ŞEYH YÂKÛP AFVÎ EFENDİ VE RİVÂYET TEFSİRİ AÇISINDAN: NETÎCETÜ’T-TEFÂSÎR

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 4, 354 - 369, 30.04.2019

Zeliha Berk

Öz

Başından sonuna kadar yalnızca tek bir konuyu ihtivâ etmesi sûretiyle, Kur’ân’ı Kerim’in diğer sûreleri arasında farklı bir kategoride konumlandırılan Yûsuf Sûresi, muhtevasından ötürü Kur’ân’ı Kerim’in ifadesi ile “Ahsenü’l-kasas” (kıssaların en güzeli) (Yûsuf, 12/3) olarak tavsif edilmiştir. Yûsuf Sûresi, tefsir tarihinin klasik döneminden günümüze kadar tüm tefsir çalışmalarında yer almasının yanı sıra, içerdiği âyet sayısı dikkate alındığında (kısa sûrelerden farklı olarak) üzerinde müstakil çalışma yapılan birkaç Kur’an suresinden biri olmuştur.

Neticetü’t-tefâsirYâkub el-Afvî el-Celvetî’nin (ö. 1149/1736) kaleme aldığı ve Yûsuf Sûresi’nin tefsirine hasrettiği çalışmasıdır. Eser genel olarak Arapça kaleme alınmış olmakla birlikte, Tıbyân Tefsiri’nden Osmanlıca Türkçesi ile çok sayıda nakiller yapılmıştır. Nesih hatla yazılmış nüsha, görebildiğimiz kadarı ile müellifin en iyi çalışılmış eseridir. Makalemizde, önce müellif hakkında bilgi verildikten sonra, bu güzîde eserin dikkatimizi çeken bazı özelliklerinden dolayı rivâyet yönü ortaya konmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Yâkûp Afvî, Tefsir, Yûsuf Sûresi

Kaynakça

• Abay, M. (1999/1), “Osmanlı Döneminde Yazılan Tefsir ile İlgili Eserler Bibliyografyası”Dîvân İlmî Araştırmalar, 6, 249-303.
• Abay, M. (1992), “Osmanlı Dönemi Müfessirleri”, (Yüksek lisans tezi), UludağÜniversitesi,Bursa.
• Adıvar, A. Adnan, (1982), Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Afvî, Ya‘kûb, Netîcetü’t-Tefâsîr fi Sûreti Yûsuf, Köprülü Yazma Eser Ktp., Hafız Ahmed PaşaNo.19, vr. 132a, İstanbul.
• Apaydın, Mehmet A. (2016), Osmanlılarda Türkçe Tefsir Geleneği, İstanbul: İFAV Yayınları.
• Argunşah, M. ve Uçar, M. (2016), “Anadolu’da İlk Yazılan Eserlerden Aksaraylı Mahmud’unKıssa’yı Yusuf adlı Mesnevîsi”, Türük Uluslararası Dil Edebiyat ve HakbilimiAraştırmaları Dergisi, 1-14.
• Ateş, S. (1999), “Osmanlı Müfesirleri”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, c. VIII, 143-162.
• Ateş, S. (1974), İşâri Tefsir Okulu, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat
• Aydar, H. (2000), “Osmanlılarda Tefsir Çalışmaları”, Osmanlı, Yeni Türkiye, c. III, 535-550.
• Aydemir, A. (1992), Tefsirde israiliyyat, İstanbul: Beyan yay., 1992.
• Ayvansarâyî,H.( 1985). F.Ç. Derin-Vahid Çabuk, (Yay.Haz.). İstanbul: Mecmuâ-î tevârih, c: II
• Brockelmann, C. (2002), İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi (N. Çağatay, çev.). Ankara: TürkTarih Kurumu.
• Bursalı, Mehmet Tâhir, (2016). Osmanlı Müellifleri, Mehmet Ali Yekta Saraç (Yay. Haz.).Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, c:I.
• Çakır, A. (2016), Bir Hüdâyî Şârihi Olarak Yâkûb Afvî Efendi ve Lem‘a-i Nûrâniyyesi,İstanbul Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, n: 34, 45-114.
• Demir, Z. (1994), “Osmanlı Müfessirleri ve Tefsir Çalışmaları- Kuruluşundan X/XVI. AsrınSonuna Kadar”, (Doktora tezı), Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Demirci, M. (2011), Tefsir Tarihi. İstanbul: MÜİFAV Yay.
• Doğan, İ. (2011), Osmanlı Müfessirleri, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Gülşen, E. (2010/2), “19. Yüzyılda bir Osmanlı Valisi: Giritli Sırrı Paşa ve TefsirAnlayışı”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c: XII: 22, 161-188
• Gülşen, E. “Osmanlı Dönemi Bosnalı Bazı Müfessirler Üzerine -I (1463-1878)”, ÇanakkaleOnsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Journal of Divinity Faculty ofÇanakkale Onsekiz Mart University, sayı: 10, 25-51;
• Gülşen, E. (2017), “Osmanlı Dönemi Hâşiye Yazan Bosnalı Bazı Müfessirler Üzerine-II (14631878)”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, c: V, 3, 141-154;
• Gülşen, E. (2017), “İbrâhim Mostârî’nin Envâru’t-Tenzîl Dîbâcesi Hâşiyesi”, EKEV AkademiDergisi, C: 33, 71, 83-106.
• Kandemir, M. Yaşar, DİA, “Hadis”, C: 15, İstanbul: 2007.
• Kehhâle, Ömer R. (ts.yay). Mu’cemü’l Müellifin, Beyrut: Dâru İhyâi’-Türâsi’l-Arabî, c: IV,Kunt. Metin vd. (2007), Türkiye tarihi, İstanbul: Cem yayınevi c: III
• Mertoğlu, S. (2001), “Osmanlı'da II. Meşrutiyet Sonrası Modern Tefsir Anlayışı· Sırat-ıMüstakim/Sebilürreşad Dergisi Örneği 1908-1914”, (Doktora tezi), MarmaraÜniversitesi, İstanbul
• Muslu, Ramazan, (2004). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (XVII. Yüzyıl). İstanbul: İnsanYayınları
• Ocak, Ahmet Yaşar, (2011). Osmanlı Sûfiliğine Bakışlar, İstanbul: Timaş Yay. 95-96.
• Öztürk, M. (2015). Osmanlı Tefsir Mirası, İstanbul: Ankara Okulu Yayınları,
• Öz, Mehmet, “Osmanlılar” DİA, c: XXXIII, İstanbul 2007, 532-538
• Öngören, Reşat, “Osmanlılar”, DİA, c: XXXIII, İstanbul 2007, 356-566.
• Suyutî, A. (2011. İtkan fi Ulûmü’l Kur!ân. Beyrut: Dâra’l Kitâbi’l Arabi.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris. er-Risâle, (ts.). Ahmed Muhammed Şakir (tahk.), Beyrut.
• Uzunçarşılı, İsmail H. (1995). Osmanlı tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, c:IV
• Yelten, Muhammet, “Osmanlılar”, DİA, c: XXXIII, İstanbul 2007, 356-566.
• Yücer, M. (2005), “Şeyh Yâkûb Afvî Efendi ve Mehmed Şehâbeddîn Efendi’ye göre CelvetîErkânı”, Üsküdar sempozyumu III: Azîz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 20-22 Mayıs 2005.
• Zehebî, et-Tefsîr, I, 88; Demirci, Muhsin, Tefsir Tarihi, MÜİFAV Yay., İstanbul 2011, 104-