SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMININ VERİMLİLİK DÜZEYİNİN ENFLASYON ORANI İLE İLİŞKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 6, 102 - 115, 25.06.2020

Serap Taşkaya

Öz

Türkiye’de sağlık sistemiminin verimliliğinin arttırılması konusundaki en gerçekçi çabalardan biri 2003 yılında Sağlıkta Dönüşüm Programının hayata geçirilmesi olmuştur. Bu çalışmanın amacı ise Sağlıkta Dönüşüm Programının sağlık sistemi verimliliği üzerindeki etkisini yıl bazında incelemektir. Çalışmanın diğer bir amacı ise süreçteki verimlik değişimleri ile enflasyon düzeyi arasındaki ilişkilerin belirlenmesidir. Söz konusu amaçlar ile yapılan çalışmada, Sağlıkta Dönüşüm Programının 15 yıl öncesi ile 15 yıl sonrasına göre teknik verimliliği, Veri Zarflama Analizi ile belirlenmeye çalışılmıştır. Analiz için kullanılan girdiler kişi başına düşen sağlık harcamaları, bin kişiye düşen hekim sayısı ve on bin kişiye düşen yatak sayısı iken çıktılar, doğumda beklenen yaşam süresi ile bebek ölüm oranıdır. Verimlilik düzeyinin enflasyon ile ilişkisi ise Tobbit regresyon kullanılarak ölçülmüştür. Yapılan analizler neticesinde Sağlıkta Dönüşüm Programından önceki 15 yıl içerisinde ortalama verimlilik düzeyi %93,96 iken, bu oranın 2003 yılından sonraki on beş yıl içinde %98,41’e çıktığı tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca verimlilik puanlarının enflasyon oranları ile negatif yönde ilişkisi olduğu saptanmıştır. Bu bulguların politika yapıcılar için kanıta dayalı bilgiler sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Sistemi, Verimlilik, Enflasyon Oranı, Tobit, Veri Zarflama Analizi

Kaynakça

• Afonso A., & St Aubyn, M. 2005. Non-parametric approaches to education and health efficiency in OECD countries. Journal of Applied Economics, 8(2): 227-246. Ahmed S, Hasan MZ, MacLennan M, et al. (2019). Measuring the efficiency of health systems in Asia: a data envelopment analysis. BMJ Open 2019;9:e022155. doi:10.1136/ bmjopen-2018-022155. Akdağ, R. (2012). Türkiye sağlıkta dönüşüm programı değerlendirme raporu (2003-2011): herkes için sağlık. TC Sağlık Bakanlığı Yayınları. Asandului, L., Roman, M., & Fatulescu, P. (2014). The efficiency of healthcare systems in Europe: A data envelopment analysis approach. Procedia Economics and Finance, 10, 261-268. Avşar, T. S., Erdem, R., & Akkaş, E. (2017). Evaluation of the healthcare transformation programme in Turkey as a strategy for better health. Journal of International Health Sciences and Management, 3(4), 11-19. Charlesworth, A. (2014). Why is health care inflation greater than general inflation? Journal of Health Services Research & Policy, 19(3) 129–130 Cooper, W. W., Seiford, L. M., & Zhu, J. (2011). Data Envelopment Analysis: History, Models, and Interpretations. Handbook on Data Envelopment Analysis, 1–39. doi:10.1007/978-1-4419-6151-8_1. Cylus J, Papanicolas I, Smith PC (2016). Health system efficiency: How to make measurement matter for policy and management. Health Policy Series, 46. Brussels, European Observatory on Health Systems and Policies. Çilhoroz, Y. ve Arslan, İ. (2018). Sağlıkta Dönüşüm Programı Uygulamalarının Değerlendirilmesi: Akademisyenler Üzerinde Nitel Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(26), 798-810. Demirci, Ş., Konca, M., & İlgün, G. (2020). Sağlık Finansmanının Sağlık Sistemleri Performansına Etkisi: Avrupa Birliği Üyesi ve Adayı Ülkeler Üzerinden Bir Değerlendirme. Sosyoekonomi, 28(43), 229-342. Dhaoui I. (2019). Healthcare System Efficiency And Its Determinants: A Two-Stage Data Envelopment Analysis (DEA) from MENA Countries. Working Papers, No:1320. Publication of Economic Research Forum:Egypt. Erol, H., & Özdemir, A. (2019). Türkiye’de 1980 ssonrasında Sağlık Politikalarında Dönüşüm ve Sağlık Harcamalarına Etkileri. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 119-146. Evans, D. B., Tandon, A., Murray, C. J., & Lauer, J. A. (2001). Comparative efficiency of national health systems: cross national econometric analysis. BMJ (Clinical research ed.), 323(7308), 307–310. doi:10.1136/bmj.323.7308.307. Gericke, C., Drupp, M., Velter, M. B., Doetinchem, M. O., Krech, R., Scheil-Adlung, X., ... & Sheikh, R. Towards a national health insurance system in Yemen Part 1: Background and assessments. Gürsoy, K. (2015). Sağlıkta Dönüşüm Programı Sonrası Türk Sağlık Sistemine Genel Bir Bakış: Başarılar, Performans Değerlendirmesi, Muhtemel Zorluklar ve Çözüm Önerileri. Sosyal Güvence Dergisi, 7, 83-112. Hadad, S., Hadad, Y., & Simon-Tuval, T. (2011). Determinants of healthcare system’s efficiency in OECD countries. The European Journal of Health Economics, 14(2), 253–265. Jadoo, S. A. A., Aljunid, S. M., Sulku, S. N., & Nur, A. M. (2014). Turkish health system reform from the people’s perspective: a cross sectional study. BMC health services research, 14(1), 30. Kutzin J. (2013). Health financing for universal coverage and health system performance: concepts and implications for policy. Bulletin of the World Health Organization, 91(8), 602–611. doi:10.2471/BLT.12.113985. Küçük, A., Özsoy, V. S., & Balkan, D. (2020). Assessment of technical efficiency of public hospitals in Turkey. European Journal of Public Health, 30(2), 230-235. Medeiros, J., & Schwierz, C. (2015). Efficiency estimates of health care systems (No. 549). Directorate General Economic and Financial Affairs (DG ECFIN), European Commission. Murray, C.J.L. and Evans, D. B. (2003). Health systems performance assessment: debates, methods and empiricism. World Health Organization. Nolan, A., Barry, S., Burke, S., & Thomas, S. (2014). The impact of the financial crisis on the health system and health in Ireland. Economic and Social Research Institute. OECD (2019). OECD Health Data 2019. https://www.oecd.org/health/health-data.htm Erişim: 01.Nisan 2020. Öztürk, E. G. (2016). Health System Performance in OECD Countries: Data Envelopment Analysis (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Pourreza, A., Alipour, V., Arabloo, J., Bayati, M. and Ahadinezhad, B. (2017). Health production and determinants of health systems performance in WHO Eastern Mediterranean Region. Eastern Mediterranean Health Journal, 23 (5), 368–374, 2017. Ravangard, R., Hatam, N., Teimourizad, A., & Jafari, A. (2014). Factors affecting the technical efficiency of health systems: A case study of Economic Cooperation Organization (ECO) countries (2004-10). International journal of health policy and management, 3(2), 63–69. https://doi.org/10.15171/ijhpm.2014.60 Retzlaff-Roberts, D., Chang, C. F., & Rubin, R. M. 2004. Technical efficiency in the use of health care resources: A comparison of OECD countries. Health Policy, 69(1): 55-72. Sağlık Bakanlığı (1993). Ulusal Sağlık Politikası. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü Yayınları, Ankara. Sulku, S. N. (2011). The impacts of health care reforms on the efficiency of the Turkish public hospitals: Provincial markets. MPRA Paper No. 29598. Sun, D., Ahn, H., Lievens, T., & Zeng, W. (2017). Evaluation of the performance of national health systems in 2004-2011: an analysis of 173 countries. PLoS One, 12(3), 1-13. Şahin, I., Ozcan, Y. A., & Ozgen, H. (2011). Assessment of hospital efficiency under health transformation program in Turkey. Central European Journal of Operations Research, 19(1), 19-37. Virts, J. R., & Wilson, G. W. (1984). Inflation and Health Care Prices. Health Affairs, 3(1), 88–100. World Bank. (2003). Turkey—Reforming the Health Sector for Improved Access and Efficiency. Washington, DC: World Bank. World Bank (2019). World Data Bank https://databank.worldbank.org/home.aspx Erişim; 01.Nisan 2020. World Health Organization. (2000). The world health report 2000: health systems: improving performance. World Health Organization. World Health Organization. (2012). Pathways to health system performance assessment: a manual to conducting health system performance assessment at national or sub-national level. Copenhagen: World Health Organization Regional Office for Europe. Yesilyurt Ö, Salamov F. Türk devletleri sağlık sistemlerinde etkinliğin ve etkinliğe etki eden faktörlerin süper etkinlik ve Tobit modelleriyle değerlendirilmesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi. 2017;3(2):128-38. Yildiz, M. S., Heboyan, V., & Khan, M. M. (2018). Estimating technical efficiency of Turkish hospitals: implications for hospital reform initiatives. BMC health services research, 18(1), 401, 1-16. Yu, D., & Tang, W. (2019). Marine Healthcare System: An Analysis of Economy and Efficiency. Journal of Coastal Research, 94(sp1), 926-929.