SALNAMELERE GÖRE BOSNA VİLAYETİ’NDE EĞİTİM (1866-1891)

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 8, 107 - 122, 01.08.2017

Muttalip Şimşek

Öz

Tuna kıyılarından Hicaz’a, Atlas Okyanusu’ndan Hazar Denizi’ne kadar, üç kıtada çok geniş bir alanda hüküm süren Osmanlı Devleti, sahip olduğu topraklar üzerinde muazzam bir düzen tesis etmişti. Bu düzen içerisinde yer alan hususlardan birisi de, idare ettiği toplumun eğitimi meselesiydi. 19. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin eğitim alanında önemli düzenlemeler yaptığı bir dönem olmuştur ve başta sıbyan mektebi olmak üzere, rüştiye, idadî ve darulmuallimîn gibi okullar bu düzenlemelere göre şekillenmiştir. Bu okullar Maârif Nezâreti tarafından idare olunmuş ve bunlara dair bilgiler vilayetlerde tertip edilen salnameler aracılığıyla kayıt altına alınmıştır. Bu çalışmamızda, 19. yüzyılın önemli kaynaklarından birisi olan vilayet salnameleri ışığında, Bosna Vilayeti’nde bulunan eğitim müesseselerini ortaya koymaya çalışacağız. Bu bağlamda, eğitim kurumlarının sancak ve kazalara dağılımı ile okulların türü ve bu okullara devam eden öğrenci sayıları gibi hususlar hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Bosna, Salname, Eğitim, Mektep

Kaynakça

• I. Resmî Yayın ve Salnameler Düstur Salname-i Vilayet-i Bosna (BVS): 1283/1866; 1284/1867; 1285/1868; 1286/1869; 1287/1870; 1288/1871; 1290/1873; 1291/1874; 1292/1875; 1293/1876; 1294/1877; 1295/1878; 1308/1891. II. Kitap ve Makaleler AKBAYAR, Nuri, “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı Devleti Nüfusu”, Tanzimat’tan Günümüze Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, C. V, İstanbul 1985, s. 1238-1247. AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000-M.S. 2013), Pagem Akademi Yayıncılık, Ankara 2013. ---------, “Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin 160. Yılında Darülmuallimîn’in İlk Yıllarına Toplu ve Yeni Bir Bakış”, OTAM, S. 20, s. 17-58. ALKAN, Mehmet Ö., Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839-1924, Tarihi İstatistikler Dizisi, C. 6, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara 2000. Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Eğitiminde Modernleşme, (Yay. Haz. Muzaffer Albayrak, Kevser Şeker), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2014 ARUÇİ, Muhammed, “Mostar”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2005, C. 30, s. 295-298. BOZKURT, Nebi, “Medrese”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28, 2003, s. 323-327. ASEAD CİLT 4 SAYI 8 Yıl 2017, S 107-122 Muttalip ŞİMŞEK 121 EMECEN, Feridun, “Bosna Eyaleti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, 1992, s. 296-297. İHSANOĞLU, Ekmeleddin, “Osmanlı Medrese Geleneğinin Doğuşu”, Belleten, Ankara 2002, C. LXVI, S. 247, s. 849-904. İPŞİRLİ, Mehmet, “Medrese, Osmanlı Dönemi”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.28, 2003, s. 327-333. KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.VII, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1961. KOÇER, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), İstanbul 1991. KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1999. KURAN, Aptullah, Anadolu Medreseleri, Orta Doğu Üniversitesi, C. I, Ankara 1969. McCARTY, Justin, “Ottoman Bosnia, 1800 to 1878”, The Muslims of Bosnia-Hercegovina Their Historic Development from the Middle Ages to the Dissolution of Yugoslavia, (ed.) Mark Pinson, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, 1994, s. 54-84. NIPPERDEY, Thomas, Deutsche Geschichte (1866-1918), Verlag C.H. Beck, München 1994. ÖZTÜRK, Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1996. ́ SUCESKA, Avdo “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bosna”, Prilozi za Orijentalnu Filologiju,, XXX (1980), s. 431-447. TURHAN, Fatma Sel, “Molla Mustafa’nın İzinde 18. Yüzyılda Bosna’da Sosyal Hayat”, Avrasya Etüdleri, 48/2015-2, s. 65-99. VAHAPOĞLU, Hidayet, Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1990.