DİL VE EDEBİYAT ÖĞRETİMİNDE SÖYLEM:ÖMER SEYFETTİN’İN İLK CİNAYET HİKÂYESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 12, 582 - 589, 01.12.2017

Canan Nimet Mert Duran

Öz

Dünyada yaşanan ekonomik, sosyolojik, felsefi, psikolojik vb. gelişmeler ve değişmeler kuşkusuz farklı alanlarda da kendini gösterecektir. Bu alanların başında ise dil gelmektedir. Dil öğretiminde değişik dönemlerde yaşanan değişmelerle farklı yöntemler kullanılmıştır. Dilbilimin ortaya çıkmasıyla dil, bilimsel bir boyut kazanmış ve incelemeler daha ciddi boyutlarda olmuştur. Geleneksel olarak dilin tanımına bakıldığında dilin diğer özelliklerinin arka planda bırakılıp sadece iletişim aracı olması üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Hâlbuki dilin sadece iletişim işlevi yoktur. Dil; duyulan seslerin dışında yüz ifadelerini, duruşu, toplumsal konumu, statüyü, vurguyu ve tonlamayı da kapsar. Tüm bu unsurlar sözceyi oluşturur ve söylemi belirler. Söylem çalışmaları, işlevsel dil öğretimini dilbilgisi kurallarının ilerisine taşıyarak değerleri kavratıp dilin farklı işlevlerini temele alır. Bunun için söylem destekli Türkçe öğretiminin uygulanması gerekmektedir. Söylem kimin, kime, neyi, ne amaçla, nerede söylediğinin “nasıl” söylediğiyle ilgilenmektedir. Konuşurken sözcüklerde yapılan vurgular veyahut yazılı metinde eki işlevine uygun olarak seslendirmek anlamı bütünüyle etkileyen faktörlerdir. Dil bir sistem olarak ele alınarak biçim ve anlam birbirinden ayrı tutulmamalıdır. Öğrencilere “Şu şöyledir, çünkü kural bu.” demek yerine sistem içinde yer verilen her birimin bilinçli bir seçimle kullanıldığı belirtilmeli, bu seçimlerin birer görevi olduğu söylenmeli, görevleri sezdirme yöntemiyle çözümlenerek öğrencilere buldurulmalıdır. Bu çalışmada Ömer Seyfettin’in İlk Cinayet hikâyesi incelenmiş ve dilin işlevsel boyutu açığa çıkarılarak dilin değişik kullanımlarının sezdirilmesi amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Söylem, Dilbilim, Ömer Seyfettin, İlk Cinayet, Türkçe Öğretimi

Kaynakça

• AKSAN, D. (2009). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AYDEMİR, M. ve ERKAL, M. (2013). Sanatsal Anlatımla Psikolojik Ve Eğitsel Mesajın Sunumu: “İlk Cinayet” , Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/6 Spring p. 69-81.
• BÖREKÇİ, M. (2009). Türk Dili Edebiyatı Ve Turkce Oğretmenlerinin Yetistirilmesi Surecinde dilbilim Ve Turkce Oğretimi, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or TurkicVolume 4/3 Spring.
• CEM, A. (2005). Dilbilgisi Öğretiminde Biçim-Anlam-Kullanım Üçlüsü: Ders Malzemesi Hazırlama Ve Uygulama Önerisi, Dil Dergisi Sayı 128, 7-26.
• ÇELİK, H , EKŞİ, H . (2013). Söylem Analizi. Eğitim Bilimleri Dergisi, 27 (27), 99-117. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/maruaebd/issue/365/2517
• FİDAN, Ö. Dilbilgisi Öğretiminde Söylem dilbilgisi Yaklaşımı: Eski köye yeni adet mi, yoksa “Biz bunu zaten yapıyoruz” mu? TÖMER Dil Dergisi, sayı 128.
• GÜNAY, D. (2013). Söylem çözümlemesi. İstanbul: Papatya.
• KARAAĞAÇ, G. (2013). Dilbilimi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KIRAN, Z. Ve KIRAN, A. (2002). Dilbilime giriş. (2. Baskı). Ankara: Seçkin.
• KOCAMAN, A. (1998). “Söylem Çalışmaları ve Türkçe Öğretimi”, Doğan Aksan Armağanı Ankara. (Yayına Haz. Kamile İmer-Leyla Subaşı Uzun) 101-106.
• RIFAT, M. (2011). Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları. İstanbul:YKY SEYFETTİN, Ö. (1998). Seçme hikayeler.İstanbul: Erdem Yayınları.
• SÖZEN, E. (1999). Söylem: belirsizlik, mübadele, bilgi, güç ve refleksivite. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• TORUSDAĞ, G. (2013). Metindilbilime Genel Bir Bakış Ve Metindilbilimsel Bir Çözümleme Örneği Olarak Ömer Seyfettin’in ‘İlk Cinayet’i. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 Bahar, 54-87.
• YILMAZ, E. Ve TOPAL, Z. (2010). Türkçe Öğretiminde Metindilbilimsel Çözümleme Yönteminin Uygulanması, TÜBAR-XXVII-/2010-Bahar, 775-788.