İSLÂM HUKUKU AÇISINDAN CİNSİYET

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 5, 318 - 330, 31.05.2019

Hilal Özay

Öz

İnsanlar kadın ve erkek şeklinde iki ayrı cinste çift olarak yaratılmıştır. Ve her bir cinse diğerinden

farklı, birbirini tamamlayan, aynı, eşit, fazla ya da eksik nitelikler verilmiştir. Bu niteliklere uygun görevler ve

haklar belirlenmiştir. Bu şekilde cinsler arasında bütünlük, denge, uyum ve dayanışma sağlanarak insana

dünyada ve ahirette mutlu ve huzurlu olma imkânı verilmiştir. Bu çalışma kapsamında İslam hukukunda kadın

ve erkeğin cinsiyetleri sebebiyle farklı ve aynı hükümlere tabi oldukları hususlara değinilerek ibadât ve

muamelât konusundaki hükümlerde cinsiyetin etkisi araştırılmıştır. Konu ibadetlerde, mükellef olmada ve

mükellef olunanları yerine getirmede cinsiyet şeklinde iki kısımda, muamelatta ise her iki cinsin bir araya

geldikleri (ikisi için de geçerli olan hükümler) ve ayrıldıkları (ikisine de ayrı hükümlerin verildiği) konularda

cinsiyet şeklinde ele alınmıştır. Konuyla ilgili ön araştırmada yapılan pek çok çalışmada cinsiyet eşitsizliğinin

kaynağının din olduğu söylemlerinden dolayı İslâm hukuku açısından cinsiyetin incelenip araştırılmasına ihtiyaç

hissedilmiştir. Çalışmanın sonucunda İslam hukukunda kadın ve erkeğin insan ve kul olmaya bağlı haklar ve

ödevlerde eşit, taşıdıkları farklı nitelik ve rollere bağlı haklar ve yükümlülüklerde ise her iki cinsi de koruyan,

bazen eşit bazen değil ama denk, misli ve aynı hükümlerin verildiği görülmüştür. Bu farklı hüküm ve

uygulamaları haklı gösterecek objektif ve makul nedenlerin olduğu tespit edilerek cinsiyet eşitsizliğinin

kaynağının din olduğunun bir yanılgı olduğu da ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Cinsiyet, Kadın, Erkek, Adalet, Eşitlik, Hak, Sorumluluk

Kaynakça

• Abdulbâki, Muhammed Fuad (ö. 1388/1968). el-Mucemu’l-müfehres li elfâzı’l-Kur’an’i’l-Kerîm. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1990. Hattâb, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân el- er-Ruaynî (954/1547). Mevâhibü’l-celîl li-şerḥi Muḫtaṣarı Ḫalîl. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1398/1978. Aktan, Hamza. Mukayeseli İslâm Miras Hukuku. İstanbul: İşaret Yayınları, 1991. Dâmâd Şeyhîzâde, Abdurrahmân b. Muhammed b. Süleyman (ö.1078/1667). Mecmaʿu’l-enḥur fî şerḥi Mülteḳa’l-ebḥur. Beyrut: 1998. Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk- ı İslâmiyye ve Istılâhat- ı Fıkhıyye Kamusu. İstanbul: Ravza Yayınları, 2013. Berki, Ali Himmet. Ferâiz İlmi ve İntikali. Ankara: DİB Yayınları, 1986. Abdülaziz b. Abdullah b. Bâz, vdğ. Camiu ahkami’l-mevâris. Kahire: Daru İbn Hazm, 1328/2007. el-Mardinî, Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed Sıbt. er-Rahabiyye fi ilmi’l-Ferâiz. Dımaşk: Darü’l-Kalem, 2013. Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed (ö.241/855). el-Müsned. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. Akdemir, Salih. “Tarih Boyunca Ve Kur’ân-ı Kerim’de Kadın”. İslâmî Araştırmalar 5/4 (Ekim, 1991): 260-270. Akpınar, Ali “Kur’an’a Muhatap Olma Konusunda Kadın”. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019. http://aliakpinar.net/index.php?option=com_content&view=article&id=206:kurana-muhatap-olma-konusunda-kadn11&catid=51&Itemid=96. Atar, Fahrettin, Fıkıh Usulü. İstanbul: İFAV MÜİF Yayınları, 1993. Aydın, M. Akif. “Kadın”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24. Cilt. Ankara: TDV, 2001. 86-94. Bayındır, Abdulaziz. İslâm Muhakeme Hukuku. İstanbul: İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, 1986. Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim (ö. 256/869). el-Câmiu’s-sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn (ö. 1051/1641). Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ. Thk. Hilâl Musaylihî Mustafa Hilâl. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1402/1981. Büyük Ali Haydar Efendi (1322/1903). Usul-i Fıkıh Dersleri. nşr. M. Çelik, K. Meral. İstanbul: Fatih Matbaası, ts. Çolak, Abdullah. İslam Aile Hukuku. Çorum: Öncü Yayınevi, 2017. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman et-Temîmî es-Semarkandî. es-Sünenü’d-Dârimî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. Dodurgalı, Abdurrahman. Ailede Çocuğun Din Eğitimi. İstanbul: İFAV, 1996. Döndüren, Hamdi. Delilleriyle İslam Hukuku. Konya: Mistaş Matbaası, 1977. Döndüren, Hamdi. İlmihal, Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 1993. Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî (ö. 275/889). Sünenü Ebî Dâvûd. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân (ö. 807/1405). Mecmaʿu’z-zevâʾid ve menbaʿu’l-fevâʾid. Beyrut: 1408. Hökelekli, Hayati. “Çocuk”. DİA İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1993 “Çocuk” md., DİA, VIII, 355-356; İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed (ö. 620/1223). el-Mugnî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1405/1984. İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî (ö. 273/886). es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî (ö. 970/1562). el-Eşbâh ve’n-nazâir, thk. Muhammed Mutî’u el-Hâfız. Beyrut: Dârul-fikr,1426/2005. İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî (595/1198). Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muḳteṣıd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1402/1982. İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî (ö. 861/1457). Fethu’l-kadîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, 1424/2003. Karaman, Hayrettin. “Kadın Hakları ve Kocaya İtaat–I”. Erişim tarihi: 23 Nisan 2019. http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/laikduzen/2/0060.htm. Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: Nesil Yayınları, 1996. Kāsânî, Alaüddîn Ebû Bekr b. Mes’udi’l-Hanefî (ö. 587/1191). Bedâiu’s-sanâi’ fi tertibi’ş-şerâ’i’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1418/1997. Kelebek, Mustafa. İslâm Aile Hukukunda Velâyet. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 1996. Komisyon. İman ve İbadetler İlmihali I. y.y.: İsam, 1998. Kur’an Meali. “Nur Suresi 31. ayeti Türkçe Kur’an Mealleri”. Erişim: 22 Eylül 2015. http://www.kuranmeali.org/24/nur_suresi/31.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx. Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil’ârifîn b. Nûriddîn Alî el-Haddâdî (ö. 1031/1622). Feyżü’l-ḳadîr şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye, 1415/1994. Müslîm, Ebû’l-Hüseyin Müslîm b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875). el-Câmiu’s-sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Bahr b. Sinan b.Dinâr (ö. 303/915). Sünenü Nesâî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. Özay, Hilal. “Kadına Karşı Şiddetin Engellemede İslam Hukukunun Rolü”. Kadın ve Aile Üzerine Araştırmalar: Dinî, Tarihî, Sosyolojik ve Psikolojik Analizler. Ankara: İlahiyat, 2018. Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs (ö. 204/820). el-Üm. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1393/1993. Şentürk, Recep. İnsan Hakları ve İslâm, Sosyolojik ve Fıkhi Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007. Şirazi, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf (ö. 476/1083). el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmam eş-Şafii. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts. Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb eş-Şirbînî el-Kāhirî (ö. 977/1570). Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti me’ani’l-Minhâc. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts. Tirmizî, Muhammed b. İsâ b. Sevre (ö. 279/892). Sünenü’t-Tirmizî. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. Yörükoğlu, Atalay. Çocuk Ruh Sağlığı. İstanbul: Özgür Yayınları, 1989. Zekiyuddin Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları. Trc. İbrahim Kafi Dönmez. Ankara: TDV, 1996. Zeydân, Abdülkerîm Behîc (Bîc) el-Ânî el-Kehlî el-Muhammedî. el-Mufaṣṣal fî aḥkâmi’l-merʾe ve’l-beyti’l-müslim fi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü’r-risâle,1413/1993. Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus es-Sûfî el-Bâriî (ö. 743/1343). Tebyinü’l-hakāik şerhu Kenzi’d-dekāik. 3 Cilt. Kahire: Dâru’l-kütübü’l-İslâmî, 1313/1895. Zuhaylî, Vehbe (ö.2015). el-Fıkhu’l-İslâmi ve edilletuhu. 9 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-fikr, 1405/1985.