SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA ÖRGÜTSEL MUHALEFET VE ÖRGÜTSEL PROSOSYAL DAVRANIŞLAR ARASINDAKİ İLİŞKİNİN TESPİT EDİLMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 12, 143 - 158, 03.01.2020

Mehmet Kılınç , Vahit Yiğit , Yasin Doğanşah

Öz

Sağlık çalışanlarının örgütsel prososyal davranışları, hastanelerin belirlemiş olduğu amaç ve hedeflere başarı ile ulaşabilmesinde önemli bir faktördür. Ancak organizasyondaki yönetsel uygulamalar, sağlık plan ve politikaları ile ilgili hayal kırıklığı ve memnuniyetsizlikler sağlık çalışanlarında açık ve gizli muhalefete neden olabilmektedir. Bu araştırmanın amacı, sağlık çalışanlarının örgütsel muhalefet düzeyleri ile örgütsel prososyal davranış düzeylerinin incelenmesi, demografik verilerle ve birbirleriyle olan ilişkisinin araştırılmasıdır. Araştırma evrenini Konya ilinde görev yapan 10.388 sağlık çalışanı oluşturmaktadır. Araştırmada olasılıklı örnekleme yöntemlerinden basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmış ve %95 güven düzeyinde 371 kişi örneklem olarak bulunmuştur. Verilerin toplanmasında örgütsel muhalefet ve örgütsel prososyal davranış ölçeği kullanılmıştır. Araştırma kapsamında 27 Ağustos-10 Eylül 2019 tarihleri arasında uygulanan 379 anket çalışmada kullanılabilmiştir. Araştırma verilerinin analizinde bağımsız iki örneklem t testi ve tek yönlü varyans analizi uygulanmıştır. Gruplar arasında anlamlı farklılık görüldüğünde farkın hangi iki grup arasında olduğunu belirlemek amacıyla Tukey post hoc testinden yararlanılmıştır. Ölçek puanları arasındaki ilişkide pearson korelasyon analizi ve nedensellik etkisini belirlemek amacıyla ise regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, sağlık çalışanlarının örgütsel muhalefet düzeylerinin orta düzeyin üzerinde (3,05), örgütsel prososyal davranış düzeylerinin ise orta düzeyin altında (2,97) olduğu belirlenmiştir. Örgütsel muhalefet ve örgütsel prososyal davranışların yaş, eğitim düzeyi, görev yılı ve görev ile ilişkili olduğu saptanmıştır. Örgütsel muhalefet ile örgütsel prososyal davranış düzeyi arasında negatif yönlü anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Yapılan regresyon analizi sonuçlarına göre örgütsel muhalefetin, örgütsel prososyal davranışlardaki değişimin yaklaşık %48’ini açıkladığı (R2=0,480) saptanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre sağlık çalışanlarının örgütsel muhalefet düzeyi arttıkça örgütsel prososyal davranış düzeyi azalmaktadır. Çalışanların örgütsel muhalefet düzeyinin düşürülmesi için yapılacak çalışmalar sağlık kurumlarında prososyal davranışların artmasını sağlayacak ve hastanenin amaç ve hedeflerine ulaşmasında katkıda bulunacaktır. Bu nedenle sağlık çalışanlarının örgütsel muhalefet düzeyinin düşürülmesi için sağlık kurumlarının, alınan kararlara çalışanların dahil edilmesi, çalışanlara hastanenin vizyon ve misyonunun benimsetilmesi, yetki devri ve yönetime katılma gibi yönetimsel araçlarla personelin güçlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Muhalefet, Örgütsel Prososyal Davranış, Sağlık Çalışanı, Sağlık Kurumları

Kaynakça

• Ackfeldt, A. L., Wong, V. (2006). The Antecedents of Prosocial Service Behaviours: An Empirical İnvestigation. The Service Industries Journal, 26(7), 727-745. Beldek, E. G. (2015). Örgütsel Özdeşleşme Örgütsel Sinizm ve Örgütsel Muhalefet İlişkisi: Görgül Bir Araştırma. Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Bolino, M. C., Grant, A. M. (2016). The Bright Side of Being Prosocial at Work, and The Dark Side, Too: A Review and Agenda for Research On Other-Oriented Motives, Behavior and Impact in Organizations. Academy of Management Annals, 10(1), 599-670. Bozkurt, G. G. (2017). Çalışanların İş Tatmininin Örgütsel Prososyal Davranışlara Etkisi: Burdur İli Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Burdur. Brief, A. P., Motowidlo, S. J. (1986). Prosocial Organizational Behaviors. Academy of Management Review, 11(4), 710-725. Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. 14. Baskı. Ankara: Pegem Akademi. Demirel, Y., Dinçer, E. (2011). Örgütsel Adalet. BEDÜK, A. (Ed.). Örgüt Psikolojisi, 29-48. Konya: Atlas Akademi. Doğanay, A. (2018). Lider İletişim Tarzlarının Örgütsel Muhalefete Etkisinde Örgütsel Erdemliliğin Düzenleyici Rolü: Otel İşletmeleri Üzerine Bir Çalışma. İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul. Hegstrom, T. G. (1991). Mimetic and Dissent Conditions in Organizational Rhetoric. Journal of Applied Communication Research, 18, 141-152. https://sozluk.gov.tr/?kelime=muhalefet, (20.08. 2019). İpek, M., Özbilgin, İ. G. (2015). Prososyal Davranışta Liderlik Tarzının Rolü: Milletvekili-Danışman İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 129-149. İslamoğlu, A. H. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İzmit: Beta Basım. İzgüden, D. (2017). Hastane Çalışanlarında İletişim Doyumunun Örgütsel Muhalefet Davranışları Üzerine Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Isparta. Kassing, J. W. (1997). Articulating, Antagonizing, and Displacing: A Model of Employee Dissent. Communication Studies, 48, 311-332. Kassing, J. W. (1998). Development and Validation of The Organizational Dissent Scale. Management Communication Quarterly. 12(2), 183-229. Kassing, J. W. (2000). Investigating The Relationship Between Superior‐Subordinate Relationship Quality and Employee Dissent. Communication Research Reports, 17(1), 58-70. Kassing, J. W. (2002). Speaking Up: Identifying Employees Upward Dissent Strategies. Management Communication Quarterly. 16(2), 187-209. Korucuoğlu, T. (2016). Örgütsel Güç Oyunları ve Örgütsel Muhalefet Arasındaki İlişki. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir. McNeely, B. L., Meglino, B. M. (1994). The Role of Dispositional and Situational Antecedents in Prosocial Organizational Behavior: An Examination of The Intended Beneficiaries of Prosocial Behavior. Journal of Applied Psychology, 79(6), 836. Özdemir, M. (2010). Ankara İli Kamu Genel Liselerinde Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerin Örgütsel Muhalefete İlişkin Görüşleri. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Politikası Anabilim Dalı, Doktora Programı, Ankara. Redding, W. C. (1985). Rocking Boats, Blowing Whistles and Teaching Speech Communication. Communication Education, 34, 245-258. Tengilimoğlu D., Yiğit A.(2005). Hastanelerde Liderlik Davranışlarının Personel İş Doyumuna Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Alan Çalışması, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8 (3): 374-400. Yiğit, A., Güven F., Alaoğlu M. (2019). Sağlık Hizmetlerinde Liderlik Davranışlarının Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Bir Meta-Analiz Çalışması, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (3):2662 – 2678.