XIX. YÜZYILDA BİR DİVAN ŞAİRİ RECÂÎ-ZÂDE AHMED CEVDET’İN DİVANÇE’Sİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 29, 178 - 205, 31.05.2023

Bengüsu Çetin

Öz

Yaklaşık altı yüzyıl boyunca devam eden divan edebiyatı geleneği, pek çok şair yetiştirmiştir. Bu şairlerden biri de Recâî-zâde Ahmed Cevdet’tir. Yapılan araştırmalar, Ahmed Cevdet’in XIX. yüzyıl divan şairlerinden biri olduğunu göstermektedir. Şairin asıl adı Ahmed Cevdet’tir. Ahmed Cevdet’in doğum tarihi hakkında herhangi bir bilgi bulunamamaktadır. 1831 yılında vefat etmiştir. Şair yaşadığı dönemde Recâî-zâde Cevdet olarak bilinmektedir. İstanbul’da doğan Ahmed Cevdet’in tahsil hayatı ile ilgili fazla bilgi bulunmamaktadır. Ahmed Cevdet İstanbullu şairlerdendir. Şair, Bâb-ı Âlî Dahiliye Kalemi’nde memur olarak çalışmıştır. Genç yaşta vefat eden Ahmed Cevdet’in bilinen üç eseri bulunmaktadır. Bunlardan ilki Nevâdirü’l- Âsâr fî Mütâla’ati’l-Eş’âr, ikincisi Zînetü’l-Mecâlis, üçüncüsü ise Türkçe Divançe’sidir. Şairin mürettep bir Divançe’si vardır. Türkçe Divançe’sinin İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde iki, Millet Kütüphanesi’nde iki, Avusturya Kütüphanesi’nde bir olmak üzere toplam beş nüshası bulunmaktadır. Ahmed Cevdet şiirlerinde Cevdet’i mahlas olarak kullanmıştır. Şairin Divançe’sinde; 71 gazel, 43 beyit, 12 kıt’a, 4 kaside, 5 murabba, 4 muhammes, 4 mısra, 2 tahmis, 2 mesnevi, 1 terkib-bend olmak üzere toplam 148 manzume bulunmaktadır. Ahmed Cevdet Divançe’sinde pek çok konuyu işlemiştir. Şair en fazla aşk konusu işlemiştir. Bu çalışmada ilk önce Ahmed Cevdet’in hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş, ardından Divançe’sindeki manzumelerin şekil ve muhteva özellikleri, örneklerle birlikte ele alınmıştır. Ahmed Cevdet’in Divançe’si bilim dünyasına tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler

XIX. Yüzyıl Divan Edebiyatı, Recâî-zâde Ahmed Cevdet, Divançe.

A Divan Poet in the XIXth Century Recâî-zâde Ahmed Cevdet's Divançe

Öz

The tradition of divan literature, which continued for about six centuries, has brought up many poets. One of these poets is Recâî-zâde Ahmed Cevdet. Research revealed that Ahmed Cevdet is one of the nineteenth century divan poets. The poet's real name is Ahmed Cevdet. There is no information about Ahmed Cevdet's date of birth. He died in 1831. The poet was known as Recâî-zâde Cevdet in his lifetime. There is not much information about the education life of Ahmed Cevdet, who was born in Istanbul. Ahmed Cevdet is one of the poets from Istanbul. The poet worked as a clerk in the Bâb-ı Âlî Internal Affairs Department. Ahmed Cevdet, who died at a young age, has three known works. The first of these is Nevâdirü'l-Âsâr fî Mütâla'ati'l-Eş'âr, the second is Zînetü'l-Mecâlis and the third is his Turkish Divançe. The poet has a complete Divançe. There are five copies of his Turkish Divançe, two in Istanbul University Library, two in Millet Library and one in Austria Library. Ahmed Cevdet used Cevdet as a pseudonym in his poems. The poet's Divançe contains a total of 148 verses, including 71 ghazals, 43 couplets, 12 stanzas, 4 qasida, 5 murabba, 4 muhammes, 4 verses, 2 tahmis, 2 mesnevi, 1 terkib-bend. Ahmed Cevdet dealt with many subjects in his Divançe. The poet mostly dealt with the subject of love. In this study, firstly, information about Ahmed Cevdet's life and works is given, then the form and content features of the verses in his Divançe are discussed with examples. Ahmed Cevdet's Divançe is introduced to the world of science.

Anahtar Kelimeler

Recâî-zâde Ahmed Cevdet, 19th century Divan literature, Divance.

Kaynakça

• ABDULKADİROĞLU, A. (1994). Zînetü’l-Mecâlis. Ankara: Türk Hava Kurumu Matbaası.
• ABDULKADİROĞLU, A., & SARI M. (1998). Nevâdirü’l-Âsâr fî Mütâla’ati’l-Eş’âr (Seçme Beyitler). Ankara: Anıl Matbaası.
• ABDULKADİROĞLU, A., & SARI, M. (2009). Küllîyât-ı Recâî-zâde Ahmed Cevdet (Nevâdirü’l-Âsâr, Zînetü’l-Mecâlis, Divançe). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (39), 323-333.
• AÇIL, B., YAZAR, S., TURGUT, K., & KAVAK, Ö. (2022). Tenkitli Neşir Kılavuzu (Osmanlı Türkçesi Metinler İçin). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• AKYÜZ, K., BEKEN, S., YÜKSEL, S., & CUNBUR, M. (1958). Fuzûlî Türkçe Divanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Bursalı Mehmed Tâhir. (2016). Osmanlı Müellifleri C.1 (Haz. Saraç M.A.Y.). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınevi.
• DEMİREL, Ş. (2014). Divan Şiirinde Redd-i Matla. Bilig Dergisi, 31, 161-177.
• ERDOĞAN, M. (2008). Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı [İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin] (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• ERDOĞAN, K. (2019). Niyâzî-i Mısrî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ERGUN, S. N. (Tarihsiz). Türk Şairleri. Manisa İl Halk Kütüphanesi.
• ERTEM, R. (1995). Yahyâ Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• EYÜBOĞLU, E.K. (1973). On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler C.1, İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• EYÜBOĞLU, E. K. (1975). On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler C.2, İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Fatîn Davud. (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr) (Haz. Çifçi Ö.). [e-Kitap]. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi- pdf.pdf?0
• GÖRE, Z. (2007). Adnî Divanı’nda Ahenk Unsurları. Turkish Studies Dergisi. 2(4), 405-422.
• İNTERNET: https://tr.wikipedia.org/wiki/Benderli_Ali_Pa%C5%9Fa. (Erişim Tarihi:16.04.2021)
• İPEKTEN, H. (2014). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri. İstanbul: Dergah Yayınları.
• KAPLAN, H. (2014). Harften Sese, Harften Görüntüye Bâki’de Ses-Ahenk-Görüntü. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 36, 207-225.
• KESKİN, M. S., & SONA, İ. (2019). Türk Edebiyatında “Sırrî” Mahlaslı Şairler ve Derviş Selim Sırrî Dîvânı. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 16-36.
• KOCAASLAN, H. (2009). Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhteva 1.Cilt S.1-233 (Yüksek Lisans). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• OĞRAŞ, R. (1991). Hoca Neş’et Divanı (İnceleme ve Tenkidli Metin) (Yüksek Lisans). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• ÖZGÜL, M. K. (2022). Divan Yolu’ndan Pera’ya Selametle Modern Türk Şiirine Doğru. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Recâî-zâde Ahmed Cevdet. Divançe-i Cevdet. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, 807/1b-32ba.
• Recâî-zâde Ahmed Cevdet. Divançe-i Cevdet, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, 2847/1b-32b.
• Recâî-zâde Ahmed Cevdet. Divan. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum Eserleri, 84/1b-32b.
• Recâî-zâde Ahmed Cevdet. Divan. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum Eserleri, 85/1a-37a.
• SARAÇ, M.A.Y. (2018). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkube Yayınları.
• SOYKUT, İ.H. (1968). Açıklamalarıyla XII. Asırdan XX. Asra Kadar Türk Şiirinde Tasavvuf, Hikmet ve Felsefeyle Dolu Unutulmaz Mısra’lar. Sönmez Neşriyat ve Matbaacılık.
• SÜREYYÂ, M. (1996). Sicill-i Osmânî C.2 (Haz. Akbayar N.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ŞAHİN, E.S. (2004). Keçeci-zâde İzzet Molla’nın Divanları: Bahâr-ı Efkâr ve Hazân-ı Âsâr, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Şemseddin Sami. (1889). Kâmûsu’l-Â’lâm. [e-Kitap]. https://tarihvemedeniyet.org/2010/01/kamusul-alam-semseddin-sami.html
• ŞENTÜRK, A. A., & KARTAL, A. (2016). Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Şeyhülislam Ârif Hikmet. (2019). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ (Haz. Çınarcı M.N.) [e-Kitap]. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/64059,seyhulislam-arif- hikmet-bey-tezkiresipdf.pdf?0
• YAĞCIOĞLU, S. (2012). Klâsik Edebiyat Döneminde Kâfiye Bahsinin Mukayeseli Olarak Değerlendirilmesi. Türkiyat Mecmuası Dergisi, 22, 127-170.
• YURTBAŞI, M. (2013). Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, İstanbul: Doğan Ofset Yayıncılık.
• YÖRÜR, A. (2021). Recâî-zâde Ahmed Cevdet’in Ali Paşa’ya Sunduğu Bahâriyye’si. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırma Dergisi, (22), 608-615.
• YÖRÜR, A. (2021). Recâî-zâde Ahmed Cevdet’in Tarih Manzumeleri. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7(2), 507- 522.
• YÖRÜR, A. (2021). Recâî-zâde Ahmed Cevdet’in Ramazâniye’si, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7(4), 1644-1653.
• YÖRÜR, A. (2021). Recâî-zâde Ahmed Cevdet ve Dîvânçesi, TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 13(49), 235-238.