ÇEVREYE KARŞI DUYARLILIK: SAĞLIK ÇALIŞANI VE HASTA YAKINI ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 6, 278 - 298, 25.06.2020

Nurgül Erdal

Öz

Çevre, insanların ortak varlığını oluşturan, bireyle ilişkili canlı-cansız her şeyi kapsayan bir değerler bütünüdür. İnsanoğlu sürekli çevresiyle bir etkileşim içerisindedir. Teknolojik ilerlemeler, sanayileşme, insanların dikkatsizce ve duyarsızca davranması, dünyadaki ekolojik dengeleri alt üst etmiştir. Bunun sonucunda kirlenme, canlı türlerinin yok olması, enerji kaynaklarının tükenmesi, kullanılabilir tarım alanlarının azalması, nükleer tehlike, hızlı nüfus artışı gibi çeşitli çevre sorunları ortaya çıkmıştır. Birçok çevre probleminin temelinde, bilinçsiz ve duyarsız insan davranışlarının rol oynadığı bilinmektedir. Bu nedenle, duyarlı çevre davranışı gösterilmesi ve farkında lığın sağlanması çok önemlidir. Bu çalışma, Türkiye de bir üniversite hastanesinde görevli sağlık profesyonelleri ile sağlık hizmeti sunulan hasta yakınlarının çevreye karşı duyarlılığını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Üniversite hastanesinde çalışan 223 sağlık görevlisi ve 172 hasta yakını olmak üzere toplam 395 kişiden oluşmuştur. Toplanan veriler istatistik paket programları ile tanımlayıcı ve betimleyici analizler, geçerlilik güvenilirlik, keşifsel faktör analizi, t testi ve anova testleri uygulanmıştır. Yeni paradigma ölçeğine göre faktör analizi yapılmış ve faktör analizi sonucu, insanın doğaya hükmü, dünyanın durumu, doğanın gücü, doğanın dengesi ve insanın doğayı kötü kullanması olarak beş alt boyutta incelenmiştir. Analizler sonucunda çevre duyarlılığı açısından sağlık çalışanları ve hasta yakınları arasında belirgin bir fark bulunmamıştır. Cinsiyete göre ise doğanın gücü ve doğanın dengesi alt boyutlarında kadınlarda erkeklere göre duyarlılık daha fazla bulunmuştur. Medeni durumlara baktığımızda ise evli olanlarla bekarlar arasında anlamlı bir fark görülmemiştir. Yalnız insanın doğayı kötü kullanması alt boyutunda evlilerin bekarlara oranla çevreye daha kötü kullandıkları görülmüştür. İlkokul, lise ve yüksek lisans mezunlarının diğer eğitim mezunlarına göre çevreye daha duyarlı oldukları görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Çevre Duyarlılığı, Sağlık Çalışanı, Hasta Yakını, Yeni Paradigma Ölçeği

Anahtar Kelimeler

Çevre Duyarlılığı

Kaynakça

• Aksu, Y. (2009). “ Fen ve Teknoloji İle Sınıf Öğretmenlerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi’’. (Burdur İli Örneği) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta Alnıaçık Ü., (2010). “Çevreci Yönelim, Çevre Dostu Davranış Ve Demografik Özellikler: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma,’’ SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(20), 507-532. Ankaya,F.; Gülgün Aslan,B& Türkyılmaz Tahta,B., (2017). “An Investigation of Determination of Environmental Awareness Level: A Case Study in the City of Izmir’’,Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Dergisi ,54 (4):419-427 ISSN 1018 – 8851 Arık, S. & Yılmaz, Ş.( 2017). “Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Çevre SorunlarınaYönelik Tutumları ve Çevre Kirliliğine Yönelik Metaforik Algıları’’, 25 (3): 1147-1164 Autio, M. & Heinonen, V. (2004). “To Consume Or Not To Consume? Young People’s Environmentalism In The Affluent Finnish Society’’. Young, 12(2): 137–153. Aytaç, M & Öngen, B. (2012). “ Doğrulayıcı Faktör Analizi İle Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğinin Yapı Geçerliliğinin İncelenmesi’’, İstatistikçiler Dergisi, 5 :14-22 Ayvaz Öztürk .( 2019). ‘’Sosyal Bilimler Ön Lisans Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi,’’ Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi,2(1): 71-79 Bektaş, F.& Şirin, E. (2018). “Yeni Çevresel Paradigma Ölçeği İle Dağcıların Çevreye Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi’’. Türk Spor Bilimleri Dergisi,1(1)20-26.Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsbd/issue/36533/411826 Berkes F. & Kışlalıoğlu M. (1993). “ Ekoloji ve Çevre Bilimleri’’, Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayınları Bülbül, Y & Yılmaz,A. ( 2019), “ Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre, Çevre Eğitim ve Çevresel Vatandaşlık Kavramlarına İlişkin Görüşleri,’’ Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 5(2): 165-183 Çabuk, B. & Karacaoğlu, Ö. C. (2003). “Üniversit Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi,’’ Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 36(1-2): 189-198. Çetin, T.: Turan,E,M.: Aytekin,P.& Yurdusev,M.A. (2020) “Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Yaklaşımlarını Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma,’’ Manisa Celal Bayar Üniversitesi Örneği, Araştırma Makalesi / Research Article, Doğ Afet Çev Derg, 6(1): 12-23, Çınar, B., Duran, A. & Taştan, H. (2019). “ Sosyal İstenirliğin Çevreci Duyarlılık, Tutum ve Davranışlar Üzerindeki Etkisi; Doğa Tabanlı Tur Katılımcıları Örneği.’’Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7 (3): 1727-1736. Cronbach, L, J.( 1951). “ Coefficient Alpha And The İnternatiomnal Structure of Tests’’, Psychometrika,16 (3) Davis A.C.& Stroink M.L. (2016). “ The Relationship between Systems Thinking and the New Ecological Paradigm’’, Systems Research and Behavioral Science, Syst. Res. 33(4): 575-586 Demirbaş, M. & Akbaş, H,M. ( 2009). “ İlköğretim Öğrencilerinin Çevre Sorunu İle İlişkili Temel Kavramları Gerçekleştirme Düzeyleri’’, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED)’’,3( 2): 195-211. Demirel M.: Gürbüz B.& Karaküçük S. (2009). “Rekreasyonel Aktivitelere Katılımın Çevreye Yönelik Tutum Üzerindeki Etkisi ve Yeni Ekolojik Paradigma Ölçeği’nin Geçerliği Ve Güvenirliği’’, Spormetre Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, VII(2) :47-50. Demirkaya, H. & Ünal, O. (2018). “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Bilinci ve Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi’’. Çınkır, Ş. (Ed.), EJER Congress 2018 Conference Proceedings (s. 276-286) içinde. Antalya: ISBN: 978-605-170-243-8. Deniş-Çeliker, H.: & Akar, A. (2015). “Ortaokul Öğrencilerinin Doğaya İlişkin Metaforları’’. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2): 101- 119 Dong,L.; Tong, X, Li,B.: Zhou, J.: Shaofeng Wang, S & Liu,B. ( 2019). “ Some Developments and New Insights of Environmental Problems and Deep Mining Strategy for Cleaner Production in Mines’’ L., Dong et al. / 1570 Journal of Cleaner Production , 210 : 1562-1578 Dunlap, R.E.: Van Liere, K.D.: Mertig, A.G,& Jones, R.E. (2000), “ Measuring Endorsement of The New Ecologicalparadigm: A revised NEP Scale’’, Journal of Social Issues, 56(3): 425-42. Erkal S.: Kılıç İ. & Şahin H. (2012). “ Comparison of Environmental Attitudes of University Students Determined Via the New Environmental Paradigm Scale According to the Students’ Personal Characteristics’’, Egitim Arastirmalari - Eurasian Journal of Educational Research, 49(49), 21-40. Ertan, B. (1991). “ Türkiye'de çevre hakkının gelişimi’’. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara Erten, S. (2005). “Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması’’, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (28): 91-100. Ertürk, H. (2011). “Çevre Politikası.’’ Ankara: Ekin. Fishman, J.& Smith V.K., (2017), Latent Tastes, Incomplete Stratification, and the Plausibility of Vertical Sorting Models, EnvironResource Econ, 66(2): 339-361 Chang G., (2015). “ Materialist Value Orientations As Correlates of the New Ecological Paradigm Among University Students In China,Psychological Reports: Sociocultural Issues in Psychology’’, 116(2): 597-612. Günden C.& Miran B., (2008), “Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğiyle Çiftçilerin Çevre Tutumunun Belirlenmesi: İzmir İli Torbalı İlçesi Örneği’’, Ekoloji, 18(69): 41-50 Güneren Özdemir,E & Tabak, G. ( 2019). “Turistlerin Çevre Dostu Tutumlarının Çevreye Duyarlı Turistik Ürün Satın Alma Niyeti Üzerine Etkisi: Nevşehir İlinde Bir Araştırma,’’ Journal of Tourism and Gastronomy Studies ,7 (3):1753-178 Hair,J.F.; Blavk,W.C.; Babin,B.&Anderson,R.E. ( 2010). “ Multivariate Data Analysis: A global Perspective’’, 7th Ed, New Jersey: Pearson Education Inc, Hoşgör H.: Gündüz Hoşgör D.& Tosun N. (2015), “Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi: Kıyaslamalı Bir Analiz.: HSP, 2(2): 198-207 İbret, B. Ü.; Demirbaş, İ. &Demir, F. B. (2019). “ İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerine Alternatif Etkinliklerle Doğal Çevreye Duyarlılığın Kazandırılması’’. Cumhuriyet International Journal of Education, 8(1): 258-280 Kaiser, F.G.; Ranney, M.; Hartig, T.& Bowler, P.A. (1999) . “Ecological Behavior, Environmental Attitude, And Feelingsof Responsibility For the Environment’’. European Psychologist, 4(2): 59–74. Kaiser,H, F. ( 1974). “An Index Of Factorial Simplıcıty,Psychometrica’’ ,38(1): 31-36 Karaca, C. (2011). “Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Dostu Maliye Politikaları’’,(Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Karasu Avcı, E. (2016). “ Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitiminde Coğrafya Disiplininin Rolü’’. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 1(1): 36-58. Keleş, R. (2016). “Çevre, yurttaş, sorumluluk’’. R. Keleş (Ed.), “İnsan Çevre Toplum İçinde’’ (s. 537-546). Ankara: İmge Kitabevi. Kılıç S.& İnal M.E. (2010). “Yüksek Öğretimde Çevre Eğitimi Alan Ve Almayan Öğrencilerde Çevre Bilinci: Niğde Üniversitesi Örneği’’, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(2): 70-83 Kılıç, S.( 2016). Cronbach’ın Alfa Güvenilirlik Katsayısı, Journal Of Mood Disore-ders ,6(1): 47-48 Kroufek R.: Chytrý V.: Janovec J & Čepičková I.B. (2016). “The Use Of New Ecological Paradigm Scale Among Pre-Service Primary,Teachers: Limits And Possibilities,’’ IJAEDU- International E-Journal of Advances in Education, 2(4):105-111 Long, J. S. (1989). “Confirmatory Factor Analysis A Preface to Lısrel. London’’: Sage. Masca, M. (2009) “.Sürdürülebilir Kalkınma: Kalkınma Ve Doğa Arasında Denge Arayışları’’, I. Uluslararası Davraz Kongresi, 195-206. Meydan, A. (2015). “ Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Doğa Eğitimi’’, A. Şimşek,& S. Kaymakcı (Ed.), Okul Dışı Sosyal Bilgiler öğretimi: 259-282 Ankara: Pegem Akademi Okur, E.& Yalçın Özdilek, Ş. (2013). “Enerjinin Etkin Kullanımı ve Teknolojik Kirlilik Farkındalık Ölçeği,’’ Kastamonu Eğitim Dergisi, 21( 1):271-286 Özdemir, O. (2010). “Doğa Deneyimine Dayalı Çevre Eğitiminin İlköğretim Öğrencilerinin Çevrelerine Yönelik Algı ve Davranışlarına Etkisi’’. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27: 125-138.
• Öztürk, S. A. (2019). “Sosyal Bilimler Ön Lisans Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi.’’ Journal of Innovative Research in Social Studies. 2(1): 71-79. Parola, G. (2009). “Towards Environmental Democracy’’. Unpublished Master's Thesis, University of Iceland, Faculty of Law. Iceland Reyna, C.: Bressán, E.: Mola, D.: Belaus, A. & Ortiz, M. V. (2018). “Validating the Structure of the New Ecological Paradigm Scale among Argentine Citizens through Different Approaches. Pensamiento Psicológico, 16(1):107-118. doi:10.11144/Javerianacali.PPSI16-1.vsne Rideout, B.E.: Hushen ,K..: McGinty D.: Perkins ,S & Tate, J., (2005), Endorsement of the New Ecological Paradigm in Systematic and Email Samples of College Students, The Journal of Environmental Education, 36(2): 15-23. Sam N.: Sam, R & Öngen K.B., (2010), Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Tutumlarının Yeni Çevresel Paradigma ve Benlik Saygısı Ölçeği İle İncelenmesi, Akademik Bakış Dergisi, 21: 1-16. Samsunlu, A & ve Üstün, G. E. (2018) “. Çevre Kirliliğinin Temelleri ve Kontrol Esasları.’’ İstanbul: Birsen. Sever,R.& Yalçınkaya E. (2012), “ Sınıf Öğretmeni Adaylarının Çevresel Tutumlarının İncelenmesi, Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 1-15 Smyth, J. C. (2006). “ Environment And Education: A view of a Changing Scene. Environmental Education Research’’, 12(3-4): 247-264. Https://doi.org/10.1080/13504620600942642 Şahin, B.( 2019). “Ortaokul ÖğrencilerininÇevreye Yönelik Bakış Açılarının Belirlenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Balıkesir Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir Şencan, H. ( 2005). ‘’Sosyal ve Davranışsal ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik,’’ 1 Baskı, Ankara Tarfaouı, D. & Zkım, S. (2017). “ Ecological Attitude- Behavior Gap: A Theoretical Analysis.’’ International Journal of Economics & Strategic Management of Business Process (ESMB), 8(1): 33-38. Teyfur, E. ( 2017) .“Üniversite Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Görüşleri”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11: 73-87. Toygar, F. (2014). (Çevreci) “Pazarlama Faaliyetleri ve Tüketici Karar Süreci Üzerindeki Etkisi, Örnek Olay İncelemesi’’, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gediz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir Turan S.: Aydın H. & Uğurlu İ., (2013). “Eleştirel Düşünme Becerilerini Temel Alan Biyoloji Eğitiminin Ortaöğretim Öğrencilerinin Ekolojik Etik Yaklaşımlarına Ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerine Etkisi’’, NWSA-Education Sciences, 8(2), 232-244 Türksoy, Ö. (1991). “Çevre Duyarlılığı Eğitimde Bilişsel Yaklaşım, Çocuk ve Temel Çevre Özellikleri. Eğitim ve Bilim Dergisi,’’ 15(80): 80-88 Uzun, N., & Sağlam, N. (2006). “Development and validation of an Environmental Attitudes Scale for High School Students’’. Hacettepe University The Journal of Education, 30: 240-250. Wintle, M. (2016). “ Rhetoric and Reality in Enviromental Issues in the Netherlands Today’’: An Introduction. Journal of Low Countries Studies. 17(50) Yeşilyurt, S .; Gül, Ş., & Demir, Y. (2013). “Biology Teacher Candidates’ Environmental Awareness and Environmental Sensitivity: A scale Development Study’’, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25): 38-54. Yücel Işıldar G. (2008). “Meslek Yüksekokulları Boyutunda "Çevre Eğitimi"nin Çevreci Yaklaşımlar ve Davranışlar Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4): 759-778. ( https: // tr.m.wikipedia.org) erişim tarihi 06.05.2020