RİZE’DE GENEL SEÇİMLER ve MİLLETVEKİLLERİNE DAİR İSTATİSTİKLER (1920-1946)

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 11, 269 - 293, 30.11.2018

Sinan Başaran

Öz

Bu çalışma, 1920-1946 yılları arasında gerçekleştirilen genel seçimlerin Rize’deki sonuçlarını ve seçilen milletvekillerine dair istatistiki bilgileri konu almaktadır. Bahsi geçen tarih aralığında toplam sekiz genel seçim ve iki ara seçim yapılmıştır. CHP, tek parti olarak girdiği bu seçimlerde tüm vekillikleri kazanmıştır. Vilayeti temsil eden vekil sayısı 1923’te beş, 1935’te sekiz ve diğer dönemlerde altıdır. Milletvekillerinin ilk dönem yaş ortalaması 41 iken takip eden dönemlerde bu ortalama artmış ve son dönemde 53’e çıkmıştır. Vekillerin yaklaşık %52’si Rize kökenlidir. Çalışma birinci ve ikinci el kaynaklardan faydalanılarak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rize, Hopa, Pazar, Çoruh, Seçim.

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Fon Kodu: ŞD. 1830 Dosya No: 27
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 24.135.15.
• Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 74.483.14.
• Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 74.484.4.
• Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 75.493.9.
• Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 75.493.13.
• Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 77.508.99.
• Fon Kodu: 30.11.1.0 Yer No: 1.5.7.
• Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 316.1295.1.
• Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 316.1296.1.
• Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 342.1430.1.
• Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 357.1497.1.
• Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 376.1589.1.
• TBMM Arşivi
• 2. Gazeteler
• Cumhuriyet
• Sayı: 4190, 13 İkincikânun 1936
• Çoruh
• Sayı: 171 Tarih: 6 Birincikânun 1934
• Sayı: 173 Tarih:20 Birincikânun 1934
• Sayı: 174 Tarih: 27 Birincikânun 1934
• Sayı: 176 Tarih: 17 İkincikânun 1945
• Sayı:177 Tarih: 24 İkincikânun 1935
• Sayı: 178 Tarih: 31 İkincikânun 1935
• Sayı: 216 Tarih: 28 Birinciteşrin 1935
• Sayı: 226 Tarih: 18 İkincikânun 1936
• Resmi Gazete
• Sayı: 2411 Tarih: 27 Mayıs 1933
• Sayı: 2877 Tarih: 11 Kânunuevvel 1934
• Sayı: 3197 Tarih: 4 Ocak 1936
• Sayı: 6326 Tarih: 6 Haziran 1946
• Rize
• Sayı: 26 Tarih: 28 Kânunusani 1932
• Sayı: 381 Tarih: 11 Şubat 1939
• Sayı: 382 Tarih: 18 Şubat 1939
• Sayı: 384 Tarih: 4 Mart 1939
• Sayı: 385 Tarih: 11 Mart 1939
• Sayı: 386 Tarih: 18 Mart 1939
• Sayı: 387 Tarih: 25 Mart 1939
• Sayı: 388 Tarih: 1 Nisan 1939 Zümrüt Rize
• Sayı: 1 Tarih: 5 Mayıs 1950
• 3. Kitap, Makale ve Tezler
• 1923-1948 CHP 25 Yıl (1948), Ankara: Ulus Basımevi.
• Akandere, Osman (2000). “1939-1946 Yılları Arasında Türkiye Büyük Millet Meclisinde Bir Denetleme ve Kontrol Organı Olarak Müstakil Grup’un Yapısı ve İşlevi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (7), 305-326.
• Akın, Rıdvan (2001). TBMM Devleti (1920-1923), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arslan, Zühtü (2013). Türk Parlamento Tarihi TBMM XI. Dönem 1957-1960, c.3, No: 156, TBMM Kültür, Ankara: Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Aslan, Yavuz (2001). TBMM Hükümeti, Kuruluşu, Evreleri, Yetki ve Sorumluluğu (23 Nisan-30 Ekim 1923), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Başaran, Sinan (2017). Rize Siyasi Tarihi (1923-1950), (Doktora Tezi), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (1929). İstatistik Yıllığı, c. 2, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Binark, İsmet (2010). Türk Parlamento Tarihi TBMM-X. Dönem 1954-1957, c.2, No:140, Ankara: TBMM Kültür Sanat Yayın Kurulu (KSYK) Yayınları.
• CHP Beşinci Büyük Kurultay Zabıtları (1939). Ankara: Ulus Basımevi.
• CHP Büyük Kurultayının Olağanüstü Toplantısı (1946).
• CHP Nizamnamesi (1939), Ankara: Ulus Basımevi.
• Çapa, Mesut (1997). “Millî Mücadele Döneminde Rize”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, (3), 865-887.
• Çoker, Fahri (1993). Türk Parlamento Tarihi TBMM-I. Dönem 1919-1923, c.3, No:6, Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• _______ (1996). Türk Parlamento Tarihi TBMM-IV. Dönem 1931-1935, c. 2, No: 12, Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• Çufalı, Mustafa (2012). Türk Parlamento Tarihi TBMM-VIII. Dönem 1946-1950, c.1, No:146, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Demirel, Ahmet (2009). Birinci Mecliste Muhalefet İkinci Grup, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Goloğlu, Mahmut (1982). Demokrasiye Geçiş 1946-1950, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Gözübüyük, A. Şeref - Kili, Suna (1982). Türk Anayasa Metinleri 1839-1980, 2. Baskı, No: 496, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Günay, Ş. Şenal (2007). Türk Parlamento Tarihi TBMM-VI. Dönem 1939-1943, c.5, No:39, Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• Güneş, İhsan (2000). Türk Parlamento Tarihi TBMM-V. Dönem 1935-1939, c.2, No:26, Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• Kalkavanoğlu, İlyas S. (2010). Milli Mücadele Hatıralarım, İstanbul: Kaktüs Yayınları.
• Karpat, Kemal H. (2014). Türk Demokrasi Tarihi, 5. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kocabaş, Süleyman (2009). İnönü Dönemi Millî Şef Dönemi ve Demokrasiye Geçiş 1938-1950, İstanbul: Bayrak Matbaacılık-Yayıncılık.
• Koçak, Cemil (2012). İktidar ve Demokratlar, c.2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kutay (1946). “Milletvekilliği Seçiminde Halk Partisi’nin Ölçüsü”, Millet, 21, 3.
• Matbuat Umum Müdürlüğü (t.y.). Devlet Salnamesi 1927-1928, Nr.3, Matbuat Umum Müdürlüğü Yayınları.
• Olgun, Kenan (2011). "Türkiye’de Cumhuriyetin İlanından 1950’ye Genel Seçim Uygulamaları", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXVII (79), 1-36.
• Öz, Esat (1992). Türkiye’de Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım (1923-1945), Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Özel, Sebahattin (2012). Millî Mücadelede Trabzon, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öztürk, Kâzım (1993). Türk Parlamento Tarihi TBMM-II. Dönem 1923-1927, c.3, No:3, Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• __________ (1995). Türk Parlamento Tarihi TBMM-III. Dönem 1927-1931, c.3, No:10, Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• __________ (1998). Türk Parlamento Tarihi TBMM-IX. Dönem 1950-1954, c.7, No:18, Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• “Partilerde Büyük Hazırlık Var” (1946). Millet, 5, 3.
• “Rize” (1982-1983). Yurt Ansiklopedisi, c.9, İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
• Sarıkaya, Makbule (2004). Millî Mücadele Döneminde Rize, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Taş, Mehmet (2013). Birinci TBMM Döneminde Lazistan Mebusları, (Yüksek Lisans Tezi), Erzincan: Erzincan Üniversitesi.
• Tunçay, Mete (2012). Türkiye Cumhuriyetinde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), 6. Basım, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Turan, Nadiye (2000). I. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Lazistan Mebusu Osman Nuri Bey’in Faaliyetleri, (Yüksek Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Türkiye Diyanet Vakfı, (1995). Her Yönüyle Tevfik İleri, No: 192, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uran, Hilmi (2008). meşrutiyet, tek parti, çok parti hatıralarım (1908-1950), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Yamaç, Müzehher (2014). “İlk Anayasa (1876 Kanun-i Esasisi)”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (5), 54-68.