MÜZELER DEĞİŞİYOR: MÜZECİLİKTE YENİ YAKLAŞIMLAR

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 29, 206 - 217, 31.05.2023

Zeynep Safiye Baki Nalcıoğlu

Öz

Müze kavram olarak İskenderiye’den, nadire kabinelerinden ve modern müzeciliğin ilk örneklerinden günümüzdeki çağdaş müze örneklerine kadar koruma gibi temel işlevlerini sürdürmekle birlikte farklı pek çok anlam kazanmıştır. Önceleri sadece değerli ve önemli nesnelerin adak olarak tapınaklara sunulması ve biriktirilmesi, eşsiz veya nadir bulunan her şeyin toplanarak bir araya getirilmesi düzensizliğinde anlam kazanan ilk örnekleri ile gücün de önemli bir göstergesi sayılmıştır. Daha sonraları ise sadece mekân ve koleksiyon özelinde düşünülen, uluslaşma sürecinde işlevsel olarak kullanılan müzeler; halka açılan, toplumla buluşmada yeni roller üstlenen ve toplumun yararı için çalışmalarını sürdüren kurumlara dönüşerek eğitim ve iletişim gibi yeni işlevler kazanmıştır. Müzelerin yapısındaki bu değişiklikler ise müzecilik açısından yeni yaklaşımların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu makalede müzecilikteki yeni yaklaşımlar ve uygulamalar incelenecektir. Öncelikle müze tanımlarındaki ve müzelerin işlevlerindeki değişimler değerlendirilecektir. Daha sonra bakış açılarını sadece geçmişe çevirmek yerine zamanı geçmiş, şimdi ve gelecek şeklinde bir bütün olarak sunmayı seçen müzelerin toplumla ilişkilerindeki farklı rolleri yorumlanacaktır. Bu bağlamda müzelerin, geçmiş hakkında düşündüren, şimdiyi yorumlatan, gelecek hakkında çıkarım yaptırarak ziyaretçileri sorgulamaya yönlendiren aracılar hâline gelmesi durumu ele alınacaktır. Böylece müzelerin ziyaretçileriyle kurduğu tek yönlü iletişim biçiminin değiştiğine dikkat çekilecektir. Ayrıca müzelerin farklı topluluklara ulaşmak, bu toplulukların çok sesli yönünü müzeye yansıtmak, yaşanan zorluklara çözüm üretmek için alan ve öneriler yaratmak, topluluklarla iş birliği içinde çalışmak gibi çeşitli amaçları iletişim açısından incelenecektir. Bu bakımdan makalede müzelerin toplumsal çalışmalarına odaklanılacak ve dünyadan ve Türkiye’den örnekler verilecektir. Müze erişilebilirliğinin ve topluluk katılımının da bu amaçlar arasındaki yeri sorgulanacaktır. Müzelerin bu yeni özellikleri ve işlevleri ile dönüşümü ise müzenin içerik ve işlevsel olarak kolay tanımlanabilir yönünü değiştirmesi bağlamında yorumlanacaktır. Bu bakımdan makalede müzelerin Son olarak günümüzde müzenin, tanımlanması güç ve farklı pek çok örneğiyle ortak bir kalıba koyulması zor ancak her koşulda en önemli amacı toplumla bütünleşmek olan bir kurum hâline gelmesi durumu değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Müze, müzecilik, yeni müzebilim, iletişim, erişilebilirlik

Museums are Changing: New Approaches in Museology

Öz

As a concept, the museum has acquired many different meanings, although it continues its basic functions such as protection from İskenderiye, rarity cabinets and the first examples of modern museology to today's contemporary museum examples. It was also considered an important indicator of power, with the first examples that made sense in the disorder of presenting and accumulating only valuable and important objects to temples as votive offerings, and collecting and gathering everything that is unique or rare. Later on, museums, which were considered only in terms of space and collection, were used functionally in the process of nationalization; It has gained new functions such as education and communication by transforming into institutions that open to the public, take on new roles in meeting the society and continue their work for the benefit of the society. These changes in the structure of museums have led to the emergence of new approaches in terms of museology. In this article, new approaches and applications in museology will be examined. First of all, the changes in the definitions of museums and the functions of museums will be evaluated. Then, the different roles of museums in their relations with society will be interpreted, which choose to present time as a whole as past, present and future instead of turning their point of view only to the past. In this context, it will be discussed that museums become intermediaries that make the visitors think about the past, interpret the present, make inferences about the future and lead them to question. Thus, it will be pointed out that the one-way communication style that museums establish with their visitors has changed. In addition, various purposes of museums such as reaching different communities, reflecting the polyphonic aspect of these communities to the museum, creating space and suggestions to find solutions to the difficulties experienced, and working in cooperation with communities will be examined in terms of communication. In this respect, the article will focus on the social studies of museums and give examples from the world and Turkey. The place of museum accessibility and community participation among these goals will also be questioned. The transformation of museums with these new features and functions will be interpreted in the context of changing the easily identifiable aspect of the museum in terms of content and functionality. Finally, it will be evaluated that the museum has become an institution that is difficult to define with its many different examples, which is difficult to put into a common mold, but whose most important purpose is to integrate with the society in all circumstances.

Anahtar Kelimeler

Museum, museology, new museology, communication, accessibility.

Kaynakça

• "Current Definition 2019", Https://İcom.Museum/En/Activities/Standards-Guidelines/Museum-Definition/, Erişim Tarihi: Erişim Tarihi: 03.01.2023.
• “ICOM 1946, 1951, 1961,1974” (Müze Tanımları), Http://İcomturkey.Org/Tr/İcoma-Göre-Müzenin-Tanımı, Erişim Tarihi: 03.01.2023.
• “ICOM 2007”, (Museum Definition), Http://İcom.Museum/The-Vision/Museum-Definition/, Erişim Tarihi: 03.01.2023.
• “ICOM 2022”, (Museum Definition), https://icom.museum/en/resources/standards-guidelines/museum-definition/, Erişim Tarihi: 03.01.2023.
• ADA, S. (2009). “Serhan Ada, 3 Ocak 2008”, Koleksiyon, Koleksiyonerlik ve Müzecilik, Haz.: Levent Çalıkoğlu, İstanbul: YKY Yayınları, s. 51-62.
• ARTUN, A. (2017). Mümkün Olmayan Müze. İstanbul: İletişim Yayınları.
• BLACK, G. (2012). Transforming Museums In The Twenty-First Century. Abingdon, Oxon: Routledge.
• BLACK, G. (2018). “The Social Role Of Museums”, Https://Www.Nightshift010.Nl/The-Social-Role-Of-Museums-By-Graham-Black/, Erişim Tarihi: 20.01.2019.
• BLACKWELL, I.; SCAİFE, S. (2006). “Networks and Partnerships: Building Capacity for Sustainable Audience Development”, The Responsive Museum: Working With Audiences In The Twenty-First Century. Caroline Lang, John Reeve, Vicky Woollard (Ed.). Ashgate, s. 81-98.
• BRYAN, C. F. (2000). “Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Müzelere Yeni İzleyiciler Çekmek”, Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar Küreselleşme ve Yerelleşme. İstanbul, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, s. 44-55.
• CUMMINGS, C. (2018). “ICH and safeguarding: museums and contemporary ICH (let the objects out of their cases and make them sing)”, Research Handbook on Contemporary Intangible Cultural Heritage Law and Heritage. Ed.: Charlotte Waelde, Catherine Cummings, Mathilde Pavis, Helena Enright. Cheltenham, UK; Northampton, MA, USA, s. 273-295.
• ÇALIKOĞLU, L. (2009). “Yeni Bir Dikkat Alanı: Koleksiyon-Koleksiyonerlik ve Müzecilik”, Koleksiyon, Koleksiyonerlik ve Müzecilik, Haz.: Levent Çalıkoğlu, İstanbul: YKY Yayınları.
• DICKENSON, V. (2006). “History, Ethnicity and Citizenship: The Role Of The History Museum in A Multi-Ethnic Country”, Museum Internional. No: 231, (Vol LVIII, n°3 / 231) September, s. 21-31. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000147302, Erişim Tarihi: 29.05.2019.
• DILLENBURG, E. (2011). “What, İf Anything, İs A Museum” The Exhibitionist, Spring, s. 8-13. Https://Static1.Squarespace.Com/Static/58fa260a725e25c4f30020f3/T/594b9ffb03596e6ae9f19f8c/1498128431536/5+EXH_Spg11_ What%2C+İf+Anything%2C+Is+A+Museum__Dillenburg.Pdf, Erişim Tarihi: 21.01.2019.
• ERLIEN, T.; BAKKA, E.(2017) “Museums, Dance, and the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage: “Events of Practice” – A New Strategy for Museums?”, Santander Art and Culture Law Review 2/(3): 135-156. https://www.academia.edu/38503523/Museums_Dance_and_the_Safeguarding_of_Intangible_Cultural_Heritage_Events_of_Practice _A_New_Strategy_for_Museums. Erişim Tarihi: 14.06.2019.
• FREUDENHEIM, T. L. (2001). “Enola Gay Sergisi ve Smithsonian Müzesi: Tarih Müzeleri Bunalımda mı?” Kent, Toplum, Müze Deneyimler- Katkılar, Ed. Burçak Madran. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, s. 149-153.
• GÜNERÖZ, C. (2023). “Müze ve toplum ilişkilerinde eğitim, sosyal hareket ve katılımın yeni boyutları”. Yedi Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 29, 169-180.
• HEIMANN, C. (2006). Museums as History Workshops A case study from Skövde City Museum, Sweden”, City Museums As Centres Of Civic Dialogue. Ed. Renée Kistemaker. Proceedings of the Fourth Conference of the International Association of City Museums, Amsterdam, 3-5 November 2005. Amsterdam: Amsterdam Historical Museum, s. 134-140.
• HOOPER-GREENHILL, E. (2007). Museums and Education purpose, pedagogy, performance. Abingdon, Oxon: Routledge.
• KARADENİZ, C. (2018). Müze Kültür Toplum, Çağdaş Müze ve Müzenin Toplumsal İşlevleri. Yay. Haz. Bekir Onur. Ankara: İmge Yayınları, 2018.
• KESER KAYAALP, E. (2022). “Müze Nesneleri ve Maddesellikleri”, Millî Folklor, 2022, Yıl 34, Cilt 17, Sayı 135, 190-200.
• KÖSE F., ÇULHA ÖZBAŞ B. (2023). “Çağdaş Müzecilikte Eski/ Yeni bir kavram: “Müze okuryazarlığı”, Müzecilikte Yeni’nin Peşinde. Ed. Remzi Yağcı vd. Dokuz Eylül Üniversitesi Matbaası, İzmir, 2023.
• KRAMER, D. (2001). “Alman Müzelerinde Modern Toplumsal Tarih”, Kent, Toplum, Müze Deneyimler-Katkılar, Ed. Burçak Madran. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, s. 34-38.
• KREPS, C. (2008). “Indigenous Curation, Museums, And Intangible Cultural Heritage” Intangible Heritage. London: Routledge, s. 193-208.
• LANG, C.; REEVE, J.; WOOLLARD, V. (2006). “So Where Do We Go From Here?”, The Responsive Museum: Working With Audiences In The Twenty-First Century. Caroline Lang, John Reeve, Vicky Woollard (Ed.). Ashgate, s. 227-237.
• LOHMAN, J. (2006). “City Museums: do we have a rolein shaping the global community?”, Museum Internional. No: 231, (Vol LVIII, n°3 /231) September, s. 15-20. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000147302, Erişim Tarihi: 28.05.2019.
• LUBAR, S. (2001). “Kültürel Çoğulculuk Üzerine Bir Sergileme Hikâyesi”, Kent, Toplum, Müze Deneyimler-Katkılar, Ed. Burçak Madran. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, s. 171-175.
• MARANDA, L. (2015). “The voice of the other: Breaking with Museum Tradition”, Complutum, Vol. 26 (2): 59-66. http://dx.doi.org/10.5209/rev_Cmpl.2015.v26.n2.50417, Erişim Tarihi: 28.12.2019.
• MAROEVIE, N. (2000). “Museology and the Intangible Heritage together against the Traditional Museum or Are we Returning to the Original Museum?”, Museology and the Intangible Heritage. Ed. Hildegard Vieregg, Co-ed. Ann Davis. ICOM, Icofom Study Series – ISS 32, Munich/Germany, Brno/Czech Republic, 84-91. http://icofom.mini.icom.museum/publications-2/icofom-study-series/. Erişim Tarihi: 08.11.2019.
• MARSTINE, J. (2006). “Introduction”, New Museum Theory and Practice. Ed. Janet Marstine. Oxford: Blackwell Publishing, s. 1-36.
• MERRIMAN, N. (2000). “Müzeler Koleksiyonlar İçin mi, İnsanlar İçin mi? İngiltere’de Müzelere Ulaşmada Artan Olanaklar Üzerine Son Gelişmeler”, Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar Küreselleşme ve Yerelleşme. İstanbul, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, s. 69-80.
• REEVE, J.; WOOLLARD, V. (2006). “Influences On Museum Practice (Müze Uygulamalarında Etkiler)”, The Responsive Museum: Working With Audiences In The Twenty-First Century. Caroline Lang, John Reeve, Vicky Woollard (Ed.). Ashgate, s. 5-17.
• ROSS, M. (2004). “Interpreting The New Museology”, Museum and Society, Jul, 2, (2): 84-103. https://journals.le.ac.uk/ojs1/index.php/mas/article/view/43/65, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• SACCO, P. L. (2016). “How Do Museums Create Value?”, Money matters: The Economic Value Of Museums. Network of European Museum Organisations, 24th Annual Conference. Karlsruhe, Germany: 10-12 November, s. 8-14.
• SCHUBERT, K. (2004). Küratörün Yumurtası. Müze Kavramının Fransız İhtilalinden Günümüze Kadar Olan Evrimi. Çev.: Rana Smith. İstanbul: İstanbul Sanat Müzesi Vakfı Yayınları.
• SCRANTON, P. (2001). “Kent ve Toplumsal Tarih Müzelerinde Yorumlama Sorunları: Ziyaretçi Bakış Açısı”, Kent, Toplum, Müze Deneyimler-Katkılar, Ed. Burçak Madran. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, s. 3-13.
• SHAW, W. (2015). Osmanlı Müzeciliği Müzeler, Arkeoloji Ve Tarihin Görselleştirilmesi. Çev.: Esin Soğancılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• SİMON, N. (2010). The Participatory Museum. California: Museum.
• Standing Committee For Museum Definition, Prospects And Potentials MPDD, 2018. https://icom.museum/wp- content/uploads/2019/01/MDPP-report-and-recommendations-adopted-by-the-ICOM-EB-December-2018_EN-2.pdf, Erişim Tarihi: 03.01.2023.
• STUEDAHL, D. (2015). “The Connective Museum”, Museum Communication; Prospects and Perspectives. International research conference, Danish Royal Academy of Sciences and Letters, Copenhagen, Denmark 27-28 August: 1-5. https://www.researchgate.net/publication/282076177, Son Erişim Tarihi: 06.12.2019.
• VAN MENSCH, P. (2004). “Museology and Management: Enemies or Friends?: Current Tendencies in Theoretical Museology and Museum Management in Europe”. Reinwardt Academie, 4th annual conference of the Japanese Museum Management Academy (JMMA), Tokyo, December 7th, 2003. Published in: E. Mizushima (red.), Museum management in the 21st century (Museum Management Academy, Tokyo 2004) 3-192003. https://www.academia.edu/25878875/Museology_and_management_enemies_or_friends_Current_tendencies_in_theoretical_museol ogy_and_museum_management_in_Europe_1, Erişim Tarihi: 08.03.2019.
• VUILLAUME, D. (2016). “Introduction”, Money Matters: The Economic Value Of Museums. Network of European Museum Organisations, 24th Annual Conference. Karlsruhe, Germany: 10-12 November 2016: 5.
• YÜCEL, D. (2012). Yeni Medya Sanatı ve Yeni Müze (Dijital Sanat Pratiklerinin Müzeolojik Bağlamda Değerlendirilmesi). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.