ENERJİ GÜVENLİĞİ POLİTİKALARINDA ENERJİ BORU HATLARININ ÖNEMİ VE BÖLGESEL ETKİLERİ (TANAP VE TR71 BÖLGESİ ÖRNEĞİ)

Yıl 2020, Sayı: 5 - COVID-19 ÖZEL SAYISI 2, 517 - 543, 31.05.2020

Sonay Şahin

Öz

Petrol ve doğalgaz kullanım alanı olarak enerji kaynakları içinde başı çekmektedir. Söz konusu bu iki kaynak dünyanın belirli bir bölgesinde yoğunlaşmıştır. Hayatın tüm alanlarında kullanılan bu iki enerji kaynağı; dünyanın siyasi, ekonomik, çevre ve siyasal tüm boyutlardaki birçok gelişmenin ya nedeninde ya da bir sonucunda önemli faktörlerden birisini oluşturur. Kaynaklara erişim her devlet için stratejik önem taşımakta olup, hem iç hem de dış politikalarında belirleyici bir rol üstlenmektedir. Enerji kaynaklarına sahip bölgeler ve geçtiği coğrafyalar bu yüzden hegemon devletlerin uluslararası politikalarını yoğunlaştırdığı ve güç kullandığı jeopolitik ve jeostratejik öneme sahiptirler. Enerji kaynaklarının çıkarılmasından son tüketiciye erişimine kadar tüm süreçlerde güvenlik risk ve tehditler söz konusu olduğundan uluslararası güvenlik politikalarının öncelikli konuları arasındadır. Özellikle petrol ve doğal gaz kaynaklarının transferinde mali açıdan ve boru hatlarının geçtiği coğrafyalarda güvenlik hususunda birçok sorun yaşanmaktadır. Diğer taraftan, enerji boru hatlarının istihdamdan, tarihsel mirasın korunmasına kadar her boyutta sosyo-ekonomik, çevresel avantajlarıyla bölgesel kalkınmaya önemli katkıları olmakla birlikte, uzlaşmacı yaklaşımlarla küresel işbirliğinde önemli bir rol oynayabilmektedir.

Dünya genelinde kıtalar arası enerji akışını sağlayan birçok boru hattı faaliyettedir. Ancak bölgesel kalkınmada ve işbirliğinde en önemli projelerden birisi TANAP’tır. TANAP, Ortadoğu ve Avrupa’nın en uzun ve en büyük çaplı doğal gaz boru hattı özelliğini taşımaktadır. Türkiye sınırları içinde 20 ili kapsayan TR71 bölgesi içerisinde yer alan Kırşehir ve Kırıkkale’nin de dahil olduğu tüm coğrafyalarda birçok yatırım destek mekanizmaları ile sürdürülebilir kalkınmaya yönelik katkı sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

enerji güvenliği, petrol, doğal gaz, enerji boru hatları, risk, tehdit, bölgesel kalkınma

Kaynakça

• Akbaş Fahri, Ürün, emin, (2016), Enerji Güvenliği: Bölgesel Enerji Merkezi Türkiye, T.C. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi ICEBSS Özel Sayısı, s.103-113. Akhundzada, Emin, (2016), “Analiz: TANAP Projesi Türkiye’ye Hem Ekonomik Hem Politik Fayda Sağlıyor”, http://enerjienstitusu.de/2016/03/24/analiz-tanap-projesi-turkiyeye-hem-ekonomik-hem-politik-fayda-sagliyor/, (Erişim Tarihi: 18.11.2019).
• Altıntaş, Hakan, (2003), “Savaşların Çevresel Boyutu ve Ekosistem Üzerindeki Geri Dönüşü Olmayan Etkileri”, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 8, s. 133,134.
• Aydın, Fatma Fehime, (2010), “Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 35, s.317-340.
• Bal, Harun ve Alper, Ali Eren, (2010), “Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı ve Türkiye Ekonomisine Etkileri”, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:19, Sayı:3, 2010, s. 345-360.
• Baumann, Florıan (2008), “Energy Security As Multidimensional Concept, C.A.P Policy Analysis”, Research Group on European Affairs (ErişimTarihi: 03.08.2014).
• Bayraç, H. Naci, (2009), Küresel Enerji Politikaları ve Türkiye: Petrol ve Doğal Gaz Kaynakları Açısından Bir Karşılaştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:10, S. 1, Eskişehir.
• BP Statistical Review of World Energy June 2018”, (2018),https://www.bp.com, (10.05.2019).
• BP Statistical Review of World Energy June (2017), 8http://www.bp.com7...energy-economics/statistical-review-2018.
• Bilgin, Mert, (2015), “Enerji”, Uluslararası İlişkilere Giriş - Tarih, Teori, Kavram ve Konular, (editörler: Şaban Kardaş, Ali Balcı), Küre Yayınları, İstanbul.
• Brauch, Hans Günter, (2008), “Güvenliğin Yeniden Kavramsallaştırılması: Barış, Güvenlik, Kalkınma ve Çevre Kavramsal Dörtlüsü”, Uluslararası İlişkiler, Cilt: 5, Sayı: 18, ss: 1- 47.
• Cherb, Aleh ve Jewell, Jesica, (2014), “The concept of energy security: Beyond the four As”, Energy Policy75(2014)415–421, journal homepage: www.elsevier.com/locate/enpol.
• Çetin, Tamer, (2010), “Orta Asya ve Kafkaslar’ da Enerjinin Politik Ekonomisi”, Enerji, Piyasa ve Düzenleme, Cilt: 1, S.1, s. 76-100.
• Çimen, Selahattin, (2010), “Dünya’da ve Türkiye’de Enerji Sektörü, “Enerji Güvenliği: Dünya ve Türkiye” Paneli, EKOMER (Ekonomi-Finans Uygulama ve Araştırma Merkezi), T.C İstanbul Kültür Üniversitesi, s. 21-37.
• Çelikpala, Mitat, (2013), Enerji Güvenliği NATO’nun Yeni Tehdit Algısı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Dağcı, Kenan, Efe ÇAMAN (2013), Enerji Politikaları ve Enerji Güvenliği Perspektifinden Avrupa Birliği’nin Orta Asya Politikası, USAK Yayınları, OAKA, Cilt. 8, Sayı. 16, ss. 21-48.
• Demirtaş, Işıl, (2013), “Enerji Teknolojileri Ar-Ge Politikaları: OECD Ülke Deneyimleri ve Türkiye Karşılaştırması”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, Cilt: 8, S.2, s.119-132.
• Demirtepe, M. Turgut, (2008), Orta Asya ve Kafkasya’da Güç Politikası, Uluslararası Stratejik Araştırma Kurumu, Birikim Matbaası, Ankara.
• Ediger, Volkan, (2010), “Dünya’da ve Türkiye’de Enerji Sektörü”, Enerji Güvenliği: Dünya ve Türkiye Paneli, EKOMER (Ekonomi-Finans Uygulama ve Araştırma Merkezi), İstanbul: T.C İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, s.21-37.
• Erdal, Leman, Ethem KARAKAYA, (2012), “Enerji Arz Güvenliğini Etkileyen Ekonomik, Siyasî ve Coğrafî Faktörler”, Uludağ Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,Uludağ Journal of Economy and Society, Cilt/Vol. XXXI, Sayı/No. 1, pp. 107-136.
• Gözler, Muhittin Ziya, (2019), Boru Hatlarının Önemi, https://21yyte.org/tr/merkezler/islevsel-arastirma-merkezleri/enerji-ve-enerji-guvenligi-arastirmalari-merkezi/boru-hatlarinin-onemi, (Erişim Tarihi: 19.12.2019). Güvenek, Burcu, Alptekin, Volkan, (2010), “Enerji Tüketimi ve Büyüme İlişkisi: OECD Ülkelerine İlişkin Bir Panel Veri Analizi”, Enerji, Piyasa ve Düzenleme, Cilt.1, S. 2, Ss.172-193.
• Haber7 (2020), “Cumhurbaşkanı Erdoğan: TANAP bölgesel barış projesidir”, http://emlak.haber7.com/ekonomi/haber/2969642-cumhurbaskani-erdogan-tanap-bolgesel-baris-projesidir, (Erişim Tarihi: 30.04.2020).
• İşcan, Erhan, (2010), “Petrol Fiyatının Hisse Senedi Üzerindeki Etkisi”, Maliye Dergisi, Sayı:158, Ocak-Haziran, s.607-617.
• Johansonn, Bengt, (2013), “A broadened typology on energy and security”, Energy53 (2013) 199e205, journal homepage: www.elsevier.com/locate/energy. (Erişim Tarihi: 11.01.2015). Karakuzu, Taner, (2011), “Türkiye’nin Enerji Siyaseti: Nükleer Enerji Dışa Bağımlılığı Yenmede Bir Kilometre Taşı mı?”, Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, Ocak 2011 Cilt:2, Sayı.1.
• Karabulut, Bilal, (2009), “ABD’nin Doğal Tehditlere Yaklaşımları”, http://www.sde. org.tr/tr/haberler/58/abdnin-dogal-tehditlere-aklasimlari.aspx.
• Koç, Erdem, Mahmut C. Şenel, (2013), “Dünyada ve Türkiye’de Enerji Durumu - Genel Değerlendirme”, Mühendis ve Makine Dergisi, Cilt: 54, sayı: 639, s. 32-44. http://www1.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/a8c16d2696b35f9_ek.pdf Mesjasz, Czeslaw, (2004), “Securıty as an Analytıcal Concept”, Paper presented at the 5th Pan-European conference on International Relations, in The Hague, 9-11 September 2004, Cracow Unıversity of economics, Cracow, Poland.
• Önder, Tuncay, (2003), “Ekoloji, Toplum ve Siyaset”, Odak Yayın Evi, Ankara. Özertem, Hasan Selim, (2011), “Riskler ve Tehditler Işığında Türkiye’de Enerji Güvenliği”, %B1_001(14).pdf, (Erişim Tarihi: 22.03.2014).
• Sektörel Bakış-Enerji-2019, https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf/2019/03/sektorel-bakis-2019-enerji.pdf,(Erişim Tarihi, 27.12.2019).
• Sile, Ebru A, (2014), “Petrol Çevre İlişkisi “http://enerjienstitusu.de/2014/12/18/makale-petrol-cevre-iliskisi/.
• Şahin, Sonay, (2019), Küresel Enerji Güvenliği Kıskacında Ortadoğu, Astana Yayınları, SAGE Matbaacılık, Ankara.
• Özev, Muharrem Hilmi, (2017), Küresel Denklemde Türkiye’nin Enerji Güvenliği, SETA Yayınları, I. Baskı, Rapor, İstanbul.
• Türkiye Enerji Görünümü 2019, TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu https://enerji.mmo.org.tr/wp-content/uploads/2019/04/MMO-TEG-2019-Sunumu-Mart-2019.pdf, (Erişim Tarihi, 26.12.2019).
• Wicks, Malcolm, (2009), “Energy Securıty: A National Challenge in a Changing World”, BIS Publications Orderline, www.decc.gov.uk,Published by the Department of Energy & Climate Change, (Erişim Tarihi: 04.03.2015). Wolfers, Arnold, (1952), "National Security" as an Ambiguous Symbol Political Science Quarterly, Vol. 67, No. 4., pp. 481-502.
• World Energy Outlook 2002, OECD Organısatıon For Economıc Co-Operatıon and Development) (/IEA(International Energy Agency), 9, rue de la Fédération, 75739 Paris Cedex 15, France.
• World Energy Resources, (2013), World Energy Council, Registered in England and Wales, London.
• Yılmaz, Deniz, (2019), Eğitime Uzanan Yol Projesi Otizm Özel Eğitim Sınıfı Eğitim Materyalleri Kullanım Kılavuzu, https://www.tohumotizm.org.tr/wpcontent/uploads/2019/10/egitime_uzanan_yol_projesi_materyal_kitapcigi.pdf Yorgancıoğlu, Hicran Çiğdem, Ab Enerji Politikalarında Türkiye’nin Yeri, https://www.academia.edu/29525016/AB_ENERJ%C4%B0_POL%C4%B0T%C4%B0KALARINDA_( Ankara Gazi Kitabevi tarafından yayınlan “Mavi Elma: Türkiye-Avrupa İlişkileri” adlı kitap içinde sunulan bölüm).
• http://www.eia.gov/energyexplained/index.cfm?page=oil_use, (Erişim Tarihi: 28.03.2015). https://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Dogal-Gaz-Boru-Hatlari-ve-Projeleri, (Erişim Tarihi, 26.12.2019).
• https://www.tanap.com/tanap-projesi/tanap-nedir/, (Erişim Tarihi, 26.12.2019). http://www.tanap-seip.com/sayfa-grubu/TANAP-SEIP-HAKKINDA/0, (Erişim Tarihi, 26.12.2019).
• http://iklim.cob.gov.tr/iklim/AnaSayfa/Kyoto.aspx?sflang=tr, (Erişim Tarihi: 02.04.2015).
• http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa, (Erişim Tarihi, 26.12.2019). http://www.kop.gov.tr/haber/kop-tanap-isbirligiyle-91-koyun-icme-suyu-projesine-15-4-milyon-tl/231, (Erişim Tarihi, 30.12.2019). https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/kirikkale/tanaptan-gelen-hibe-ile-okulun-dis-cephesi-yenileniyor-12877782. http://beyazgazete.com/haber/2019/2/13/tanap-tan-egitime-destek-4913898.html. https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/kirsehir/tatbekirli-koyune-tanap-destegi-ile-cocuk-parki-13101660