FİLM BAŞLIKLARININ ÇEVİRİSİ ÜZERİNE GÖZLEMLER

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 5, 77 - 92, 31.05.2018

Gülhanım Ünsal

Öz

İster diller arası, ister dil içi olsun, yazılı çeviri yaparken yazılı bir metin üzerinde, sözlü çeviri yaparken bir kişinin söylemi üzerinden çeviri yaparız. Oysa bütün televizyon, sinema, internet, video, multimedya, gazete, dergi, ajans vb. bütün basılı, görüntülü ve sesli alanı kapsayan görsel-işitsel çeviri yeni bir alandır. Görsel-işitsel çeviri görüntü ve metnin birleşiminden oluşur. Çalışma alanları gereği, yazın çevirisiyle görsel-işitsel çeviri birbirinden ayrılır. Yazın çevirmeni için, ikinci metnin oluşumunu sağlayan temel araç yazılı metin iken, görsel-işitsel çevirmen için, içerdiği bütün ses ve vücut hareketleriyle söz temel araçtır. Görsel-işitsel çeviri içinde özel bir yere sahip olan film başlıklarının çevirisi ise, sadece anlamlandırma zorluğu değil, edebi ve ticari zorunlulukları da içerir. O halde ait olduğu alan gibi, film başlıklarının çevirisi de bir sanattır. Bu noktadan hareketle, bu çalışmada sanatsal yetenek kadar çeviri becerisi de gerektiren film başlıklarının çevirisi incelenmiştir. Çalışmanın yöntemi betimsel bir nitelik taşımaktadır. Alan yazın taraması yapılarak elde edilen özgün Fransız film başlıklarının erek dile çevirilerinde hangi yöntem ve stratejilerin kullanıldığını saptamaya çalışmak; anlam boyutu, reklam boyutu ve kültürel göndergeler gibi sanat kurallarıyla yapılan kurallı çeviri ile anlamın saptırıldığı, tür değişmesinin görüldüğü, çokanlamlılık barındıran, uzun açıklamalar içeren, çarpıcı sözcüklerden oluşan ve yeniden adlandırma yapılan kuralsız çeviri yöntemlerini incelemek çalışmanın amacını oluşturmuştur. Çalışmanın sonucunda film başlıklarının çevirisinde işlevsel çeviri yöntemi ile en sık ödünçleme ve sözcüğü sözcüğüne çeviri stratejisinin kullanıldığı; sanat kurallarına uygun olarak yapılan film başlığı çevirilerinin yanı sıra büyük oranda kuralsız çevirilerin de yapıldığı saptanmıştır. Film başlığı çevirisinde başlığa karar verenin işitsel-görsel çevirmenin değil, yapımcı ya da dağıtıcının bu işi üstlendiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Görsel-İşitsel Çeviri, Film Başlığı, İşlevsel Yaklaşım, Başlığın işlevleri, Çevirmen.

Kaynakça

• Araujo, Carla (2016). Localisation, Marché de la traduction, Traduction audiovisuelle https://www.sites.univ-rennes2.fr/lea/cfttr/veille/?p=2489 /Erişim Tarihi: 09.01.2018.
• Aubertot, Justine : http://tavargentina.com/2015/12/la-traduccion-de-los-titulos-de-peliculas-mitos-y-verdades/ Erişim Tarihi: 09.01.2018.
• Baylon, Christian - Fabre Paul (1990). Initiation à la linguistique, Paris: Nathan
• Duchet, Claude (1973). La Fille abandonnée et La Bête humaine, éléments de titrologie romanesque.Littérature 12, 49–73.
• Genette, Gérard (1987). Seuils. Paris: Éditions du Seuil.
• Grivel, Charles (1973). Production de l’intérêt romanesque. Un état du texte (1870–1880). Un essai de constitution de sa théorie. La Haye-Paris: Mouton.
• Groupe μ (1970). Communication, Recherches Rhétoriques, Rhétorique particulière (Figures de l’argot, Titres de Films, La clé des songes, Les biographies de Paris-Match), p.70-125, Paris: Seuil.
• Guidère, Mathieu (2008). Introduction à la traductologie, Penser la traduction: hier, aujourd’hui, demain, Bruxelles: De boeck.
• Hoek, Leo H. (1981). La marque du titre. Dispositifs sémiotiques d’une pratique textuelle. La Haye-Paris-New York: Mouton.
• Kıran, Zeynel (1996). Dilbilim Akımları, Ankara : Onur Yayınları.
• Lamy, Romain (2012). L’art délicat des traductions de titres de films: http://www.vodkaster.com/actu-cine/traduction-titres-de-films/875338/ : 10.01.2018
• Lane, Philippe (2005). Des Discours Aux Textes : Modèles et Analyses (sous la direction de Philippe Lane), Publication des Universités de Rouen et Du Havre.
• Malingret, Laurence (1998). Les titres en traduction. In: Les chemins du texte, 396–407. Eds Teresa García-Sabell, Dolores Olivares, Annick Boiléve-Guerlet & Manuel García. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
• Nord, Christiane (2008). La traduction: une activité ciblée, p. 15-26-https://is.muni.cz/el/1421/podzim2011/FJPR001/um/FJPR001_Textes_2.pdf/ : 03.02.2018
• Nord Christiane, (1995). Text-Functions in Translation: Titles and Headings as a Case in Point, in Target 7: 2, p. 261-284.
• Özbent, Sueda (2017). ‘Almanca Edebi Eser İsimlerinin Çevirisinde Kültürel Etkenler’, Proceedings Book of 2nd International Scientific Researches Congress on Humanities and Social Sciences, s.611-617, Ed. Hayrullah Kahya, Istanbul: İBAD, ISBN: 978-605-66529-0-5
• Rakovâ, Zuzana (2014). Les théories de la traduction, Masarykova univerzita: Brno. FJPR013_-_6_La_theorie_du_skopos_-_approche_fonctionnelle
• Rakova, Zuzana (2011). Christiane Nord, La traduction : une activité ciblée. Introduction aux aproches fonctionnalistes. (Traduit de l’anglais par Beverly Adab. Artois Presses Université, Arras, 2008, 184 p., ISBN 978-2-84832-081-6), Revue semestrielle de linguistique et littératures romanes, Vol. VII / 2, p.108-109.
• Roy, Max (2008). Du titre littéraire et de ses effets de lecture. Protée 36(3), 47–56.
• Viezzi, Maurizio (2013). Titles and translation, Eronen, M. & M. Rodi-Risberg (toim.) 2013. Haasteena näkökulma, Perspektivet som utmaning, Point of view as challenge, Perspektivität als Herausforderung. VAKKI-symposiumi XXXIII 7.–8.2.2013.VAKKI Publications 2. Vaasa, (374–384).
• Viezzi, Maurizio (2011). The translation of book titles. Theoretical and practical aspects. In: Beyond Borders – Translation Moving Languages, Literatures and Cultures, 183–195. Eds Pekka Kujamäki, Leena Kolehmainen, Esa Penttilä & Hannu Kemppanen. Berlin: Frank & Timme
• https://culturesconnection.com/fr/traduction-titres-films-casse-tete/ Erişim Tarihi: 11.01.2018
• http://www.vodkaster.com/actu-cine/traduction-titres-de-films/875338/Erişimi: 12.01.2018
• http://www.filimadami.com/populer-film-listeleri/31/times-en-iyi-100-fransiz filmi/orijinal/&page=4/ Erişim Tarihi: 21.01.2018
• http://laliste.net/15-titres-de-films-traduits-nont-rien-a-voir-loriginal/ Erişim: 11.01.2018