Mustafa Rahmi Balaban's Thoughts on Family

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 36, 180 - 191

Levent Bayraktar , Özge Çukurluöz

Öz

Growing up during the transition from the Ottoman Empire to the Republic of Turkey, Mustafa Rahmi Balaban (1888–1953) witnessed social, cultural, and political transformations and contributed to this process as both an educator and a thinker. Viewing education as a fundamental element of social progress, Balaban actively participated in discussions at pedagogical congresses, Education Councils, and Scientific Committee meetings, and contributed to the enlightenment of Turkish society through his writings and translations. This study focuses on Balaban’s views on the institution of the family, aiming to examine his understanding of the family within its historical context and to explore the relevance of these ideas for contemporary social structures. A qualitative research approach was employed: Balaban’s works were systematically examined and his perspectives on the family were thematically analyzed. The findings demonstrate that Balaban viewed the family not merely as a biological unit but as an institution that shapes individual character, transmits social values, and plays a central role in the advancement of civilization. He particularly emphasized the importance of girls’ education as a decisive factor in social development. The functions Balaban attributed to the family remain relevant today and, when viewed in the context of modernization, shed light on the social development of Turkish society.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Rahmi Balaban , Philosophy , Family , Education , Woman

Mustafa Rahmi Balaban’ın Aile Düşüncesi

Öz

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde yetişen Mustafa Rahmi Balaban (1888-1953), Türk toplumunun yaşadığı sosyal, kültürel ve siyasal dönüşümlere tanıklık etmiş ve bu sürece eğitimci ve düşünür kimliğiyle katkı sağlamıştır. Eğitimi toplumsal kalkınmanın temel unsuru olarak gören Balaban, terbiye kongreleri, maarif şûraları ve Heyet-i İlmiye toplantılarına katılarak bu alandaki tartışmalara aktif biçimde dahil olmuş, telif ve tercüme eserleriyle Türk toplumunun aydınlanmasına hizmet etmiştir. Bu çalışmanın konusunu Mustafa Rahmi’nin aile kurumuna ilişkin görüşleri oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, onun aile anlayışını tarihsel bağlamı içerisinde inceleyerek söz konusu düşüncelerin günümüz toplum yapılarıyla birlikte yeniden okunabilirliğini ortaya koymaktır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış; Balaban’ın eserleri sistematik olarak incelenerek aileye dair düşünceleri tematik olarak analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, Balaban’ın aileyi yalnızca biyolojik bir birliktelik değil, bireyin şahsiyetini inşa eden, toplumsal değerleri aktaran ve medeniyetin gelişmesinde temel rol oynayan bir kurum olarak gördüğü, özellikle kız çocuklarının eğitiminin toplumsal kalkınmada belirleyici olduğunu vurguladığı anlaşılmıştır. Bu bağlamda, onun aileye yüklediği işlevlerin günümüzde de önemini koruduğu ve modernleşme süreciyle birlikte değerlendirildiğinde Türk toplumunun sosyal gelişimine ışık tutabilecek nitelikte olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Rahmi Balaban , Felsefe , Aile , Eğitim , Kadın

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 49-253-145. Ruhiyata Medhal Ve Ahlak eserinin ders kitabı olarak yayımlanması.
• Akyol, Y. (2008). İzmir Halkevi (1932-1951). İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Ayverdi, İ. (2010). Aile. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Lugatı.
• Balaban, M.R. (1920a, Ağustos 31). Kızların Terbiyesi. İkdam, 3.
• Balaban, M. R. (1920b, Eylül 2). Kız Mektepleri Programları. İkdam, 3.
• Balaban, M. R. (1930, Birinci Teşrin 1). Profesör Bovet'in Denizlide İkinci Konferansı: Mektep Ve Aile. Fikirler, 5-10.
• Balaban, M. R. (1933, Temmuz 28). Üniversitelerimiz. Anadolu, 1-2.
• Balaban, M. R. (1935, Nisan 15). Konuşma: Bahar Ve Terbiye. Fikirler, 1.
• Balaban, M. R. (1938, Temmuz 1). Konuşma: Çocuklarımız İçin Yaşamak . Fikirler, 1.
• Balaban, M. R. (1941, Birinci Kânun 1). Disiplin. Fikirler, 1-2.
• Balaban, M. R. (1948, Mart 16). Hatıralarım. Yeni Bilgi: Bilgi Yolu İle Birlik, 36-37.
• Balaban, M. R. (1950a, Aralık 15). Tanrı Kitabından: Ana-Baba Saygısı. Müslüman Sesi, 13-15.
• Balaban, M. R. (1950b, Şubat). Şahsiyet Eğitimi Ve Unsurları. Düşünce (2), 1-3.
• Birinci Maarif Şurası (17-29 Temmuz 1939): Çalışma Programı, Konuşmalar, Lahikâlar. (1939). Ankara: Maarif Vekilliği Neşriyat Müdürlüğü.
• Ertan, V. (1992). Mustafa Rahmi Balaban. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt 5, s. 1). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gürkaynak, M. (1940, Ağustos 15). İzmirdeki Türk Mütefekkirleriyle Birer Saat. Fikirler, 5-7.
• Mesut, İ. (1954, Mart). Mustafa Rahmi Balaban. Bilgi, 15-16.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim Ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Mustafa Rahmi Balaban’ın Cenevre Beynelmilel Terbiye Kongresine gönderilmesi. Erişim Adresi: https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_02/21155933_fihrist_1929.pdf.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA). 30-57-5. Nice Yeni Terbiye Kongresine katılması.
• Şahin, M. (2005). Hayatı Ve Düşünceleriyle Mustafa Rahmi Balaban. Ankara: Phoenix.
• Tanır, E., & Aslan, C. (2019). Birinci Heyet-i İlmiye Ve Çalışma Esasları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52(1), 251-276.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 49-253-84. Terbiyevi Ruhiyat Laboratuvarı Eseri Hakkında.
• Üçüncü Milli Eğitim Şurası (2-10 Aralık 1946): Çalışma Programları, Komisyon Raporları, Konuşmalar. (1990). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.