İKİNCİL SÖZLÜ KÜLTÜR DÖNEMİNDE KARACAOĞLAN ETKİSİ VE BADEM GRUBU ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 23, 311 - 322, 30.05.2021

Ümmü Burçin Özkan

Öz

Âşıklık geleneği, İslamiyet öncesi dönemden günümüze dek
etkisini sürdüren köklü bir gelenek olarak kabul edilmektedir.
İslamiyet öncesi dönemde toplumun sesi, temsilcisi konumundaki
şaman, kam, baksı isimleriyle anılan kişiler İslamiyet
sonrasında bazı özelliklerinden sıyrılmakla beraber saygınlığını
koruyan âşıkların öncüsü sayılabilmektedir. Walter J. Ong’un
birçok toplumun kültürünü inceleyerek kaleme aldığı Sözlü
ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi kitabında bahsettiği
“sözlü kültür” dönemi Türk edebiyatı için de özellikle Âşıklık
geleneğinin ilk dönemleriyle örtüşmektedir. Bu dönemin en
etkili isimlerinden birisi ise Karacaoğlan’dır. Öte yandan,
Karacaoğlan’ın etkisi sadece sözlü kültür döneminde değil,
Walter J. Ong’tan sonra yazılı ve ikincil sözlü kültür olarak
da adlandırılan dönemlerde de devam etmiştir. Şiirleri sadece
yazılı kültür temelinde derlenip yayınlanmakla kalmamış, aynı
zamanda gelişen teknolojik koşullara uyarlanmış ve birçok kez
müzisyenler tarafından bestelenmiştir. Badem adlı rock müzik
grubu, Karacaoğlan’ın ikincil sözlü kültür üzerindeki etkisinin
bir örneğidir. Örnek olarak incelenen müzik grubunun müzik
dünyasında da tanınmasını sağlayan ilk albümde yer alan tüm
şarkılarının sözleri Karacaoğlan şiirlerinden bestelenmiştir.
Özellikle “Kara Değil mi?” ismini taşıyan video klipte ise
hem âşıklık geleneğinden izler hem de Karacaoğlan’ın ikincil
sözlü kültürdeki etkisini görsel işitsel taraflarıyla görebilmek
mümkündür. Bu çalışmada, ikincil sözlü kültür bağlamında,
söz konusu etkiyi gösteren bestelerden bahsedilecek ve Karacaoğlan’ın
ikincil sözlü kültüre taşınma biçimi tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karacaoğlan, İkincil Sözlü Kültür, Âşık Edebiyatı, Kitle İletişim Araçları, Badem Grubu.

Kaynakça

• BADEM (2014). “BADEM Ağacı Meyve Veriyor”. Röportaj: Gökçe Güzel, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Erişim Tarihi: 07.02.2020, Erişim Adresi: http://gokceguzel.blogspot.com/2014/04/roportaj-badem-agac-meyve-veriyor.html
• BAŞGÖZ, İ. (1977). Karac’oğlan. İstanbul: Cem Yayınevi.
• GÖZAYDIN, N. (2017). “Karacaoğlan ve Musiki”, Türk Dili 67: 782: 56-59.
• İNAN, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• KANIK, O. V. (2002). Bütün Şiirleri. İstanbul: Adam Yayınları
• OĞUZ, M. Ö. (Ed.) (2004). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• OĞUZ, M. Ö. (2003). “Birincil Sözlü Kültür Çağı ve Karac’oğlan Şiiri”, Millî Folklor 15: 58: 31-38.
• ONG, W. J. (1999). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. Sema P. Banon (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• ÖZDEMIR, N. (2012). Medya, Kültür ve Edebiyat. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ÖZTELLI, C. (1959). Karacaoğlan Hayatı Sanatı Şiirleri. İstanbul: Varlık Yayınları.
• SAKAOĞLU, S. (2012). Karaca Oğlan. Ankara: Akçağ Yayınları.