OSMANLI DÖNEMİ’NİN KAYNAĞINI GELENEKTEN ALAN MİZAH GAZETELERİNDE KÜLTÜREL SÜREKLİLİK

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 22, 89 - 106, 25.01.2021

Cansu Dıramalı

Öz

Birey ve toplum arasındaki iletişim sonucunda paylaşımlar
ve kültürel üretimler meydana gelmektedir. Söz konusu paylaşım
ve üretimlerin muhafaza edildiği bellek, kültürel bellektir.
Kültürel bellek, toplum kimliğinin oluşumunda önemli bir
konumdadır. Bu konumu koruyabilmesi için aktarılması gerekmektedir.
Kültürel belleğin unsuru olan her verim aynı zamanda
kültürel belleğin aktarılmasında da görevli olur yani kültürel
süreklilik sağlayıcısıdır. Bu çalışmada da Osmanlı Dönemi’nde
çıkarılan mizah gazetelerinin, geleneğin unsurlarını kullanarak
kültürel sürekliliği nasıl sağladığı incelenmiştir. Mizah,
kendine has ifade tarzı ve içinden çıktığı toplumun kodlarını
üstlenme özellikleriyle kültürel sürekliliği sağlayan unsurlardan
biridir. Tarih boyunca, daha ziyade performansa dayalı
sözlü kültür verimlerinin içinde kendine yer bulan mizah olgusu,
yazılı kültürün ön plana çıkmasıyla beraber mizah gazetelerinde
kendini göstermiştir. Osmanlı toplumunda gazete,
özellikle mizah gazeteleri, toplumun yeni tanıdığı bir iletişim
aracıdır. Toplum, yenilikleri kendi duyuş ve düşünce dünyasına
göre şekillendirerek kabullenir. Mizah gazeteleri de Osmanlı
toplumunda kabul görmek için toplumun duyuş ve düşünce
dünyasına hitap ederek gelenekten faydalanmışlardır. Karagöz,
meddah, orta oyunu gibi geleneksel seyirlik türlerin ve fıkra,
destan, halk hikâyesi gibi sözlü kültürel verimlerin mizah tarzı,
mizah gazetelerinin sayfalarında kendini göstermektedir. Mizah
gazetelerinin, toplumda yerleşmiş olan geleneksel mizah
tarzından faydalanması, onların toplumda daha çabuk benimsenmesini
sağlamıştır. Aynı zamanda mizah gazeteleri kültürel
belleğin sürekliliğini sağlayıcı araç haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel bellek, kültürel süreklilik, mizah, mizah gazeteleri, Osmanlı Dönemi

Kaynakça

• Adıgüzel, S. (2007). Tiflis Edebi Muhitinde Molla Nasreddin Dergisi ve Dergide Tartışılan Konular. Bilig, 1-21.
• And, M. (1985). Geleneksel Türk Tiyatrosu Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• And, M. (2013). Orta Oyunu Kolları, Oyun Yerleri. A. Emeksiz içinde, Orta Oyunu Kitabı (s. 35-38). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Assmann, J. (2018). Kültürel Bellek. (A. Tekin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Avcı, A. (2003). Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece. Birikim(166), 80-91.
• Bergson, H. (2018). Gülme. (D. Çetinkasap, Çev.) İstanbul: İş Bankası Yayınları.