ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ALGILADIĞI STRESİNİZ SÜRME TESTİ PERFORMANSINA ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 12, 645 - 656, 01.12.2017

Pelin Sezgin Murat Erdem Budak Duygu Kara

Öz

Stres, tüm insanların deneyimlediği fizyolojik ve psikolojik uyaranlara vücut tarafından verilen, spesifik olmayan bir tepki olarak bilinmektedir. Yaşanan stres ile insan bedeni bir uyum sürecine girmektedir. Bu uyum süreci, stres tarafından tetiklenen fizyolojik tepkiler şemasıyla hareket etmektedir. Bu fizyolojik şemanın yanı sıra stres, psikolojik açıdan da kişiler ve onların çevreleriyle olan etkileşimlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Kişilerin algıladığı stres, bilişsel değerlendirmeler yapılmasını ve etkili veya etkisiz başa çıkma mekanizmaları oluşmasını sağlamaktadır. Ayrıca, stresin bilişsel süreçlerde bozulmalar yarattığı da bilinmektedir. Stres, yürütücü işlevlere etki ederek; özellikle insan bilişi, dikkat, öğrenme, duygu kontrolü, mental rotasyon, el-göz koordinasyonu ve mekânsal hafızada hasarlara neden olmaktadır. Bu bilişsel değişiklikler de bireysel performansı etkilemektedir. Özellikle hızlı ve etkili bir performans sergilenmesi gerektiğinde, performans sonucu istenilen yönde olmadığında ya da stres uyaranı aniden ortaya çıktığında performans olumsuz yönde etkilenmektedir. Bireysel performans ve yürütücü işlevler arasındaki ilişkiyi ölçen birçok test bulunmaktadır. Bu testlerden birisi de İz Sürme Testidir. Tarafımızca yapılan bu çalışmada, üniversite öğrencilerinin algıladığı stresin İz Sürme Testi performansı üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Okan Üniversitesinde öğrenim görmekte olan ve yaşı 20-23 aralığında değişen 410 öğrenci ile yapılan çalışmada, ilk önce Algılanan Stres Ölçeği ile öğrencilerin stres düzeyleri tespit edilmiş, ardından verilen İz Sürme Testi ile stres ve İz Sürme Testi arasındaki ilişki incelenmiştir. Verilerin analizinde MANOVA kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda stresin İz Sürme Testi performansını olumsuz yönde etkilediği bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Stres, Algılanan Stres, Yürütücü İşlevler, Performans, İz Sürme Testi

Kaynakça

• ALLEN D. N., & HADERLIE M. M. (2010). Trail-making test. The Corsini Encyclopedia of Psychology, Hoboken, New Jersey: Willey.
• ANDERSON, C. R. (1976). Coping behaviors as intervening mechanisms in the inverted-U stress performance relationship. Journal of Applied Psychology, 61(1), 30-34.
• ARBUTHNOTT, K., & FRANK, J. (2000). Trail making test, part B as a measure of executive control: validation using a set-switching paradigm. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 22(4), 518-528.
• BAUMEISTER, R. F. (1984). Choking under pressure: self-consciousness and paradoxical effects of incentives on skillful performance. Journal of Personality and Social Psychology, 46(3), 610-620.
• CANGÖZ, B., KARAKOÇ, E., & SELEKLER, K. (2007). Standardization study of “Trail Making Test” for Turkish adults and elderly people (ages 50 and over). Turkish Journal of Geriatrics, 10(2), 73-82.
• CANNON, W. B. (1953). Bodily changes in pain, hunger, fear, and rage. Boston, MA: Branford.
• CARVER, C. S., & SCHEIER, M. F. (1981). Self-consciousness and reactance. Journal of Research in Personality, 15(1), 16-29.
• COHEN, S., JANICKI-DEVERTS, D., & MILLER, G. E. (2007). Psychological stress and disease. Jama, 298(14), 1685-1687.
• COHEN, S., KAMARCK, T., & MERMELSTEIN, R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 385-396
• DEMAKIS, G. J. (2004). Frontal lobe damage and tests of executive processing: a meta analysis of the category test, stroop test, and trail-making test. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 26(3), 441-450.
• DRISKELL, J. E. & SALAS, E. (1996). Stress and human performance. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• ESKİN, M., HARLAK, H., DEMİRKIRAN, F., & DEREBOY, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin türkçeye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlik analizi. New/Yeni Symposium Journal, 51(3), 132-140.
• EVERLY, G. S. & LATING J. M. (2013). The anatomy and physiology of the human stress response. A clinical guide to the treatment of the human stress response. (s. 17-52). New York: Springer.
• FOSSUM, B., HOLMBERG, H., & REINVANG, I. (1992). Spatial and symbolic factors in performance on the Trail Making Test. Neuropsychology, 6(1), 71-75.
• GAUDINO, E. A., GEISLER, M. W., & SQUIRES, N. K. (1995). Construct validity in the Trail Making Test: what makes Part B harder?. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 17(4), 529-535.
• GÜLER, Ö. & ÇINAR, S. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin algıladıkları stresörler ve kullandıkları baş etme yöntemlerinin belirlenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı, 252-255.
• KATZ, R. J., ROTH, K. A., & CARROLL, B. J. (1981). Acute and chronic stress effects on open field activity in the rat: implications for a model of depression. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 5(2), 247-251.
• KROHNE, H. W. (2001). Stress and coping theories. N. S. Smelser ve P. B. Baltes (Ed.), International encyclopedia of the social and behavioral sciences (s. 15163-15170). Amsterdam: Elsevier.
• LAZARUS, R. S. (1993). Coping theory and research: Past, present, and future. Psychosomatic Medicine, 55(3), 234–247.
• LIAO, C. M., & MASTERS, R. S. (2002). Self-focused attention and performance failure under
• psychological stress. Journal of Sport and Exercise Psychology, 24(3), 289-305. MCEWEN, B. S., & SAPOLSKY, R. M. (1995). Stress and cognitive function. Current Opinion in Neurobiology, 5(2), 205-216.
• MENDL, M. (1999). Performing under pressure: stress and cognitive function. Applied Animal Behaviour Science, 65(3), 221-244.
• METZ, G. A. (2007). Stress as a modulator of motor system function and pathology. Reviews in the Neurosciences, 18(3-4), 209-222.
• METZ, G. A., JADAVJI, N. M., & SMITH, L. K. (2005). Modulation of motor function by stress: a novel concept of the effects of stress and corticosterone on behavior. European Journal of Neuroscience, 22(5), 1190-1200.
• MORRIS, C. G. (2002) Stres ve sağlık psikolojisi. H. Belgin Ayvaşık ve Melike Sayıl (Ed.), Psikolojiyi anlamak (psikolojiye giriş) (s. 492-520). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• RABIN, L. A., BARR, W. B., & BURTON, L. A. (2005). Assessment practices of clinical neuropsychologists in the United States and Canada: A survey of INS, NAN, and APA Division 40 members. Archives of Clinical Neuropsychology, 20(1), 33-65.
• RANABIR, S., & REETU, K. (2011). Stress and hormones. Indian Journal of Endocrinology and Metabolism, 15(1), 18-22.
• REITAN, R. M. (1971). Trail making test results for normal and brain-damaged children. Perceptual and Motor Skills, 33(2), 575-581.
• SCHEAR, J. M., & SATO, S. D. (1989). Effects of visual acuity and visual motor speed and dexterity on cognitive test performance. Archives of Clinical Neuropsychology, 4(1), 25 32.
• SELYE, H. (1946). The general adaptation syndrome and the diseases of adaptation. The Journal of Clinical Endocrinology, 6(2), 117-230.
• SELYE, H. (1955). Stress and disease. The Laryngoscope, 65(7), 500-514.
• SELYE, H. (1959). Perspectives in stress research. Perspectives in Biology and Medicine, 2(4), 403-416. SELYE, H. (1973). The evolution of the stress concept. American Scientist, 61(6), 692-699.
• SPREEN, O., & STRAUSS E. (1991). A compendium of neuropsychological tests: administration, norms and commentary. New York: Oxford University Press.
• ÜSTÜN, A. & BAYAR, A. (2015). Üniversite öğrencilerinin depresyon, anksiyete ve stres düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 384-390.
• TÜRKEŞ, P. N., CAN, P. H., KURT, P. M., & DİKEÇ, P. B. E. (2015). İz Sürme Testi’nin 20 49 yaş aralığında Türkiye için norm belirleme çalışması. Turk Psikiyatri Dergisi, 26(3), 189-196.
• VEDHARA, K., HYDE, J., GILCHRIST, I. D., TYTHERLEIGH, M., & PLUMMER, S. (2000). Acute stress, memory, attention and cortisol. Psychoneuroendocrinology, 25(6), 535-549.
• WACOGNE, C., LACOSTE, J. P., GUILLIBERT, E., HUGUES, F. C., & LE JEUNNE, C. (2003). Stress, anxiety,depression and migraine. Cephalalgia, 23(6), 451-455.
• WU, J. & YAN, J. (2017). Editorial: stress and cognition. Front. Psychol., 8, 970.