KELOĞLAN MASALLARINDA SİHİR VEYA BÜYÜ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 10, 62 - 81, 22.12.2019

Mualla Murat Öznur İşgören Rabia Çataklı

Öz

Sihir ve büyü insan tarihinin başlangıcından bu yana her türlü toplumda ve kültürde görülmüştür. Türklerde şamanizim döneminde büyü söz konusu olmuştur. Hatta şamanın asli görevlerinden birisi büyüdür. Şaman bu özelliğini genellikle hastaların tedavisinde kullanır. Hz. İsa ve Hz. Musa’nın kerametlerinde büyüye bağlanan yorumlarda olmuştur. Hak dinlerinde görülen sihir insanların günlük hayatlarında aciz durumlarda kullandığı bir umut bir çare olarak hala günümüzde yaşamaktadır. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük: “Tabiat kanunlarına aykırı sonuçlar elde etmek iddiasında olanların başvurdukları gizli işlem ve davranışlara verilen genel ad, afsun, sihir, füsun, bağı.” (Türkçe Sözlük (1), 1998: 369). Büyü ve sihir eş anlamlı gibi kullanılmasına rağmen aralarında fark olduğu görüşünde olanlar vardır. Günlük hayatta daha çok menfaat ve çıkar için kullanılan bu eylem büyü sözcüğünün hakimiyetine geçmiştir. Edebiyatımızda ise; sihir çok daha masum bir ifade ile aşıkların maşukların etkisinde kaldığı duygu ile ifade edilir. Divan edebiyatında çeşitli mazmunlarda yer alan sihir edebiyatın başka alanlarında da görülmektedir. Gerçi masallar grubuna giren keloğlan masallarında zaman zaman büyü ve büyücülük ile ilgili kavramlara da rastlanır. Bu çalışmada 118 keloğlan masalı taranarak büyü sihir sözcüklerinin nerelerde ve nasıl geçtiği tespit edilerek Türklerin kolektif şuurunu yansıtan bu türde o günkü toplumun inançları ve bunların kullanım biçimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Gömüleme yöntemi kullanılarak yapılan bu araştırmada toplumdaki değerler normlar sınıflar statüler tespit edilerek ilişkileri, bu ilişkiler çerçevesinde mücadele ve sonuçları günümüze yansıyan yanlış ve doğruları ele alınarak eğitimde kullanılmak üzere araştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sihir, Büyü, Masal, Keloğlan

Kaynakça

• ARANYOSI, E. U. (2011). “Edebiyatta Büyülü Gerçekliğin Büyüsünün Menşei Üzerine: Sosyal Adaptasyon Araçları Olarak Masallar”, Milli Folklor, 23(91), 189-194. BEBEK, A. (1998). Ana Kaynaklara Göre Sihir. İlmi Araştırmalar Dergisi, 1(9), 1339-1342. BULUT, İ. H. (2003). “Sihrin Hakikatı ve Mucizeden Farkı” Marife Dergisi, yıl. 3, (1), 59-70. CENGİZ, O. “Sihir Kavramı Üzerine Semantik Bir İnceleme”, Dokuz Eylül Ünivesitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (48), 169-200. ÇELEBİ, İ. “Sihir” (2009) (Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları), 37: 170. ERTÜRK, E., & BEDÜK, A. (2015). Sosyal mübadele teorisi bağlamında güç mesafesi ve örgütsel adalet algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. İşletme Bilimi Dergisi, 3(1), 1-19. HAKAN, E. (2017). Anadolu’nun İlk Yazılı Belgelerinde Büyü ve Kehanet. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54(2). KARAMAN, G. (2015). “Klasik Türk Şiiri Estetiğinde Sihir”. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10, 8. KARĞIN, V. & Tosun, H. (2016). “Sosyal Güç ve Suç Oluşumu Çatışma Teorileri”, “Kriminoloji Suç Teorileri ve Uygulamalar”, Ankara: Karınca Yayıncılık. KEYİK, M., & Erol, M. S. “Realizme Göre Güç ve Güç Dengesi Kavramları”. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 3(1), 12-49. MUŞ, E. (2016). “Kriminoloji Suç Teorileri ve Uygulamalar”, Karınca Yayıncılık: Ankara. NUHOĞLU, M. M. (2005). “Masallar Üzerinde Çoklu Zeka ve Yapısalcılık Denemesi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19), 187-205. NUHOĞLU, M. M. (2015). “Keloğlan ve Tasavvuf”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(6), 98-105. NUHOĞLU, M. M. “Keloğlan Masalları ve Kültürel Etkileşim”. NUHOĞLU, M. M. “Keloğlan Masallarında Propp Analizinin Dışında Kalan Örnekler”. ÖZALP, A. (2016). “İktidar ve güç ilişkisinin analizi elitist teori ve bürokrasi”, Toplum Bilimleri Dergisi, (10), 231-240. ŞİMŞEK, G. (2008). “Türk Sinemasında Büyü Kavramının Temsil ve Büyü Filminin Görüntü Göstergelerinin Çözümlemesi”, Yayınlanmış doktora tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.