DUYGUSAL ZEKÂ İLE ÇEVREYE DUYARLILIK ARASINDAKİ ETKİLEŞİM: 2014-2017 YILI TÜRKİYE’DE İLK 500’E GİREN KAYSERİ FİRMALARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 332 - 348, 28.02.2019

Mustafa Şeker , Aslan Özsoy Hikmet Yaşar

Öz

İşletmeler
bulundukları çevreden bağımsız hareket edemezler. İç ve dış çevre ile
etkileşimin dinamikliği, işletmeleri çevre konusunda daha duyarlı davranmaya
zorlamaktadır. Son yıllarda, çevresel sorunların ekonomik ilerleme için nedenli
önemli olduğu ortaya çıkmıştır. Sürdürülebilir kalkınma modelleri çevresel
faktörlerle doğrudan alakalı hale gelmiş ve bütün gelişmiş ülkelerde çevresel
hassasiyet artmıştır.

Sadece büyük
üretim yapan işlemeler değil ekonominin bütün aktörleri, doğa ile barışık
yapılara bürünmeye başlamıştır. İşletmeler, ekosisteme uyumlu organik yapılara
dönüşmektedirler.

Araştırmanın
amacı duygusal zekâ ile çevreye duyarlı işletmecilik anlayışı arasındaki
etkileşimin belirlenmesidir. Bu çalışma ile Türkiye’de ilk 500’e giren Kayseri
firmaları üzerinde duygusal zekâ ile çevreye duyarlılık arasındaki ilişki
araştırılacaktır. Duygusal zeka ve çevreye duyarlı işletmecilik kavramsal
anlamda açıklanarak literatür taraması yapıldıktan sonra, benzer çalışmaların
daha önceden yapılıp yapılmadığı ortaya konulmuştur. Aynı zamanda bu çalışma, duygusal
zekâ ile çevreye duyarlılık alanında yapılan ilk araştırma niteliğindedir. 

Anahtar Kelimeler

Çevreye duyarlı işletmecilik, duygusal zekâ, ekoloji, ekosistem, çevre bilinci, yönetici

INTERACTION BETWEEN EMOTIONAL INTELLIGENCE AND ENVIRONMENTAL SENSITIVITY: 2014-2017 KAYSERI IN TURKEY'S TOP 500 IN THE YEAR A RESEARCH ON COMPANIES

Öz

Business cannot act
independent of their environment. The dynamic
structure of interaction with internal and external environment, force
companies to act more sensitive to environmental issues. In recent
years, the importance of environmental problems for economic progress has been
emerged. Models of sustainable development have become directly relevant to
environmental factors, and environmental sensitivity has increased all
developed countries.

Not just bigger
production companies but all actors of economy, started to adopt structures
which is in harmony with nature. Businesses are converting into organic
structures which are compatible with the ecosystem.

The purpose of this study is to determine the
interaction between emotional intelligence and understanding of environmental
sensitive business. In this study, we will investigate the relationship between
emotional intelligence and sensitivity of environment within first 500
companies in Turkey originated from Kayseri. By explaining emotional
intelligence, and environmentally sound business sense, the conceptual review
of the literature has been made on whether similar studies done previously. At
the same time, this study will be an initial research on emotional intelligence
and environmental sensitivity which has been done up to now

Anahtar Kelimeler

Environmentally sensitive management, emotional intelligence, ecology, ecosystem, environmental awareness, the administrator

Kaynakça

• Acar, AC., Özaslan, B., Acar BÖ. (2009). Duygusal Zekâ ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi Yönetim Dergisi, Yıl 20, 64: 98-111.Acar, F. (2002). Duygusal Zekâ ve Liderlik. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12: 53-68.Akdoğan, A. (2003). Çevreye Duyarlı Yönetim ve İşletmecilik, Kayseri Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 47, Kayseri. Aksaraylı, M. ve Özgen, I. (2008). Akademik Kariyer Gelişiminde Duygusal Zekânın Rolü Üzerine Bir Araştırma. Ege Akademik Bakış, 8 (2): 755-769.Arcury,and Christianson (1993). Rural-Urban Differences in Environmental Knowledge and Actions. The Journal of Environmental Education, 25(1): 19-25.Arıcıoğlu, MA. (2002). Yönetsel Başarının Değerlendirilmesinde Duygusal Zekânın Kullanımı: Öğrenci Yurdu Yöneticileri Bağlamında Bir Araştırma. Akdeniz İİBF Dergisi (4): 26-42.Aslan, Ş. ve Özata, M. (2006). Sağlık Yöneticilerinde Duygusal Zekâ Boyutlarının Cooper Sawaf Haritasıyla Araştırılması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Sayı:2 (9): 197-221.Aslan, Ş.ve Özata, M. (2008). Duygusal Zekâ ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkilerin Araştırılması: Sağlık Çalışanları Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ocak-Haziran, 30: 77-97.Ay, C. ve Ecevit, Z. (2005). Çevre Bilinçli Tüketiciler., Akdeniz İİBF Dergisi, 10: 238 – 263.Averill, J. (2004). A Tale of Two Snarks: Emotional Intelligence and Emotional Creativity Compared. Psychological Lnquiry, 75: 228-233.Barutçugil, İ. (2002). Organizasyonlarda Duyguların Yönetimi, İstanbul: Kariyer Yayıncılık, 1. Baskı.Berberoğlu, G. ve Tosunoğlu C. (1995). Exploratory And Confirmatory Factor Analyses of An Environmental Attitude Scale (Eas) For Turkish University Students. Journal of Environmental Education, 26(3): 40-44.Bernerth, J.B., Armenakıs, A.A., Feild, H.S., Giles, W.F., Walker, H.J. (2007). Is Personality Associated With Perceptions Of Lmx? An Empirical Study. Leadership Organization Development Journal, Issue.7 (28): 613 – 631.Bradley, J.C., Waliczek, T.M., Zajicek, J. M. (1999). Relationship Between Environmental Knowledge And Environmental Attitude of High School Students. Journal Of Environmental Education, 30 (3): 17-21.Burger P.Carl, Bass, Bernard. M. (1979). Assessment Of Managers, New York: Free Press.Chan, Ricky Y.K. Ve Lau, Loret, B.Y. (2000), “Antecedents Of Green Purchases: A Survey İn China”, Journal Of Consumer Marketing, Vol. 4(17): 338-357.Chapman, David, Sharma K., (2001). Environmental Attitudes And Behavior of Primary And Secondary Students In Asian Cities: An Overview Strategy For Implementing An Eco-Schools Programme. The Environmentalist, 2l : 265–272.Cherniss, C., Extein, M., Goleman, D., Weissberg, RP. (2006). Emotional Intelligence: What Does The Research Really Indicate?. Educational Psychologist, Lawrence Erlbaum Associates, Inc., 41(4): 239–245.Cooper, RK. ve Ayman, S. (2003). Liderlikte Duygusal Zekâ, Yönetimde Ve Organizasyonda Duygusal Zeka, (Çev. Zelal Bedriye Ayman Ve Banu Sancar), Sistem Yayınları, İstanbul, 3. Baskı.Çabuk, B., Karacaoğlu, Ö.C. (2003). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2): 189-198.Çabuk, S. ve Nakıboğlu, MB. (2003). Çevreci Pazarlama Ve Tüketicilerin Çevreci Tutumlarının Satın Alma Davranışlarına Etkileri İle İlgili Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (12): 39 – 54.Davran, MK. (2007). Türkiye’de Kalkınma Sürecinde Kırsal Çevre Sorunları Ve Toplumsal Bilinç Düzeyi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 2: 36-52.Deidre LR., Marc A. Brackett, Noah A. Shamosh, Kent A. Kiehl, Peter Salovey, And Jeremy R. Gray (2007). Emotional Intelligence Predicts İndividual Differences İn Social Exchange Reasoning. Neuroımage, 35: 1385-1391.Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2007). Kurumların Başarısında Duygusal Zekanın Rolü Ve Önemi. Yönetim Ve Ekonomi Celal Bayar İibf Dergisi, 1 (14): 209-230.Doğan Kılıç, E. ve Önen, Ö. (2009). Öğretmen Adaylarının Duygusal Zeka Düzeyleri Ve Etik Muhakeme Yetenekleri. Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(6): 123-162.Dryzek, JS. (1997). The Politics Of The Earth: Environmental Discourses, Oxford University Pres, Oxford Ve New York.Drew, JA., Henne, AP. (2006). Conservation Biology And Traditional Ecological Knowledge: Integrating Academic Disciplines For Better Conservation Practice. Ecology And Society, 11(2): 34. Drucker, PF. (1999). Bilgi Liderliğinin Verimlilik Üzerine Etkisi Sağlık Sektöründe Bir Araştırma, 21. Yüzyıl İçin Yönetim Tartışmaları (Çev. İ. Bahçıvangil Ve G. Gorbon), Epsilon Yayıncılık, İstanbul. Erkuş, A., Günlü, E. (2008). Duygusal Zekânın Dönüşümcü Liderlik Üzerine Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2(9): 187-209.Erkuş, A., Tabak, A. (2009). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Çalışanların Çatışma Yönetim Tarzlarına Etkisi: Savunma Sanayiinde Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 2(23): 213-241.Erten, S. (2002). Kız Ve Erkek Öğrencilerin Evde Enerji Tasarrufu Yapma Davranış Amaçlarının Planlanmış Davranış Teorisi Yardımıyla Araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22: 67-73.Erten, S. (2005). Okul Önce Öğretmen Adaylarında Çevre Dostu Davranışların Araştırılması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28: 91-100. Garvin, DA., Roberto, MA. (2008). Change Through Persuasion. Harvard Business Review,May 2008, 145-166.Girgin, G. (2009). Öğretmen Adaylarında Duygusal Zekânın Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 22: 131-140.Goleman, D. (1995). Duygusal Zeka Neden Iq’dan Daha Önemlidir?, Çev. Banu Seçkin Yüksel, Varlık Yayınları, 29. Bası, İstanbul.Goleman, D. (1998). Duygusal Zekâ, Çev. Banu Seçkin Yüksel, Varlık Yayınları, 3.Baskı, İstanbul.Gürbüz, S. ve Yüksel, M. (2008). Çalışma Ortamında Duygusal Zekâ: İş Performansı, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ve Bazı Demografik Faktörlerle İlişkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9 (2): 174-190.Hair, J., Anderson, R, Tatham, R. ve Black, W. (1998). Multivariate Data Analysis With Readings, Fifth Edition, Prentice-Hall International Inc.İşmen, E. (2001). Duygusal Zeka Ve Problem Çözme. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 13: 111-124. Jemigan, H.D ve Wiersch, L. (1978). Developing Positive Student Attitude Toward The Environment. American Biology Teacher, 40 (1): 30-35.Kahyaoğlu, M., Daban, Ş. ve Yangın, S. (2008). İlköğretim Öğretmen Adaylarının Çevreye Yönelik Tutumları. D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11: 42-52.Kara, K, Chan, W. (1996). Envivironmental Attitudes And Behaviour Of Secondary School Students in Hong Kong. The Environmentalist, 16 (4): 297-306.Kaya, E., Akıllı, M. ve Sezek, F. (2009). Lise Öğrencilerinin Çevreye Karşı Tutumlarının Cinsiyet Açısından İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(9): 43-54.Kuhlemeier, H., Bergh, H. ve Lagerweij, N. (1999). Environmental Knowledge, Attitudes And Behavior İn Dutch Secondary Education. Journal Of Environmental Education, 30 (2): 4-14.Kurtuluş, K. (2008). Pazarlama Araştırmaları, Genişletilmiş Ve Gözden Geçirilmiş, 9. Basım, Filiz Kitabevi, İstanbul.Ladd, B., Chan Christopher C.A.(2004). Emotional Intelligence And Participation In Decision-Making: Strategies For Promoting Organizational Learning And Change. Strategic Change, John Wiley Ve Sons, Ltd., March–April, 95–105.Leeming, FC. ve Porter, BE. (1997). Effects Of Partidpation İn Class Activities On Children's Environmental Attitudes And Knowledge. Journal Of Environmental Education, 28 (2).Long, BL. (1991). Managing The Environment. The Oecd Observer, February-March, 5-7.Makı, M.H., A.E., Khalick, F. ve Boujaoude, S. (2003). Lebanese Secondary School Students’ Environmental Knowledge And Attitudes. Environmentaı Education Research, 9 (1): 21-33.Maris, U. (2009). Risk Perception And Communication Of Food Safety And Food Technologies İn Flanders, The Netherlands, And The United Kingdom. Safety, Reliability And Risk Analysis: Theory, Methods And Applications, Vol.3, (Ed.) Sebastián Martorell, C. Guedes Soares, Julie Barnett, Taylor Ve Francis Group, London.Mcshane, S., Von Glinow, M. (2005). Organizational Behavior: Emerging Realites For The Workplace Revolution, Mcgraw Hill Companies, Inc., New York.Mol, A.P.J. ve Sonnenfeld, DA. (2000). Ecological Modernization Around The World: An Introduction. Environmental Politics, 1(9): 3-16.Morrıson, DE., Dunlap RE (1986). Environmentalism And Elitism: A Conceptual And Empirical Analysis. Environmental Management, 0 (5), 581-589.Nemli, E. (2001). Çevreye Duyarlı İşletmecilik Ve Türk Sanayiinde Çevre Yönetim Sistemi Uygulamaları, İstanbul Sanayi Odası, Yayın No:2000/11Nemli, E. (2001), Çevreye Duyarlı Yönetim Anlayışı. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No.23-24, Ekim 2000-Mart 2001.Özabacı, N. (2004). Öğretmen Adaylarının Duygusal Zekâ ve Sosyal Beceri Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, MalatyaÖzdemir, A, ve Yüksek Özdemir, A, (2007). Duygusal Zekâ Ve Çatışma Yönetimi Stratejileri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Üniversitede Çalışan Akademik Ve İdari Personel Üzerine Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18: 393-410.Özdemir, İ. (1998). Çevre Sorunlarının Antroposentrik (İnsan Merkezli) Karakteri. Felsefe Dünyası, 27: 68-80. Özdemir O, Yıldız A., Ocaktan E, Sarışen Ö. (2004). Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Çevre Sorunları Konusundaki Farkındalık Ve Duyarlılıkları. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 57 (3): 117-127.Özmen, D., Çetinkaya, A., Çakmakçı, Nehir, S. (2005). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4 (6), S. 330-344.Pepper, D. (1999). Ecological Modernisation Or The ‘Ideal Model’ Of Sustainable Development? Questions Prompted At The Europe’s Periphery. Environmental Politics, 8(4): 1-34.Pooley, JA. Ve O'connor, M. (2000). Environmental Education And Attitudes. Environment & Behavior, 32 (5): 711-724.Porter, Michael E., Millar, Victor E. (1985). How Information Gives You Competitive Advantage. Harvard Business Review, July-August, Pp.2-13.Rıcky, Y.K., Chan ve Lorett, B.Y., Lau (2000). Antecedents Of Green Purchases: A Survey İn China. Journal Of Consumer Marketing, 4(17): 338-357.Roth, R.E. ve Perez, J. (1989). Twelfth Grade Student Knowledge And Attitudes Toward The Environment in The Dominican Republic: An Assessment. Journal Of Environmental Education, 20 (3): 10-14.Salovey, P., Grewal, D. (2005). The Science of Emotional Intelligence. American Psychological Society, Number: 6(14): 281-285.Sayıştay Raporları, Türkiye’de Atık Yönetimi, Sayıştay Dergisi, Sayı 64, Ocak - Mart 2007, 131–143.Spach, CL. (2009). Social Ecological Economics, Csıro Working Paper Series 2009-08, Canberra.Shrıvastava, P. (1996). Greening Business: Profiting The Corporation and The Environment, Thomson Executive Pres, Ohio.Şama, E. (2003) .Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(23): 99-110.Tatlıdil, R. ve Aracıoğlu, B. (2009). “Tüketicilerin Satın Alma Davranışında Çevre Bilincinin Etkileri. Ege Akademik Bakış /Ege Academic Review, 9 (2): 435-461.Tuna, M. (2007). Türkiye’de Çevreye İlişkin Toplumsal Eğilimler: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 2: 141-182. UNDP (1992), Human Development Report, Newyork, United Nations Development Program.Uzun, N. ve Sağlam, N. (2006). Orta Öğretim Öğrencileri İçin Çevresel Tutum Ölçeği Geliştirme ve Geçerliliği. Hacettepe Üniversitesi Dergisi, 240-250.Vakola, M., Tsaousis, I., Ioannis, N. (2004). The Role Of Emotional Intelligence And Personality Variables On Attitudes Toward Organizational Change. Journal Of Managerial Psychology, 2 (19): 88-110.Varinli, İ., Yaraş, E., Başalp, A. (2009). Duygusal Zekânın Müşteri Odaklılık ve Satış Performansı Üzerine Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Ege Akademik Bakış, 9 (1): 113-130.Yeung, R. (2009). Emotional Intelligence: New Rules, Marshall Cavendish Limited. Yılmaz, A., Bozkurt, Y. ve Taşkın, E. (2005). Doğal Kaynakların Korunmasında Çevre Yönetiminin Etkinliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, 15-30.Yılmaz, A., Morgil, İ., Aktuğ, P., Göbekli, İ. (2002). Ortaöğretim Ve Yüksek Öğretim Öğrencilerinin Çevre, Çevre Kavramları Ve Sorunları Konusundaki Bilgileri Ve Önerileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (22), S. 156-162.Yücel Işıldar, G. (2008). Meslek Yüksekokulları Boyutunda Çevre Eğitiminin Çevreci Yaklaşımlar Ve Davranışlar Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4): 759-778.