19. YÜZYILDA POLİTİK İKİLİ KARŞITLIK SUNUMU OLARAK FRANKENSTEIN’IN CANAVARININ KARİKATÜRLERDE GÖRSELLEŞTİRİLMESİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 12, 132 - 153, 30.12.2018

Banu Erşanlı

Öz

1818
yılında Mary Shelley tarafından yazılan Frankenstein
ya da Modern Prometheus romanı, yazılmasının üzerinden iki asır geçmesine
rağmen popülerliğini korumuş; yıllar içerisinde çok çeşitli edebiyat
eserlerine, sinema filmlerine, çizgi romanlara, tiyatro oyunlarına, çizgi
filmlere ve televizyon dizilerine ilham vermiştir. Mary Shelley tarafından
kaleme alınan Frankenstein ya da Modern
Prometheus, gotik edebiyatın başyapıtlarından bir tanesidir. 1818 yılında
Büyük Britanya’da Fransızca olarak yayımlanan roman, 18. yüzyılda geçmekte,
Kaptan Walton’ın kız kardeşi Margaret Saville’a yazdığı 17.. tarihli
mektuplarla başlamakta ve bitmektedir. Yayınlandığı dönemde gerek konusu,
gerekse yazarının kadın olması nedenleri ile büyük ilgi gören Frankenstein ya da Modern Prometheus
romanı, tıp öğrencisi Victor Frankenstein’ın, hastalıklara son verebilmek
amacıyla, ölümsüzlüğe ulaşmayı da hedefleyerek üstün bir insan yaratma çabasını
konu almaktadır. Victor Frankenstein, mezarlardan topladığı çeşitli ceset
parçalarını birleştirerek; kalvenizm, simya ve elektriğin gücünü kullanarak bir
“monster” (canavar) yaratmıştır. “19. Yüzyılda Politik İkili
Karşıtlık Sunumu Olarak Frankenstein’ın Canavarının Karikatürlerde
Görselleştirilmesi”
isimli bu çalışma 19. yüzyılda farklı gazete ve dergilerde yayınlanan ve klasik
edebi metinlerin siyasi birer mit haline gelerek; mevcut sistem eleştirisi
yapmak amacı güderek oluşturulan karikatürlerin incelenmesini amaçlamaktadır.
Çalışma; 1832 yılında İngiltere’de yayınlanan “Frankenstein Creating Peers” isimli karikatürden; 1893 yılında
yayınlanan “The Frankenstein of Hatfield
and his Handiwork” isimli karikatüre kadar olan toplamda 12 adet
karikatürün Frankenstein ya da Modern
Prometheus romanının grotesk kahramanı canavar ve dönemin sosyal-politik
süreci arasındaki metinlerarası bağın incelemesini kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Frankenstein, Görsel İletişim, Korku Edebiyatı, Karikatür, Metinlerarasılık

Kaynakça

• ATİK, Ş. (2017). Metinlerarasılık ve Kurmacada Gerçeklik Üzerine. Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
• AYGÜN, S. (2007). “Seramik Karikatürler”, Anadolu Sanat, 18, 107-113.
• BAKHTİN, M. (2001). Karnavaldan Romana. (Çev. C. Soydemir), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• BAYRAM, Y. (2009). “Türkiye’de Siyasi Karikatürün Yeri ve 11. Cumhurbaşkanlığı Seçimine İlişkin Siyasi Karikatürlerin Çözümlemesi”, Selçuk İletişim, Cilt: 6, Sayı: 1, 107-123.
• BİLİK, E. (1993). “İngiltere’de 18 ve 19. Yüzyıllarda Parlamento Hükümeti ve Anayasa Islahatı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 8, 439-453.
• ÇELİK, T. S. (2016). Edebiyatta Grotesk Kavramı. Ş. P. Güzel, (Ed.), Grotesk içinde (183-200). Ankara: Bilgesu.
• DENİZ, D. (2017). “Politik Karikatürlerde Kadının Temsili: 1950 Seçimleri ve Nesneleştirilen Kadın”, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (2), 490-511.
• ERGÜL, S. (2016). Machiavelli ve Siyasal Grotesk İçin Bir Deneme. Ş. P. Güzel, (Ed.), Grotesk içinde (45-70). Ankara: Bilgesu.
• EVANS, J. E. (1994). The Great Reform Act of 1832. Routledge, Londra.
• GÖZÜBÜYÜK, A. (2013). Toplumsal Dönüşümden Grotesk İmgeler. Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Sanat Çalışma Raporu, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• IŞIKMAN, N. G. (2016). Sinemada Grotesk ve Grotesk Unsurlar Çerçevesinde Bir Film. Ş. P. Güzel, (Ed.), Grotesk içinde (71-90). Ankara: Bilgesu.
• KOZAK, E. (1992). “İşçi Sendikalarının Tarihsel Gelişimi (İngiltere Örneği)”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 37-38, 1, 63-81.
• MIDDLETON, S., Roediger, D. R. ve Shaffer, D. M. (2016). The Construction of Whitness: An Interdisciplinary Analysis of Race Formation and the Meaning of a White Identity. The University Press of Mississippi, ABD.
• MORETTI, F. (2017). Mucizevi Göstergeler. (Çev. Z. Altok), Metis, İstanbul.
• MORRIS, F. (2005). Artist of Wonderland: The Life, Political Cartoons, and Illustrations of Tenniel. University of Virginia Press. ABD.
• ÖZER, A. (1989). “Karikatür Sanatı Öğretimi”, E-kurgu Online Journal of the Faculty of Communication Sciences, 6, 6, 175-179.
• RIZVANOĞLU, E. (2016). Bakhtin’de Beden ve Dünyanın Grotesk Kavranışı. Ş. P. Güzel, (Ed.), Grotesk içinde (15-38). Ankara: Bilgesu.
• SAZYEK, H. (2013). “Grotesk-Yabancılaşma İlişkisi Bağlamında Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/4, 1243-1267.
• SHELLEY, M. W. (2017). Frankenstein ya da Modern Prometheus. (Çev. Y. Yavuz), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• ŞENYAPILI, Ö. (2003). Karikatür. ODTÜ, Ankara.
• THOMSON, P. J. (1972). The Grotesque (Critical Idiom), Methuen Young Books, Londra, İngiltere.
• TURAN, M. O. (2012). “Gazetelerde Yayınlanan Siyasi Karikatürlerin Göstergebilimsel Çözümlemesi: 2011 Genel Seçimleri Örneği”, Selçuk İletişim, 7, 2, 121-138.
• ÜNAYCIL, N. (2003). “Grotesk Anlatım ve Türk Oyun Yazarlığında Kullanımı”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 16, 68-83.
• WİLLİAMS, L. A. ve Williams, W. H. A. (2016). Daniel O’Connell, The British Press and The Irish Famine: Killing Remarks. Routledge, Londra.
• YAVUZ, M. E. ve Geçikli, K. (2008). “Gotik Romanda Aydınlanma Karşıtlığı”, C. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 171-188.
• YOUNG, E. (2008). Black Frankenstein: The Making of an American Metaphor. NYU Press, ABD.
• YÜCESOY, V. Ö. (2007). Korku Edebiyatı (Gotik Edebiyat) ve Türk Romanındaki Örnekleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.