HANS EYSENCK’İN KİŞİLİK KURAMI KAPSAMINDA ANDY WARHOL’UN KİŞİLİK TANIMI

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 6, 498 - 515, 30.06.2019

Mutluhan Taş Ömer Özpek

Öz

İnsan kişiliği, geçmişten günümüze araştırmacıların merakını canlı
tutan bir konu olmuştur. Kişilikle alakalı farklı görüş ve teoriler öne
sürülmüş, her biri kişiliği kendi bakış açısıyla irdeleyip yorumlayan pek çok
kuram ortaya çıkmıştır. Söz konusu kuramlardan Hans Eysenck’in Biyoloji Temelli
Faktör Analitik Ayırıcı Özellik Kuramı ile Andy Warhol’un kişiliğini tanımlamak
bu çalışmanın amacıdır. Newyork’ta ünlü bir illüstratör olana dek Andrew
Warhola ismiyle tanınan Andy Warhol, yaşadığı dönemin sosyal, ekonomik,
kültürel yapılarından etkilenmiş ve bu yapıları etkilemiş; aynı zamanda film
yapımcılığından yazarlığa, tasarımcılıktan ressamlığa birçok sahada verdiği
eserler, eserlerde işlediği tema, kullandığı kendine özgü yöntem, teknik ve eserleri
aracılığıyla endüstri ve beraberinde oluşan tüketim toplumuna getirdiği alaycı,
ironik ve eleştirel yorumlarla adından sıkça söz ettirmiş bir sanat insanıdır. Warhol,
öz olarak “Sanat herkes için aynıdır.” şeklinde bir düşünceye sahip olup bu
düşünceyi eserlerine de yansıtmış, sanat ile halk arasındaki mesafeyi ortadan
kaldırmak istemiştir. Bunların yanında kaza, suikast, intihar, ölüm gibi yıkıcı
temaları önemsizleştirmek için eserlerine taşımış, kapitalist üretime tepki
koymak adına pek çok insana göre sanat eseri olamayacak nesneleri, metalaştırmaya
eleştiri adına dönemin popüler isimlerini, ünlü ressamların tablolarını teknik
anlamda seri üretime sokmuş, hatta Leonardo Da Vinci, Sandro Botticelli,
Raphael gibi ünlü isimlerin Mona Lisa, Son Akşam Yemeği, Venüs’ün Doğuşu,
Sistine Madonna ve benzeri tablolarına yaptığı göndermeler ile sanat
tarihinin yüceltilmiş mitlerini dahi alaycı bir tavırla sıradanlaştırmaya çalışmıştır.
Böylesi bir sanat insanının kişiliğini oluşturan dinamiklerin araştırılması
çabasıyla çalışma kapsamında, nitel araştırma yöntemlerinden faydalanılarak
otobiyografi ve biyografisinden yapılan çıkarımlarla Warhol’un kişilik tanımı
yapılmıştır.

Warhol’un kişilik özelliklerinden hareketle Hans Eysenck’in
kuramındaki içe dönüklük–dışadönüklük, nevrotizm–duygusal kararlılık ve
psikotizm–süperego gücü uçlarındaki konumu yönüyle irdelenmesi çalışmanın Bulgular ve Yorum bölümünü
oluşturmuştur. Bulgular ışığında Warhol’un kişilik tanımının yapılmasıyla
çalışma sonlandırılmıştır. Bu çalışma, sunduğu yöntemle gelecekte tek tek
sanatçıların kişilik tanımının yapılmasıyla ait oldukları grupların
karakteristik özelliklerine dönük tümevarımlar yapmaya imkan sağlama
potansiyeli bakımından önem taşımaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Kişilik, Hans Eysenck, Andy Warhol, Kişilik Tanımı

Kaynakça

• Acıbunar, F. (2012). Andy Warhol Resimlerinde Resimlerarasılık Sürecinin İncelenmesi. Resim Anasanat Dalı, Sülemyan Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Isparta. Atkinson, R. L. Smith, E. E. Hoeksema, S. N. Fredrickson, B. Loftus, G. R. (2012). Psikolojiye Giriş. Ankara: Arkadaş Yayınları. Aydın, A. S. (2018). Çağdaş Baskı Resmi Üzerinden Güncellenen Bazı Eski Resmetme Teknikleri-Münhasır Sanatsal Yaklaşım Etkileşimine Bir Örnek Olarak Andy Warhol. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s. 223-235. Burger, J. M. (2006). Kişilik. (Çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları. Cüceloğlu, D. (2010). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi. Danto, A. C. (2016). Andy Warhol. (Çev. Süha Sertabiboğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Gerrig, R. J. ve Zimbardo, P. G. (2012). Psikolojiye Giriş Psikoloji ve Yaşam. (Çev. Gamze Sarı). Ankara: Nobel Akademik Yayınları. http://www.tdk.gov.tr (Son Erişim Tarihi: 25 Nisan 2019, Perşembe, Saat: 12:30) Karakaş, A. C. (2013). Paylaşma Tutumlarının Sınav Kaygısı-Gelecek Kaygısı İle İlişkisi (Sakarya İli Örneği). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, s. 135-157. Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi. 20. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Murdock, N. (2014). Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları. (Çeviri Editörü. Füsun Akkoyun). Ankara: Nobel Akademik Yay. Ötgün, C. (1997). "Pop Sanat ve Andy Warhol", Anadolu Üniversitesi Anadolu Sanat Dergisi, s.78-92. Tüfekçi, B. (2018). Bir İş Yeri Çalışanlarında Yalnızlık, Depresyon ve Tükenmişliğin İncelenmesi. Hemşirelik Anabilim Dalı, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Warhol, A. (2016). Andy Warhol Felsefesi (A’dan B’ye ve Gerisin Geriye). (Çev. Elif Gökteke). 3. Baskı. İstanbul: Sel Yayıncılık. Yayman Ataseven, S. (2017). Andy Warhol’un Resimlerinde Popüler Kültürün Etkisi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, s. 441-450. Yazgan İnanç, B. Yerlikaya E. E. (2014). Kişilik Kuramları. (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Yeşilyaprak, B. (2013). Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı (Kuramdan Uygulamaya). 4. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 8. Tıpkıbasım. Ankara: Seçkin Yayıncılık.