SÜMERBANK KAYSERİ BEZ FABRİKASI’NIN KURULUŞUNUN DÖNEMİN GAZETELERİNDE SUNUMU: CUMHURİYET, ULUS GAZETELERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 9, 9 - 35, 01.11.2019

Ebru Davulcu Asım Davulcu

Öz

Türkiye
Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından yaşanan ilk yıllar,ulusal birlik ve
bütünlüğün sağlanmasının gaye edinildiği, ulus devlet anlayışının yerleştirilmeye
çalışıldığı birsürece sahne olmuştur. Bu dönemde ekonomik alanda
gerçekleştirilen inkılaplar da dikkat çekmektedir. Milli ekonomi düşüncesinin
harekete geçirilmesi açısından önem taşıyan bu inkılaplarla, tarımsal
faaliyetlerinin desteklenmesi, haberleşme, ulaşım, enerji kaynaklarının
kamusallaştırılmasının yanı sıra, sanayileşmede de önemli atılımlar
yapılmıştır. Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası’nın kurulması, bu atılımların bir
parçasıdır.

Devlet
önderliğinde kalkınma döneminde ve Birinci Beş Yıllık Sanayileşme Planı
çerçevesinde, Türk Sovyet işbirliği ile 1935 yılında kurulan Sümerbank Kayseri
Bez Fabrikası, 1935’te hizmete açılmıştır. Kayseri, Anadolu’nun önemli bir
ticaret şehri olması ve önemli ulaşım yollarının kavşağında bulunması sebebiyle
bu fabrika için tercih edilmiştir. Böylece, Anadolu’da üretilen pamuk daha
kolay biçimde üretilebilecek ve arz edilebilecek, Sümerbank ülke kalkınmasında
daha verimli rol oynayabilecektir.

Bu
çalışmada, Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası’nın kuruluş sürecine ilişkin
Türk-Sovyet ekonomik ilişkileri ve fabrikanın kurulma aşaması ile ilgili bir
literatür değerlendirmesi yapıldıktan sonra, bu sürece ilişkin haberlerin dönemin
önde gelen ulusal gazetelerinden Cumhuriyet
ve Ulus’taki sunumu incelenmiştir.
Basının, Atatürk’ün de talimatıyla, yeni kurulan Cumhuriyet rejimini, ulus
devlet anlayışını topluma izah etmede ve benimsetmedeki görev ve sorumlulukları
ve Türk-Sovyet ilişkilerini izah etmeleri kapsamında değerlendirilen gazetelerde
bulunan haberler, söylem çözümlemesine tabi tutulmuştur. Çalışma niteliksel bir
incelemedir.  

Anahtar Kelimeler

Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası, Cumhuriyet Gazetesi, Ulus Gazetesi

Kaynakça

• Atatürk Diyor ki, “Basın”, Erişim Adresi: https://www.ktb.gov.tr/TR-96477/basin.html
• Aydemir, Şevket Süreyya (1999).Tek Adam Mustafa Kemal (1922-1938), Cilt III, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Balta, Evren ve Özkan, Behlül (2016). “Türkiye Rusya İlişkilerine Tarih İle Bakmak”, Boğaziçi Üniversitesi-TÜSİAD Dış Politika Forumu Araştırma Raporu.
• Benhür, Çağatay (2008). “1920’li Yıllarda Türk Sovyet İlişkileri: Kronolojik Bir Çalışma”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 24, ss. 277-313.
• Çelikpala, Mitat (2019). “Bugüne Tarih Olarak Bakmak: Türkiye Rusya İlişkilerinin Serencamı ve Geleceği”, Dış Politika&Güvenlik, Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi.
• Çiftçioğlu, Ömer Metin (2008). “1945-1960 Döneminde Şekillenen Dünya Konjonktüründe Türkiye Ekonomisinin Gelişme ve Değişme Eğilimleri”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, İktisat Bilim Dalı Doktora Tezi, ss. 55.
• Eren, Ali Asgar ve Serkan Tuna (2018). “Birinci Sanayi Planı Kapsamında Kurulan Sümerbank Dokuma Fabrikalarında Beslenme, Giyim, Kreş ve Okul Olanakları (1935-1950)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 63, ss. 165-202.
• Ertem, Barış (2013). “İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri ve Türkiye’nin Amerika Birleşik Devletleri İle Yakınlaşmasına Etkileri”, Turkish Studies, Cilt 8/7, ss. 157-183.
• İlkin, Selim (2004). “Birinci Sanayi Planı’nın Hazırlanmasında Sovyet Uzmanların Rolü”, Cumhuriyetin Harcı, (Haz. İlhan Tekeli, Selim İlkin), Cilt 2, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 201-239.
• İnönü, İsmet (2009). Hatıralar, (Haz. Sabahattin Selek), Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Kal, Nazmi (2016). Cumhuriyetin Sanayi Okulu: SÜMERBANK, 100. Ekonomik Forum, http://haber.tobb.org.tr/ekonomikforum/2016/266/100_105.pdf
• Kepenek, Yakup ve Nurhan Yentürk (2001). Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Kiper, Mahmut (2006). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Sanayi Politikaları ve Sümerbank”, Mühendislik Mimarlık Öyküleri-2, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, ss. 23-49.
• Koçtürk, O. Murat ve Meryem Gölalan (2010). “1923-1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi”, Üçüncü Sektöre Kooperatifçilik, 45, 2, ss. 48-65.
• Kuruç, Bilsay (1993). Belgelerle Türkiye İktisat Politikası, Cilt 2, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Müezzinoğlu, Ersin (2018). “İsmet Paşa’nın 1932 Sovyet Rusya Ziyareti”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 2, ss. 249-260.
• Şağan, Ali (2005). Birinci Sanayi Planı ve Türkiye’nin Kalkınmasına Etkileri (1933-1938), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim dalı Yüksek Lisans Tezi, ss. 95.
• Tokgöz, Erdinç (2011). “Dünden Bugüne Türkiye-Rusya Ekonomik İlişkilerinde Üç Büyük Dönem”, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 1, ss.6-15.
• Turan, Şerafettin (2003). İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi, Kişiliği, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Gazeteler
• Cumhuriyet Gazetesi, “En büyük mensucat fabrikamız Kayseri fabrikasının temeli bugün atılıyor”, 20 Mayıs 1934, 1, 6.
• Cumhuriyet Gazetesi, “İktisat savaşında yeni bir zafer”, “En büyük mensucat fabrikamızın temeli dün Kayseri’de merasimle atıldı”, 21 Mayıs 1934, 1, 6.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Kayseri bayram yapıyor”, 23 Mayıs 1934, 1, 5.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Dost Sovyet Heyeti”, 16 Eylül 1935, ss .1, 5.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Kayseri fabrikası dün büyük törenle açıldı”, 17 Eylül 1935, ss. 1, 8.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Misafir Sovyet Heyeti fabrikaları geziyor”, 18 Eylül 1935, ss. 1, 5.
• Ulus Gazetesi, “Devletçiliğin Büyük Utkusu Kayseri Kombinası”, 16 Eylül 1935, ss. 1, 5.
• Ulus Gazetesi, “Kayseri kombinası dün büyük törenle açıldı”, 17 Eylül 1935, ss. 1, 5.
• Ulus Gazetesi, “Erciyaşın gölgesinde”, 18 Eylül 1935, ss. 1, 5.
• Ulus Gazetesi, “Pazartesi günkü açılış töreninden türlü görünüşler”, 18 Eylül 1935, ss. 6.