AİHM İçtihatları Işığında "Masumiyet Karinesi"nin Korunması

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 307 - 356, 30.12.2019

Burcu Değirmencioğlu

Öz

Masumiyet karinesi, adil bir yargılanmanın sağlanabilmesi,
bireyin onurunun korunabilmesi; yargılamanın yürütülebilmesi ve birey hakkında
insan haklarına uygun bir yargının için elzemdir. Önemine binaen masumiyet
karinesinin, salt ceza yargılamasıyla sınırlı olmaksızın ele alınması,
kapsamının belirlenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, çalışma içerisinde
masumiyet karinesi kavramı irdelenmiş, içeriği ve sınırları belirlenmeye
çalışılmıştır.

Devlet egemenliğinde meydana gelen dönüşüm ve masumiyet
karinesinin uluslararası hukuk metinleri tarafından düzenlenmesi, bireyin
masumiyetinin korunmasını gerekli kılmıştır. Temel referans noktalarından biri
olan AİHM, AİHS tarafından korunan hakların hayata geçirilmesi ve masumiyet
karinesinin korunması için bir içtihat havuzu oluşturmuştur. Çalışma kapsamında
bu içtihatlar incelenerek, masumiyet karinesine ilişkin kriterler ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ceza Muhakemesi, Masumiyet Karinesi, avrupa insan hakları mahkemesi, insan hakları hukuku, devlet egemenliği

Kaynakça

• Anayurt, Ömer, “Adil Yargılanma İlkesi Olarak Masumiyet Karinesi”, Dr. Şükrü Alpaslan’a Armağan, İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları (2007):173- 228.
• Baber Marcia, Carlos and Marcia- Angeles, Galvin- Arias, C“Presumption of Innocence and Jurnalistic Ethics: The Aitana Case”, Revista Latina de Communicacion Social, (2012): 356-387.
• Campbell, Liz, “Criminal Labels, the European Convention on Human Rights and the Presumption of Innocence”, The Modern Law Review, 76, 4, (2013): 681-707.
• Cengiz, Serkan, Fahrettin, Demirağ, Teoman, Ergül, Jeremy McBride, Durmuş, Tezcan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği, Ankara: Türkiye Barolar Birliği, 2008.
• Centel, Nur ve Hamide, Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, İstanbul: Beta Yayınları, Eylül 2017.
• Centel, Nur ve Hamide, Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, İstanbul: Beta Yayıncılık, 2012.
• Çelik, Âdem, “AİHS ve Türk hukukunda Masumiyet Karinesi (Suçsuzluk Karinesi)”, Terazi Hukuk Dergisi, Ağustos 2009, 36, 65-73.
• Demirkol, Selami, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında ‘Adil Yargılanma Hakkı’”, içinde Ceza Hukuku ve Ceza Yargılamasında Son Gelişmeler Semineri Ed. Süheyl Donay, Aysun Altunkaş, Eser Olgun, Ankara: Seçkin Yayınevi, (2013): 141-158.
• Doğan, İlyas. İnsan Hakları Hukuku, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara: Astana Yayınları, 2015.
• Doğru, Osman ve Atilla, Nalbant, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, 2. Baskı, İstanbul: Legal Yayıncılık, 2012.
• Dönmezer, Sulhi, “Suçsuzluk Karinesi Üzerine Düşünceler”, Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul: Beta Yayınları, 1998
• Feyzioğlu, Metin, Tanıklık ve Dürüst Muhakeme, Ankara: US-A Yayıncılık, 1998.
• Feyzioğlu, Metin, “Suçsuzluk Karinesi: Kavram Hakkında Genel Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 48, 1-4, 1999, 135-163.
• Findley, Keith A. “Innocence Protection In The Appellate Process”, Marquette Law Review, 93, (2009): 591- 638.
• Foucault, Michel, Hapishanenin Doğuşu, Çeviren: Mehmet Ali Kılıçbay, 7. Baskı. Ankara: İmge Yayınevi, 2017.
• Evik, Vesile Sonay, “Ceza ve Ceza Yargılaması Hukuku Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı”, içinde Adil yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku- Nurullah Kunter’e Armağan, Ankara: Seçkin Yayıncılık, (2004): 283- 308
• Gedik, Doğan ve Mahir, Topaloğlu, Ceza Muhakemesinde İspat ve Şüphenin Sanık Lehine Yorumlanması, Ankara: Adalet Yayınevi, 2014.
• Gölcüklü, Feyyaz, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde “Adil Yargılama””, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49, 1, (2014): 199- 234.
• Gözübüyük, Şeref ve Feyyaz, Gölcüklü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 10. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi, 2013
• Hamer, David, “A Dynamic Reconstruction of the Presumption of Innocence”, Oxford Journal of Legal Studies, Vol.31, No.2, (2011): 417- 435
• Harris, David, Michel O’ Boyle and Colin Warbrick, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Avrupa Konseyi, Oxford: Oxford University Press, 2013.
• İlal, Ersan. “Magna Carta”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt:34, Sayı: 1-4, (1968): 210- 242.
• İnceoğlu, Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı. 4.Baskı, İstanbul: Beta Yayınları, 2013.
• Jong, Ferry De and Leonie Van Lent, “The Presumption of Innocence as a Counterfactual Principle”, Utrecht Law Review, Vol. 12, Issue.1, January (2016): 32-49.
• Karakahye, Hakan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6.Maddesi (Adil Yargılanma Hakkı) Bağlamında Ceza Muhakemesinde Duruşma, Ankara: Savaş Yayınevi, 2008.
• Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine, Çeviren Fehmi Baldaş, İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Öztürk, Bahri. Ceza Muhakemesi Hukuku, 5.Baskı, Ankara: Seçkin Kitabevi, 2013.
• Popa, Rodica Aida, “Aspects Concerning The Presumption Of Innocence In The Light Of The Case Law Of The European Court of Human Rights”, Challenges Of The Knowlegde Society, (2018): 165- 169.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar, Türkiye’de Basın Özgürlüğü, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2007.
• Schroeder, Friedrich- Christian. “’Ceza Muhakemesinde “Dürüst Yargılama’ İlkesi”, Çeviren Cumhur Şahin, Prof. Dr. M. Şakir Berki’ye Armağan, Konya: Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi, (1996): 269-283.
• Steven, Lonneke, “Pre- Trial Detention: The Presumption of Innocence and Article 5 of the European Convention on Human Rights Cannot and Does Not Limit its İncreasing Use”, European Journal of Crime- Criminal Law and Criminal Justice, 17, (2009): 165-180.
• Şahin, Cumhur, Sanığın Kolluk Tarafından Sorgulanması, Ankara: Yetkin Kitabevi, 1994.
• Şahinkaya, Yalçın, Suçsuzluk Karinesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
• Şık, Hüseyin, “Suçsuzluk Karinesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 1, 1, (2008): 103-144.
• Şimşirgil, Ahmet ve Ahmet Buğra, Ekinci. Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle, İstanbul: Beylik Yayınları, 2007.
• Tezcan, Durmuş, Mustafa Ruhan, Erdem, Oğuz, Sancakdar, Rıfat Murat, Önok, İnsan Hakları El Kitabı, Güncellenmiş 6. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları, 2016.
• Toroslu, Nevzat ve Metin, Fevzioğlu. Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara: Savaş Yayınevi, 2013.
• Tozman, Ömer. “Suçsuzluk Karinesi: Türk Hukukundaki Sonuçları”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11, 3-4, (2007): 315- 353.
• Ünver, Yener ve Hakan, Hakeri Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara: Adalet Yayınevi, 2014.
• Üzülmez, İlhan. “Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi ve Sonuçları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 58, 4, (2005): 41-72.
• Yenisey, Feridun ve Ayşe, Nuhoğlu, Ceza Muhakemesi Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, Ekim 2017.
• Yüce, Turhan Tufan, Ceza Muhakemesi Hukukunda Hukuk Devleti Esasları, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi, 1968.
• Yüce, Turhan Tufan, Sanığın Savunması ve Korunması Açısından Ceza Soruşturmasının Hümanist İlkeleri, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (1988/1): 156- 167.
• AİHM, Albert and Le Compte v. Belgium, B.N.: 7299/75, 7496/76, 24.10.1983.
• AİHM, Allen v. The United Kingdom, B.N.: 25424/09, 12.07.2013.
• AİHM, A.L. v. Germany, B.N.: 72758/01, 28.04.2005.
• AİHM, Switzerland, B.N.: 19958/92, 29.08.1997.
• AİHM, Austin and Others v. The United Kingdom, B.N.: 39692/09, 40713/09, 41008/09, 15.03.2012.
• AİHM, Bendenoun v. France, B. N.: 12547/86, 24.02.1994.
• AİHM, Blokhin v. Russia, B.N.: 47152/06, 14.11.2013.
• AİHM, Böhmer v. Germany, B.N.: 37568/97, 03.10.2002.
• AİHM, Campell and Fell v. The United Kingdom, B.N.: 7819/77, 7878/77, Karar Tarihi: 28.06.1984.
• AİHM, Can v. Avustria, B. N.: 9300/81, 30.09.1985.
• AİHM, Chap Ltd. v. Armenia, B.N.: 15485/06, 04.05.2017.
• AİHM, Chauvy and Others v. France, B.N.: 64951/01, 29.06.2004.
• AİHM, Daktaras v. Lithuania, B.N.: 42905/98, 10.10.2000.
• AİHM, Demicoli v. Malta, B.N.: 13057/87, 27.08.1991.
• AİHM, Deweer v. Belgium, B.N.: 6903/75, 27.02.1980.
• AİHM, Didu c. Romanie, B.N.: 34814/02, 14.04.2009.
• AİHM, Eckle v. Germany, B.N.: 8130/78, 15.07.1982.
• AİHM, E.L, R.L. and J.O.-L. v. Switzerland, B.N.: 20919/92, 29.08.1997.
• AİHM, Engel and Others v. Netherlands, B.N.: 5100/71, 08.06.1976.
• AİHM, Englert v. Germany, B.N.: 10282/83, 25.08.1987.
• AİHM, Ensslin, Baader and Raspe v. Germany, B.N.: 7572/76, 08.07.1978.
• AİHM, Escoubet v. Belgium, B.N.: 26780/95, 28.10.1999.
• AİHM, Ezeh and Conors v. The United Kingdom, B.N.: 39665/98, 40086/98, 09.10.2003.
• AİHM, Flisar v. Slovenia, B.N.: 3127/09, 29.09.2011.
• AİHM, Funke v. France, B.N.: 10828/84, 25.02.1993.
• AİHM, G. Ensslin, A. Baader, J. Raspe c. Republique Federale D’Allemagne, B.N.: 7572/76, 7586/76 et 7587/76, 08.07.1978.
• AİHM, Geerings v. The Netherlands, B.N.: 30810/03, 01.03.2007.
• AİHM, G.I.E.M. and Others v. Italy, B.N.: 1828/06, 34163/07,19029/11, 28.06.2018.
• AİHM, Guazzardi v. Italy, B.N.: 7367/76, 06.11.1980.
• AİHM, H.L. v. Poland, B.N.: 14781/07, 38824/09, 41361/09, 42875/09, 15.09.2015.
• AİHM, Ieremeiov v. Romania (No.2), B.N.: 4637/02, 24.11.2009.
• AİHM, İsmoilov and Others v. Russia, B.N.: 2947/06, 24.074.2008.
• AİHM, Jussila v. Finland, B.N.: 73053/01, 23.11.2006.
• AİHM, Kamenos v. Cyprus, B.N.: 147/07, 31.10.2017.
• AİHM, Karajanov v. “The Former Yugoslav Republic of Macedonia”, B.N.: 2229/15, 06.04.2017.
• AİHM, Karakaş ve Yeşilırmak v. Türkiye, B.N.: 43925/98, 28.06.2005.
• AİHM, Kasparov and Others v. Russia, B.N.: 21613/07, 03.10.2013.
• AİHM, Khmel V. Russia, B.N.: 20383/04, 12.12.2013.
• AİHM, Konstas v. Greece, B.N.: 53466/07, 24.05.2011.
• AİHM, Krause v. Switzerland, B.N.: 7986/77, 03.10.1978.
• AİHM, Kyparianou v. Cyprus, B.N.: 73797/01, 15.12.2005.
• AİHM, Lutz v. Germany, B.N.: 9912/82, 25.08.1987.
• AİHM, Malige v. France, B.N.: 27812/95, 23.09.1998.
• AİHM, Matijasevic v. Serbia, B.N.: 23037/04, 19.09.2006.
• AİHM, Matyjek v. Poland, B.N.: 38184/03, 24.04.2007.
• AİHM, Mikhaylova v. Russia, B.N.: 46998/08, 19.11.2015.
• AİHM, Minelli v. İsviçre, B.N.: 8660/79, 25.02.1983.
• AİHM, N.A. v. Norway, B.N.: 27473, 18.12.2014.
• AİHM, Nerattini v. Greece, B.N.: 43529/07, 18.12.2008.
• AİHM, Nest’ak v. Slovakia, B.N.: 65559/01, 27.02.2007.
• AİHM, Nölkenbockhoff v. Germany, B.N: 10300/83, 25.08.1987.
• AİHM, O v. Norway, B.N.: 29327/95, 11.02.2003.
• AİHM, Özmurat İnşaat Elektrik Nakliyat Temizlik San. Ve Tic. Ltd. Şti. v. Turkey, B.N.: 48657/06, 28.11.2017.
• AİHM, Öztürk v. Germany, B. N.: 8544/79, 21.02.1984.
• AİHM, Pandy c. Belgique, B.N.: 13583/02, 21.09.2006.
• AİHM, Panteleyenko v. Ukraine, B.N.: 11901/02, 29.06.2009.
• AİHM, Petyo Petkov c. Bulgarie, B.N.: 32130/03, 07.04.2010.
• AİHM, Pierre- Bloch v. France, B.N.: 24194/94, 21.10.1997.
• AİHM, Phillips v. The United Kingdom, B.N.: 41087/98, 05.07.2001.
• AİHM, Pullar v. The United Kingdom, B.N.: 22399/93, 10.06.1996.
• AİHM, Ringeisen v. Avustria, B.N.: 2614/65, 16.07.1971.
• AİHM, Ringvold v. Norway, B.N.: 34964/97, 11.02.2003.
• AİHM, Routsalainen v. Finland, B.N.: 13079/03, 16.06.2006.
• AİHM, Rozhkov v. Rossia (No.2), B.N.: 38898/04, 31.01.2017.
• AİHM, Telfner v Austria, B.N.: 33501/96, 20.03.2001.
• AİHM, S and Marper v. The United Kingdom, B.N.: 30562/04, 30566/04, 04.12.2008.
• AİHM, Sancaklı v. Turkey, B.N.: 1385/07, 15.05.2018.
• AİHM, Saunders v. The United Kingdom, B.N.: 19187/91, 17.12.1996.
• AİHM, Sekanina v. Avustria, B.N.: 13126/87, 25.08.1993.
• AİHM, Sergey Zolotukhın v. Russia, B.N.: 14939/03, 10.02.2009.
• AİHM, Steininger v. Austria, B.N.: 21539/07, 17.04.2012.
• AİHM, Ürfi Çetinkaya v. Türkiye, B.N.: 19866/04, 23.07.2013.
• AİHM, Vella v. Malta, B.N.: 69112/10, 11.02.2014.
• AİHM, Verlangsgruppe Droemer Knaur GMBH & Co. KG v. Germany, B.N.: 35030/13, 19.10.2017.
• AİHM, Yassar Hussain v. The United Kingdom, B.N.: 8866/04, 07.03.2006.
• AİHM, Zaja v. Croatia, B.N.: 37462/09, 04.10.2016.
• AİHM, Zollman v. The United Kingdom, B.N.: 62902/00, 27.11.2003.
• AİHM, Zugic v. Croatia, B.N.: 3699/08, 31.05.2011.
• AİHM, Weber v. Switzerland, B.N.: 11034/84, 22.05.1990.
• AİHM, Wemhoff v. Germany, B.N.: 2122/64, 27.06.1968.
• AİHM, Whitfield and Others v. The United Kingdom, B.N.: 46387/99, 48906/99, 57419/00, 12.04.2005.
• AİHM, White v. Sweden, B.N.: 42435/02, 19.09.2016.
• AYM, E: 2002/70, K:2004/56, 06.05.2004, RG. 01.06.2005, S. 25832.
• AYM, S.M. Başvurusu, B.N.: 2016/6038, 20.06.2019, RG. 01.08.2019, S. 30849.
• Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı, 26 Haziran 1981, WEB: https://burakgemalmaz.files.wordpress.com/2015/05/01-1981-june-27-af-ihhc59f.pdf, E.T.: 09.03.2017
• AGİK, “İnsani Boyut Konferansı ile İlgili Kopenhag Toplantısı Belgesi”, 5-29 Haziran 1990, Erişim Tarihi: 09.03.2017, http://www.esithaklar.org/wp-content/uploads/2016/03/KopenhagBelgesi_TUR-.pdf.
• “Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun”, Kanun No: 6284, Kabul Tarihi: 08.03.2012, RG. 20.03.2012, S. 23239, Erişim Tarihi: 11.09.2019, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/20120320-16.htm.
• Amerikan İnsan Hakları ve Ödevleri Bildirgesi”, 2 Mayıs 1948, Erişim Tarihi: 09.03.2017, http://www.canaktan.org/hukuk/insan_haklari/yirminci-yuzyilda/amerikan_insan_haklari.htm.
• Avrupa Birliği, “Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi”, 2000, Erişim Tarihi: 12.03.2017, http://www.avrupa.info.tr/tr/node/708.
• Avrupa Konseyi, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, 4 Kasım 1950, Erişim Tarihi: 26.01.2017,http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_TUR.pdf.
• Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, “Avrupa Cezaevi Kuralları” Başlıklı (87) 3 No’lu Tavsiye Kararı, 12 Şubat 1987, Erişim Tarihi: 09.03.2017, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/281bb1--Avrupa-Konseyi-Bakanlar-Komitesinin-%E2%80%9CAvrupa-Cezaevi-Kurallari%E2%80%9D-Baslikli-(87)-3-No%E2%80%99lu-Tavsiye-Karari.pdf.
• Avrupa Konseyi, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 6. Madde Rehberi: Adil Yargılanma Hakkı (Ceza Hukuku Yönü)”, §215’ten naklen, 2014, Erişim Tarihi: 28.08.2019, https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_6_criminal_TUR.pdf.
• “Basın Kanunu”, Kanun No: 5187, Kabul Tarihi: 09.06.2004, RG. 26.06.2004, S. 25504, Erişim Tarihi: 03.09.2019, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5187.pdf.
• BM Genel Kurulu, “Birleşmiş Milletler Antlaşması”, 1945, Erişim Tarihi: 22.07.2019, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/6535501-Birlesmis-Milletler-Antlasmasi.pdf.
• BM Genel Kurulu, “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”, 10 Aralık 1958, Erişim Tarihi: 22.08.2019, https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203-208.pdf.
• BM Genel Kurulu, “Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi”, 16 Aralık 1966, Erişim Tarihi: 09.03.2016, WEB: https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/53-73.pdf
• BM Ekonomik ve Sosyal Konsey, “Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kurallar”, 30 Ağustos 1955, Erişim Tarihi: 09.03.2017, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/876b6--Mahpuslarin-Islahi-Icin-Asgari-Standart-Kurallar.pdf
• BM Genel Kurulu, “Herhangi bir Biçimde Tutuklanan ve Hapsedilen Kişilerin Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Bütünü”, 9 Aralık 1988 tarih, 43/173 sayılı kararı, Erişim Tarihi: 09.03.2017, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/528b7--Herhangi-Bir-Bicimde-Tutulan-veya-Hapsedilen-Kisilerin-Korunmasi-Icin-Prensipler-Butunu.pdf
• BM Genel Kurulu, “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme”, 20 Kasım 1989, Erişim Tarihi: 09.03.2017, http://cocukhaklari.barobirlik.org.tr/dokuman/mevzuat_uamevzuat/birlesmismilletler.pdf.
• BM Genel Kurulu, “Birleşmiş Milletler Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Küçüklerin Korunması İçin Kurallar”, 14 Aralık 1990 tarih, 45/113 sayılı kararı, Erişim Tarihi: 09.03.2017, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/619b9--Ozgurlugunden-Yoksun-Birakilmis-Kucuklerin-Korunmasi-Icin-Kurallar.pdf.
• “Ceza Muhakemesi Kanunu”, Kanun No: 5271, Kabul Tarihi: 04.12.2004, RG. 17.12.2004, S. 25673, m.157, Erişim Tarihi: 03.09.2019, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5271.pdf.
• Council of Europe, “Parliamentary Assembly”, “Ethics of Journalism”, Resolution 1003 (1993), Erişim Tarihi: 01.09.2019, http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=16414.
• “Declaration of Human Rights and Civic Rights”, 26 August 1789, Erişim Tarihi: 26.02.2017, http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/root/bank_mm/anglais/cst2.pdf .
• English Parliament, “Habeas Corpus Act”, 1679, Erişim Tarihi: 22.08.2019, http://www.legislation.gov.uk/aep/Cha2/31/2/contents.
• European Council, Erişim Tarihi: 19.09.2019, https://www.consilium.europa.eu/en/european-council/.
• European Court of Human Rights, “İnnocence”, Erişim Tarihi: 20.09.2019, https://echr.coe.int/sites/search_eng/pages/search.aspx#{%22fulltext%22:[%22innocence%22]}.
• European Couurt of Human Rights, “Blamelessness”, Erişim Tarihi: 20.09.2019, https://echr.coe.int/sites/search_eng/pages/search.aspx#{%22fulltext%22:[%22blamelessness%22]}.
• HUDOC, “Presumption of Innocence”, Erişim Tarihi: 19.09.2019, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22\%22presumption%20of%20%C4%B1nnocence\%22%22],%22article%22:[%226-2%22],%22documentcollectionid2%22:[%22JUDGMENTS%22,%22DECISIONS%22]}.
• HUDOC, “Violations By Article and State”, Erişim Tarihi: 13.09.2019, https://www.echr.coe.int/Documents/Stats_violation_2018_ENG.pdf.International Criminal Court, “Roma Statue of International Criminal Court”, 17 June 1998, Erişim Tarihi: 22.08.2019, https://www.icc-cpi.int/nr/rdonlyres/ea9aeff7-5752-4f84-be94-0a655eb30e16/0/rome_statute_english.pdf.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, “Avrupa Konseyi”, Erişim Tarihi: 19.09.2019, http://www.mfa.gov.tr/avrupa-konseyi_.tr.mfa.
• “Türk Ceza Kanunu”, m.285, Kanun No: 5237, Kabul Tarihi: 26.09.2004, RG. 12.10.2004, S. 25611, Erişim Tarihi: 13.09.2019, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf
• “Türkiye Cumhuriyeti 1961 Anayasası”, Kabul No:334, Kabul Tarihi: 09.07.1961, RG. 20.07.1961, S. 10859, Erişim Tarihi: 12.03.2017, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa61.htm.
• “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası”, Kabul No: 2709, Kabul Tarihi: 7.11.1982, RG.9.11.1982, S.17863 (Mükerrer), Erişim Tarihi: 26.02.2017, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf.
• United Kingdom, “UK Public General Acts, Human Rights Act”, 1998, Erişim Tarihi: 30.08.2019, WEB: https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1998.
• United States of America, “Fifth Amendment of U.S. Constitution”, Erişim Tarihi: 30.08.2019, https://www.law.cornell.edu/constitution/fifth_amendment.