: Generel and Applied, 80(1), 1-28.
• Saracaloğlu, A.S., Yenice, N., ve Özden, B. (2013). Fen bilgisi, sosyal bilgiler ve sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen öz-yeterlik algılarının ve akademik kontrol odaklarının incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 227-250.
• Schwarzer, R., ve Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. In J. Weinman, S. Wright, & M. Johnston (Eds.), Measures in health psychology: A user’s portfolio. Causal and control beliefs (pp. 35-37). Windsor, UK: NFER-Nelson.
• Seçgin, Y. (2016). Üniversite öğrencilerinin kontrol odaklarının girişimcilik düzeyleri ile ilişkisi: Gaziosmanpaşa üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi örneği (İBBF), International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(25), 38-54.
• Sunman, G., ve Yıldırım, K. E. (2022). Öz yeterlilik inancının sosyal girişimcilik niyeti üzerine etkisi: Anadolu üniversitesi ve aksaray üniversitesi öğrencileri örneği. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(2), 214-226.
• Şeşen, H., ve Basım, H. N. (2012). Demografik faktörler ve kişiliğin girişimcilik niyetine etkisi: Spor bilimleri alanında öğrenim gören üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Ege Akademik Bakış, 12(Special Issue), 21-28.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Allyn and Bacon.
• Tiwari, P., Bhat, A. K., ve Tikoria, J. (2017). The role of emotional intelligence and self-efficacy on social entrepreneurial attitudes and social entrepreneurial intentions. Journal of Social Entrepreneurship, Doi: 10.1080/19420676.2017.1371628
• Türe, A., ve Akkoç, İ. (2019). Hemşirelerde öz-yeterliliğin girişimci davranışa etkisi ve demografik özellikler açısından incelenmesi. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 86-107.
• Wood, J. S. (2005). Development and present state of the theory of entrepreneurship in product and asset markets. Austrian Scholars Conference, Austrian Concepts and the Mainstream.
• Yılmaz, D. (2019). Kontrol odağının içgirişimcilik davranışı üzerindeki Etkisinde örgütsel Adalet algısının düzenleyici rolü, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Yorulmaz, R., ve Erdem, R. (2017). Hastane çalışanlarında kontrol odağının öz ve kolektif yeterlilik üzerine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(19), 77-92.
• Youssef, C. M., ve Luthans, F. (2013). Psychological Capital Theory : Toward a Positive Holistic Model. Advances in Positive Organizational Psychology, 1, 145-166.
• Yurttaş, A., Özmen, S., Kant, E., ve Balcı Akpınar, R. (2021). Multipl sklerozlu hastalarda öz yeterlilik ve sağlık kontrol odağı arasındaki ilişki. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 13(2).