Dijital Çağda Yemek Ritüelleri: Aile ve Kültürel Mirasın Folklorik Dönüşümü

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 36, 256 - 270

Berrin Sarıtunç

Öz

Bu araştırma, ailenin klasik yapıdan dijital alana geçişinde kültürel mirasın iletimini folklorik bir bakış açısıyla incelemekte; geçiş dönemi ritüelleri, yiyecek kültürü ve sosyal pratikler aracılığıyla kültürel devamlılığın evrimini analiz etmektedir. Aile, sadece biyolojik bir varlık olarak değil; aynı zamanda kültürel kimlik, toplumsal bellek ve geleneksel bilgileri nesilden nesile ileten bir sosyal yapı olarak da tanımlanır. Doğum, evlilik ve ölüm gibi geçiş ritüelleri, toplulukların inanç sistemlerini, değerlerini ve toplumsal rolleri belirleyen kritik kültürel bileşenlerdir. Kına gecesi, düğün merasimi, mevlit ve cenaze yemeği gibi adetler hem anlam hem de işlev açısından kültürel belleğin birer temsilcisidir. Yemek kültürü, yalnızca biyolojik bir tüketim biçimi değil; kimlik oluşumu ve nesiller arası ilişkilerin güçlendirilmesinde önemli bir unsurdur. Nesiller boyunca iletilen yemek tarifleri, sofra hazırlığı ve mutfakla ilgili sözlü ipuçları, dayanışma kültürünün kavranmasını ve güçlenmesini desteklemektedir. Ancak dijitalleşmenin artışı, aile içindeki yüz yüze iletişimleri azaltmış ve kültürel unsurları dijital ortamlara kaydırmıştır. Sosyal medya alanları, dijital tarif koleksiyonları ile çevrim içi seremoniler videoları gibi yeni imkanlar, geleneksel bilgi ve deneyimlerin aktarımında hem fırsatlar sunmakta hem de kısıtlamalar getirmektedir. Dolayısıyla bu çalışma, kültürel mirasın aktarımında ailenin işlevini, ritüel pratiklerin dönüşümünü ve yemek kültürünün dijitalleşmeyle kazandığı yeni boyutları bütüncül bir bakış açısıyla tartışmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Folklor , kültürel miras , aile , dijitalleşme , geçiş dönemleri , ritüeller , yemek kültürü.

Food Rituals in the Digital Age: The Folkloric Transformation of Family and Cultural Heritage

Öz

This study examines the transmission of cultural heritage during the transition of the family from its classical structure to the digital sphere from a folkloric perspective, analyzing the evolution of cultural continuity through rites of passage, food culture, and social practices. The family is defined not only as a biological entity but also as a social structure that conveys cultural identity, collective memory, and traditional knowledge across generations. Rites of passage such as birth, marriage, and death are critical cultural components that shape communities’ belief systems, values, and social roles. Practices such as the henna night, wedding ceremonies, mevlid recitations, and funeral meals serve as representations of cultural memory both in meaning and in function. Food culture, likewise, is not merely a form of biological consumption but an essential element in identity formation and the strengthening of intergenerational ties. Recipes transmitted across generations, table settings, and oral instructions related to the kitchen support the comprehension and reinforcement of a culture of solidarity. However, the rise of digitalization has reduced face-to-face interactions within the family and shifted cultural elements into digital spaces. Social media platforms, digital recipe collections, and online ritual videos constitute new opportunities as well as limitations in the transmission of traditional knowledge and experience. Within this framework, the study aims to compare classical modes of transmission with the effects of digitalization, and to analyze the role of the family in transmitting cultural heritage through rites of passage, gastronomic culture, and ritual practices. Thus, this study aims to discuss the role of the family in the transmission of cultural heritage, the transformation of ritual practices, and the new dimensions acquired by culinary culture through digitalization from a holistic perspective.

Anahtar Kelimeler

Folklore , cultural heritage , family , digitalization , rites of passage , rituals , culinary culture.

Kaynakça

• Appadurai, A. (1981). Gastro-politics in Hindu South Asia. American Ethnologist, 8(3), 494–511.
• Awokesinro, A. O. (2021). Performance and aesthetics in contemporary Yoruba traditional marriage ceremony. Discourse, Humanus and Social Sciences Review. SSRN. https://doi.org/10.2139/ssrn.395063426 Buhârî, M. b. İ. (n.d.). el-Câmi‘u’s-Sahîh. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/
• Campbell, C. (2012). The secret religion of the educated classes and the cultural contradictions of capitalism. In C. Edgell, J. Gerteis, & L. Hartmann (Eds.), Religion and the cultural turn: Essays in honor of Nancy Tatom Ammerman (pp. 109–128). Bingley: Emerald Group Publishing.
• Campbell, H. (2012). Understanding the relationship between religion and the internet. Journal of Media and Religion, 11(3), 64-93.
• Curkan, S. C., Kasaroğlu, K., & Avcı, N. (2022). Türkiye’deki Ramazan ritüelleri ve şehirlerin gastronomik kimlikleri ile ilişkilendirilmesi [The link between Ramadan rituals in Turkey and gastronomic identity of cities]. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 6(1), 103–122. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2049999
• Dağı, F., & Mınez, O. (2022). Türklerde ölüm ve yemek ritüelleri. Journal of Humanities and Tourism Research, 12(3), 669–677.
• Douglas, M. (1972). Deciphering a meal. Daedalus, 101(1), 61–81.
• Gere, C. (2008). Digital Culture. Reaktion Books.
• González, R. V. (2019). Coming of Age in the Digital Barrio: Quinceañera as a Product in Cultural Economies Online. In Quinceañera Style: Social Belonging and Latinx Consumer Identities (pp. 86–119). University of Texas Press. https://doi.org/10.7560/319680-006
• Goody, J. (1982). Cooking, Cuisine and Class: A Study in Comparative Sociology. Cambridge: Cambridge University Press.
• Güvenç, B. (1995). Kültür ve eğitim: Derlemeler. Gündoğan Yayınları.
• Hjarvard, S. (2011). The mediatization of culture and society. London: Routledge.
• Irmak, Y. (2024). Tören yemeklerinin işlevleri üzerine bir değerlendirme. Milli Folklor, 36(151), 1–14.
• Kalafat, Y., & Ulutin, H. H. (2015). Karşılaştırmalı Gacal‑Gerlova‑Çıtak‑Tozluk Türkleri halk inançları / Comparatively “Gacal‑Gerlov‑Citak‑Tozluk Turks” folk beliefs. Kültür Evreni, 26, 32–49.
• Kirshenblatt-Gimblett, B. (2004). Intangible heritage as metacultural production. Museum International, 56(1–2), 52–65.
• Kunt, S. (2023). Dijitalleşme çağında kültürel mirası yeniden yorumlamak. Kültürel Miras Araştırmaları Dergisi, 4(2), 49–60. https://doi.org/10.59127/kulmira.1364908
• Lévi-Strauss, C. (1966). The culinary triangle. Partisan Review, 33(4), 586–595.
• Müslim, M. b. H. (n.d.). Sahîh-i Müslim. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/
• Baz Fatih Çağatay, & Özdemir, Ö. (2018). Sosyal medyanın geleneksel yemek kültürüne etkisi. 3. Uluslararası El Ruha Sosyal Bilimler Kongresi, 165-171.
• Öztürkmen, A. (1998). Türkiye’de folklor ve milliyetçilik. İletişim Yayınları.
• Sarıtunç, B. (2022). Üniversite gençliğinin din ve değerler eğitimi açısından sosyal medya deneyimi (Bursa Uludağ Üniversitesi örneği) [Doktora tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Shiri, A., Howard, D. L., & Farnel, S. (2021, May). Indigenous digital storytelling for cultural heritage access and preservation. In Proceedings of the Annual Conference of CAIS / Actes du congrès annuel de l’ACSI.
• Smith, L. (2006). Uses of Heritage. Routledge.
• Smith, L. V& Akagawa, N. (2009). Intangible Heritage. Routledge.
• Şanlıer, N., Cömert, M. ve Durlu Özkaya, F. (2012). Gençlerin Türk mutfağına bakış açısı. Milli Folklor, 24(94), 152–161.
• Turğut, F. (2017). Tarihsel süreçte aile kurumunun dönüşümü ve geleceğine yönelik çıkarımlar. Medeniyet ve Toplum, 1(1), 93–117.
• Kur’an-ı Kerim meali, Türkiye Diyanet Vakfı. (2003). Ankara: TDV Yayınları. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/
• UNESCO (2003). Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. Van Gennep, A. (1960). The Rites of Passage. University of Chicago Press.
• Yıldız, F., & Akbaba, M. (2018). Cenaze ritüellerinde yemek ve toplumsal dayanışma. Halk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 6(2), 87–104.