İŞ İLİŞKİSİNDE KİŞİSEL VERİLERİN YAPAY ZEKA DESTEKLİ SİSTEMLER YARDIMIYLA İŞLENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2 Prof. Dr. Mustafa Avcı'ya Armağan, 1000 - 1050, 03.01.2025

Sencer Metin Ses , Refik Korkusuz

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1566869

Öz

Çalışma yaşamının farklı alanlarında gelişen teknolojilerden yararlanma konusunda kaydedilen yaygınlık, iş ilişkisinin tarafları arasında bazı yeni anlaşmazlık ve uyuşmazlıkların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Gözetim ve takip sistemlerinde son yıllarda yaşanan gelişmelere yapay zeka teknolojilerindeki kaydedilen ilerlemelerin de eklemlenmesiyle birlikte iş organizasyonlarında yaşanan dijital dönüşüm özellikle işçilerin kişisel verilerinin işverenlere karşı korunması bakımından büyük ölçekli etkileri de beraberinde getirmektedir. Yapay zeka destekli kişisel veri işlemeye yarayan uygulamalar iş ilişkisinin kurulmasında ve devamında işverenlerce kullanılabilmektedir. Yaşanan gelişme ve yaygınlaşan uygulamalar, işverenlerin iş organizasyonunun yönetim ve denetiminde kolaylık sağlama menfaati ile işçilerin kişisel verilerin korunmasıyla bağlantılı olan mahremiyet, özel hayatın gizliliği ve haberleşme özgürlüğü gibi hakları arasında adil bir dengenin kurulmasını gerekli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku, İş İlişkisi, Özel Hayatın Gizliliği, Yapay Zeka, İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması

Etik Beyan

Bu çalışma, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nezdinde ikinci yazarın danışmanlığında birinci yazar tarafından hazırlanmakta olan tezden türetilmiştir.

Processing off Personal Data in Working Relationship with the Help of Artificial Intelligence-Supported Systems

Öz

The prevalence of using developing technologies in different areas of working life has led to the emergence of some new disagreements and disputes between the parties to the working relationship. The digital transformation in business organizations, combined with the developments in artificial intelligence technologies in recent years in surveillance and monitoring systems, brings with it large-scale effects, especially in terms of protecting workers' personal data against employers. Applications that enable artificial intelligence-supported personal data processing can be used by employers in the establishment and continuation of employment relationships. The developments and widespread practices necessitate a fair balance between the employers' interest in facilitating the management and control of business organization and the workers' rights related to the protection of personal data, such as privacy, confidentiality of private life and freedom of communication.

Anahtar Kelimeler

Labor and Social Security Law, Labor Relationship, Right to Privacy, Artificial Intelligence, Protection of Worker’s Personal Data

Kaynakça

• Acar, Sami ve Nimet Özgül Ünsal, “Yeni Medyada Sosyal Medya Araçları İle İş Edinimi Platformları: Officeangels Örneği.” Electronic Journal of Vocational Colleges 7, no.2 (2017):1 – 13.
• Alp, Mustafa ve Sevil Doğan. “Giyilebilir Teknolojiler ve İş İlişkisine Etkileri.” Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi 71, no. 4 (2021): 2599-2632.
• Alpagut, Gülsevil ve Aybüke Karaca Yağcı. “İşyerinde Yapay Zeka Uygulaması ve Ayrımcılık.” Sicil İş Hukuku Dergisi, no. 49 (2023): 11-44.
• Akın, Ömer. “Hızla Artan Endüstriyel Robotların Üretim Süreçlerinde Yarattığı Değişimler ve Türkiye İşgücü Piyasasında Yaratacağı Olası Etkilerin Değerlendirilmesi.” İş ve Hayat Dergisi 6, no.3 (2017): 42-71.
• Arslan, Karsu. Evde Tele Çalışan Kişinin Kişisel Verilerinin Korunması, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Ağustos 2024.
• Aytaç, Ömer ve Süleyman İlhan. “Yeni Kapitalizmin Kaotik Evreni: Belirsizlik, Sömürü veAhlaki Kriz.” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10, no.1 (2008): 182 – 210.
• Bakakeu, Jupiter, J. Bauer, S. Tolksdorf, H. Klos, J. Peschke, A. Fehrle, W. Eberlein, J. Bürner, M. Brossog, L. Jahn, and J. Franke. “An Artificial Intelligence Approach for Online Optimization of Flexible Manufacturing Systems.” Applied Mechanics and Materials 882, (2018): 1-16.
• Belge, Ayşe Merve. “Özellikle Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Çerçevesinde İşçilerin Kişisel Verilerinin İhlali ve Korunması Yolları.” Dokuz Eylül Üniversitesi HukukFakültesi Dergisi 19, Özel Sayı (Şeref Ertaş’a Armağan), (2017): 1025 – 1051.
• Bharadwaj, S, Rudra Varun, Potukuchi Sreeram Aditya, Macherla Nikhi ve G.Charles Babu, “Resume Screening using NLP and LSTM.” Proceedings of the Fifth International Conference on Inventive Computation Technologies (ICICT 2022), 238 – 241
• Birtane, Şermin. “Hakime Yardımcı Yapay Zekâ.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, no.59 (Temmuz 2024): 233-272.
• Bozkurt Gümrükçüoğlu, Yeliz ve Gülnihal Ahter Yakacak. “Yapay Zekânın İşe Alım Süreçlerinde Kullanımı ve Algoritmik Ayrımcılık.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 72, no.4 (2023): 1701 – 1757.
• Bozkurt Yüksel, Armağan Ebru. “Avrupa Komisyonu’nun Yapay Zekâ Tüzük Teklifi’ne Genel Bir Bakış.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, no.51 (Temmuz 2022): 19 – 46.
• Büyüksağiş, Erdem. “Yapay Zeka Karşısında Kişisel Verilerin Korunması ve Revizyon İhtiyacı.” Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XVIII, no. 2 (2021): 529 – 541.
• Cappelli, Peter and Nikolai Rogovsky, Artificial Intelligence in Human Resource Management: A Challenge for the Human - Centred Agenda, ILO Working Paper 95, (Geneva: ILO, 2023).
• Çelik, Ezgi Sima. “İşe Alımda Adayın Kişisel Veri Güvenliği: Yapay Zekâ Destekli Video Mülakat Uygulamaları.” Kişisel Verileri Koruma Dergisi 6, no.1 (2024): 1 – 13.
• Çelik, Nuri, Nurşen Caniklioğlu, Talat Canbolat ve Ercüment Özkaraca, İş Hukuku Dersleri. İstanbul: Beta Yayıncılık, Kasım 2023.
• Çetin, Evra. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin 8-11. Maddeleri Bağlamında Çalışanların Hakları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Temmuz 2015.
• Çetin Güler, Ebru. “İşletmelerin E – İnsan Kaynakları Yönetimi ve E – İşe Alım Süreçlerindeki Gelişmeler.” Ege Academic Review 6, no.1 (2006): 17 – 23.
• Değer Ermumcu, Senem. “Kişisel Verilerin Korunması Kanununun İşverene YüklediğiSorumluluklar.” Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi 18, no.2 (2021): 440-461.
• Demir, Fevzi ve Gülşen Gerşil, “Çalışma Hayatında Esneklik ve Türk Hukukunda Esnek Çalışma.” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2, no.16 (2008): 68 – 89.
• Demir, Kübra. “İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması.” iç. Dijital İş Hukuku Uygulamaları, ed. Saim Ocak, 391 – 452. Ankara: Adalet Yayınevi, Ocak 2024.
• Doğan, Sevil. İş Sözleşmesinde Bağımlılık Unsuru Atipik İş İlişkileri Açısından Değerlendirilmesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Doğru, Burcu Nazlıcan ve Oytun Meçik. “Türkiye’de Endüstri 4.0’ın İşgücü Piyasasına Etkileri: Firma Beklentileri.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 23, Endüstri 4.0 ve Örgütsel Değişim Özel Sayısı, (2018): 1581 – 1606.
• Dulkadiroğlu, Hakan ve Mehmet Emin Altundemir. “Kamu Kurumlarında e-İşe Alım İçin İlk Adım: Gazete İlanlarından e-İlan’a Geçiş.” Sosyoekonomi 20, no. 20 (2013): 59 – 78.
• Dülger, Murat Volkan. “İnsan Hakları ve Temel Hak ve Özgürlükler Bağlamında Kişisel Verilerin Korunması.” İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5, no.1 (2018): 71 – 144.
• Eryılmaz, Hüseyin Ensari. “Yapay Zekâ Çağında Kişisel Veri Mahremiyeti.” Umay Sanat ve Sosyal Bilimler Dergisi 1, no. 11 (Aralık 2023): 6 - 24.
• Ekmekçi, Ömer ve Huriye Hilal Yılmaz. “Gönüllü Aşı Uygulaması ve Çalışma Hayatına Etkileri.” Çimento İşveren Dergisi 35, no. 5 (2021): 8 – 33.
• Ekmekçi, Ömer, Nafiye Yücedağ, Elif Beyza Akkanat Öztürk ve Şehriban İpek Aşıkoğlu. Kişisel Verilerin Korunması Hukuku, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Kasım 2024.
• Eyrenci, Öner, Savaş Taşkent, Devrim Ulucan ve Esra Baskan. İş Hukuku. İstanbul: BetaYayıncılık, 2020.
• Fraijp, Jihad and Varallyai Laszlo, “A Literature Review: Artificial Intelligence Impact on the Recruitment Process.” International Journal of Engineering and Management Sciences 6, (2021): 108 – 119.
• Göktaş, Seracettin. “Türk İş Hukukunda İşverenin İşçinin Özel Yaşamına Saygı Borcu.” Anayasa Yargısı Dergisi 38, no. 2 (2021): 1 – 55.
• Gür, Yunus Emre, Cem Ayden ve Atilla Yücel. “Yapay Zekâ Alanındaki Gelişmelerin İnsan Kaynakları Yönetimine Etkisi.” Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 3, no.2 (2019): 137 – 158.
• Gürsel, İlke. İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması Hakkı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2016.
• Güzel, Ali, Deniz Ugan Çatalkaya ve Hande Heper. “İş Hukukunun Algoritmalarla Buluşması: İşverenin Algoritmik Yönetimi.” Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi 15, Özel Sayı (Öner Eyrenci’ye Armağan), (2023): 25-110.
• Hmoud, Bilal and Varallyai Laszlo. “Will Artificial Intelligence Take Over Humanresources Recruitment and Selection?.” Network Intelligent Studies VII, no.13 (2019): 21 – 30.
• İnan, Kemal. Bilgi Toplumuna Geçerken Teknolojik İşlevsizlik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
• Kaplan, Emine Tuncay. “İş Hukukunda Kişilik Haklarının Özellikle Bilgisayarda Toplanan Bilgilere Karşı Korunması.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 52, no.1 (1997): 367 – 386.
• Kaya, Mehmet Bedii. “Kişisel Verilerin Korunmasında Yeni Paradigma: Hesap Verebilirlik İlkesi.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 78, no. 4 (2020): 1859 – 1897.
• Kunig, Philip. “Alman Kamu Hukukunda Ölçülülük İlkesi.” Çeviren: Burak Çelik, Gökcen Doğan ve Ahmet Çağrı Yıldız. Türk Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, no.1 (2019): 159-178.
• Küçük, Özlem. “Endüstri Sonrası Çalışma İlişkilerinde Yapay Zekâ, Acımasız Rekabet ve Suç Önleme Politikası.” Uluslararası Suçlar ve Tarih Dergisi, no.20 (2019): 121 – 161.
• Küzeci, Elif. Kişisel Verilerin Korunması, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Mayıs 2020.
• Küzeci, Elif ve Şebnem Kılıç. “6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun İş Sözleşmesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Veri Sorumlusu, Veri İşleyen ve Diğer Aktörler.” Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi 16, no. 63 (2019):947 – 992.
• Manav, A. Eda. “İş İlişkisinde İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması.” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XIX, no.2 (2015): 95 – 136.
• Metin, Yüksel. Temel Hakların Sınırlandırılması ve Ölçülülük.” Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7, no. 1 (2017): 1 – 74.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi, Muhittin Astarlı ve Ulaş Baysal, İş Hukuku. Ankara: Lykeion Yayıncılık, Nisan 2022.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi, Muhittin Astarlı ve Ulaş Baysal. İş Hukuku Ders Kitabı Cilt: I Bireysel İş Hukuku. Ankara: Lykeion Yayıncılık, Ekim 2022.
• Nurata, Zeynep Ceren. “Hukuksal, Örgütsel ve Etik Bir Sorun Olarak İşyerinde Elektronik Gözetim.” Gazi İktisat ve İşletme Dergisi 7, no.3 (2021): 214 – 225.
• O’Neil, Cathy. Matematiksel Kitle İmha Silahları Büyük Veri Eşitsizliği Nasıl Arttırıp Demokrasiyi Tehdit Ediyor?. İstanbul: Tellekt Yayınları, Şubat 2023.
• Ozan Özparlak, Başak. Büyük Veri Çağında Yapay Zekâ Sistemlerinin Çalışma İlişkilerinde Kullanımı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Ekim 2021.
• Özdemir, Hayrunnisa. “İşyerinde İşçilerin İzlenmesi ve İşçinin Kişilik Haklarının Korunması.” Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XIV, no. 1-2 (2010): 231 – 270.
• Özer Deniz, Miray. “İşçilerin Özel Nitelikli Kişisel Verilerinin Korunması ve Bundan Doğan Sorumluluk.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, no. 45 (Ocak 2021): 355 – 378.
• R, Geetha and Bhanu Sree Reddy D. “Recruitment Through Artificial Intelligence: AConceptual Study.” International Journal of Mechanical Engineering and Technology 9, no. 7 (2018): 63 – 70.
• Seltzer, Ryan G. N. “The Perilous Use of Proxy Variables.” Evaluation & the Health Professions 44, no.4 (2021): 428 – 435.
• Senyen Kaplan, Emine Tuncay. “İşverenin Yönetim Hakkı ve Sınırları.” Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi 15, Özel Sayı (Öner Eyrenci’ye Armağan), (2023): 169 – 240.
• Sevimli, K. Ahmet. “Veri Koruma Hukuku İlkeleri Işığında Türk Borçlar Kanunu Madde 419.” Sicil İş Hukuku Dergisi, no. 24 (2011): 120 – 139.
• Sevimli, K. Ahmet. “İşçinin Kişisel Verilerinin İşlenmesi İçin Verdiği Rızanın Hukuki Değeri.” Toprak İşveren Dergisi, no. 116 (2017): 4-11.
• Shaw, Michael J. and Andrew B. Whinston, ”An Artificial Intelligence Approach to the Scheduling of Flexible Manufacturing Systems.” IIE Transactions, (Taylor& Francis) 21, no.2 (1989): 170 – 183.
• Süzek, Sarper. İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2023.
• Tabak, Uğur ve Cenk Konukpay, “Güncel Uluslararası İçtihatlar Çerçevesinde İşyerinde İzleme Uygulamaları ve Özel Yaşamın Korunması.” Suç ve Ceza Dergisi, no. 1 (2018): 115-172.
• Türe, Gökhan. “Yapay Zekâ ve İş Hukuku: İşyerinde Algoritmik Yönetim.” iç. Dijital İş Hukuku Uygulamaları. ed. Saim Ocak, 157 – 206. Ankara: Adalet Yayınevi, Ocak 2024.
• Ugan Çatalkaya, Deniz. İş Hukukunda Ölçülülük İlkesi. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2019.
• Uluslararası Çalışma Örgütü, Çalışma Yaşamının Geleceği Küresel Komisyonu, Daha Aydınlık Bir Gelecek İçin Çalışmak. Cenevre: Uluslararası Çalışma Ofisi, 2019.
• Uncular, Selen. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve AB Genel Veri Koruma Tüzüğü Kapsamında İş İlişkisinde İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması, Ankara: Seçkin Yayıncılık, Ekim 2018.
• Uncular, Selen. “Teknolojinin Etkisiyle Dönüşen İş İlişkisinde Giriş Kontrol Sistemleri, Yer Belirleme Sistemleri ve Sosyal Medya Vasıtasıyla İzleme.” Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi 3, no. 66 (2020): 1673 -1700.
• Yelmen, Adem. “Kişisel Sağlık Verilerinin Elektronik Ortamda İşlenmesi Üzerine Bir Değerlendirme.” Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XVIII, no. 2 (2023): 743 - 805.
• Yıldız, Gaye Burcu. “Türk İş Hukukunda Orantılılık İlkesi.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, no. Özel Sayı, (2013): 681 – 708.
• Yiğit, Esra. İş İlişkisinde Kişisel Verilerin Korunması, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Mayıs 2023
• Yurteri Çetin, Derya. “6698 Sayılı Kişisel Verileri Koruma Kanunu Kapsamında Çalışanlara ve Çalışan Adaylarına Yapılabilecek Testler.” Kişisel Verileri Koruma Dergisi 4, no. 1 (2022): 14-24.
• Yürekli, Sabahattin. “İş Hukukunda Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo).” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası LXXII, no. 2 (2014): 541 – 580.
• Yüzer Eltimur, Dilara. “İnsan Haklarının Korunması Bağlamında Yapay Zekâ Uygulamaları.” Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12, no. 2 (Aralık 2022): 559 – 594.
• Çevrimiçi Kaynaklar
• Entelo, Inc. "Entelo - The Talent Acceleration Platform." Entelo. Erişim Tarihi: Ekim 11,2024. https://www.entelo.com/.
• European Parliament and of the Counsil. "Official Journal of the European Union." (L2024/01689). EUR-Lex. Temmuz 12, 2024. Erişim Tarihi: Ekim 11,2024. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202401689.
• HireVue. "HireVue - Video Interviewing, Recruitment Software." HireVue. Erişim Tarihi: Ekim 11,2024. https://www.hirevue.com/.
• Illinois General Assembly. "Illinois Compiled Statutes." Illinois General Assembly. Erişim Tarihi: Ekim 11, 2024. https://www.ilga.gov/legislation/ilcs/ilcs3.asp?ActID=4015&ChapterID=68.
• Koç Holding. "Koç Holding, İşe Alım Süreçlerinde Yapay Zekâyı Kullanacak." Koç Holding Medya Merkezi. 2022. Erişim Tarihi: Ekim 11,2024. https://www.koc.com.tr/medya-merkezi/haberler/2022/koc-holding-ise-alim-sureclerinde-yapay-zekayi-kullanacak.
• Levin, Sam. "'You Feel Like You're in Prison': Workers Claim Amazon's Surveillance Violates Labor Law." The Guardian. Mayıs 21, 2024. Erişim Tarihi: Ekim 11,2024. https://www.theguardian.com/us- news/article/2024/may/21/amazon-surveillance-lawsuit-union.
• Palmer, Annie. "How Amazon Prevents Unions by Surveilling Employee Activism." CNBC. Ekim 24, 2020. Erişim Tarihi: Aralık 26, 2024. https://www.cnbc.com/2020/10/24/how-amazon-prevents-unions-by-surveilling-employee-activism.html.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. "Kanun No. 7499." TBMM Mevzuat Bilgi Sistemi. Erişim Tarihi: Aralık 13, 2024. https://mevzuat.tbmm.gov.tr/Kanun/KanunDetay?YasamaKanunId=dfab4c12-e3cd-4d22-a085-018db209a74b&kanunNumarasi=7499#step-2.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi. "Kararlar Bilgi Bankası." Anayasa Mahkemesi. Erişim Tarihi: Ekim 13,2024. https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi. "TR Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2021-2025." Dijital Dönüşüm Ofisi. Erişim Tarihi: Aralık 26, 2024. https://cbddo.gov.tr/SharedFolderServer/Genel/File/TR-UlusalYZStratejisi2021-2025.pdf.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. "2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı." SBB. Erişim Tarihi: Aralık 13, 2024. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2024/11/2025-Yili-Cumhurbaskanligi-Yillik-Programi-05112024.pdf.
• Türkiye Cumhuriyeti Yargıtay Başkanlığı. "Yargıtay Karar Arama." Yargıtay. Erişim Tarihi: Ekim 11,2024. https://karararama.yargitay.gov.tr/.
• Türkiye Cumhuriyeti Kişisel Verileri Koruma Kurumu. "Kişisel Verileri Koruma Kurumu." KVKK. Erişim Tarihi: Ekim 14,2024. https://www.kvkk.gov.tr/.
• Uluslararası Çalışma Örgütü. "Daha Aydınlık Bir Gelecek İçin Çalışmak." ILO. Erişim Tarihi:Ekim 13, 2024. https://www.ilo.org/tr/publications/daha-aydinlik-bir-gelecek-icin-calismak.
• United Nations General Assembly. “Guidelines for the Regulation of Computerized Personnel Data Files.” United Nations Digital Library, Aralık 14, 1990.Erişim Tarihi: Aralık 3, 2024.https://digitallibrary.un.org/record/105299?v=pdf.