ÖĞRETMENLERİN İŞTEN AYRILMA NİYETLERİNDE İŞ TATMİNİ, ÖRGÜTSEL BAĞLILIK VE TÜKENMİŞLİĞİN ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 7, 276 - 294, 07.08.2020

Gulsah Gencer Celık

Öz

Araştırma öğretmenlerin iş tatmini, örgütsel bağlılık ve tükenmişlik düzeyinin işten ayrılma niyetine etkisini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. İş tatmini ve örgütsel bağlılık örgütlerde olumlu faktörleri temsil ederken, tükenmişlik ise olumsuz faktörü temsil etmektedir. Araştırmanın örneklemi İstanbul’daki devlet okullarında görevli 398 öğretmendir. Veri toplama esnasında anket formu kullanılmıştır. Veriler SPSS 25 paket programı aracılığı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde faktör analizi, güvenilirlik analizi, tanımlayıcı istatistikler, korelasyon analizi ve regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmada tükenmişlik, örgütsel bağlılık ve iş tatmini bağımsız değişken, işten ayrılma niyeti ise bağımlı değişken olarak yer almaktadır. Araştırma sonuçlarına göre; iş tatmininin işten ayrılma niyetini azalttığı, tükenmişliğin ise işten ayırma niyetini arttırdığı tespit edilmiştir. Ayrıca devam bağlılığı işten ayrılma niyetini azaltırken, duygusal bağlılığın işten ayrılma niyetini arttırdığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerin işten ayrılma niyetlerini etkileyen faktörler önceki araştırmalarda incelenmiştir. Ancak bu araştırma, öğretmenlerin işten ayrılma niyetini etkileyen unsurlar olarak olumlu ve olumsuz faktörleri bir arada barındırması açısından diğer araştırmalardan farklıdır.

Anahtar Kelimeler

İşten Ayrılma Niyeti, İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık, Tükenmişlik

Kaynakça

• Akar, C., ve Yıldırım, Y. T. (2008). Yöneticilerin örgütsel bağlılık, iş tatmini ve rol stres kaynakları arasındaki ilişkiler: Yapısal denklem modeliyle beyaz et sektöründe bir alan uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (2); 97-113.
• Allen, N. J., ve Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to th organisation. Journal Of Occupational Psychology, 63; 1-18.
• Altaş, S. S., ve Kuzu, A. (2016). Sağlık çalışanlarında iş tatmini ve duygusal bağlılığın bireysel iş performansı ve işten ayrılma eğilimi üzerindeki etkileri. International Journal of Academic Value Studies, 2 (4); 23-32.
• Arı, M., Altın Gülova, A., ve Köse, S. (2017). Örgütsel adalet algısı ile örgütsel bağlılık davranışının ilişkisi: bir sağlık kuruluşunda araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(1); 43-51.
• Arslan, D. T. ve Esatoğlu, A. E. (2017). Hastane idari personelinin örgütsel güven ve örgütsel bağlılık düzeylerinin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinin incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2); 315-352.
• Becker, H. S. (1960). Notes on the concept of commitment. American Journal of Sociology, 66(1); 32-40.
• Bulatevych, N. (2017). Teacher’s burnout syndrome: The phenomenology of the process, Pol J Public Health, 127(2); 62-66.
• Çetin, F. ve Varoğlu, A. K. (2015). Psikolojik sermaye, performans, ayrılma niyeti ve iş tatmini etkileşimi: cinsiyetin düzenleyici rolü. İş ve İnsan Dergisi, 2(2); 105-113.
• Demir, S. (2019). Etik iklim ve okuldan ayrılma niyeti arasındaki ilişki: örgütsel bağlılığın aracılık rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 34(3); 824-838.
• Gil-Monte, P. (2005). el síndrome de quemarse por el trabajo (“burnout”). Una enfermedad laboral en la sociedad del bienestar [the burnout syndrome. An occupational disease in the welfare society]. Madrid: Pirámide.
• Golembiewski, R.T. (1993). Transnational perspectives on job burnout. The International Journal of Organizational Analysis, 1; 7-27.
• Gravetter, J. F. ve Forzano, L. B. (2012). Research methods for the behavioral sciences (4. Baskı). USA: Linda Schreiber-Ganster.
• Güler, M. (1990). Endüstri işçilerinin iş doyumu ve iş verimine depresyon, kaygı ve bazı değişkenlerin etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Hackman, J. R., ve Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostics survey. Journal Of Applied Psychology, 60; 159-170.
• Hair J.F. Jr., Anderson R.E., Tatham R.L. ve Black W.C. (2014). Multivariate data analysis. New York, Macmillan.
• Hwang, J., Lee, J., Park, S., Chang, H. ve Kim, S.S. (2014). The impact of occupational stress on employee’s turnover intention in the luxury hotel segment. International Journal of Hospitality & Tourism Administration, 15; 60-77
• Karavardar, G. (2015). Örgütsel adaletin iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(26); 139-150.
• Koç Başaran, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47); 480-495.
• Köroğlu, Ö. (2012). İçsel ve dışsal iş doyum düzeyleri ile genel iş doyum düzeyi arasındaki ilişkinin belirlenmesi: turist rehberleri üzerinde bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(2); 275 – 289.
• Kurşuncu, S. R., İmadoğlu T. ve Çavuş F. M. (2018). Mesleki tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ilişkisinde örgütsel nostaljinin etkisi. BMIJ, 6(4); 952-968.
• Kurtuluş, K. (2011). Araştırma yöntemleri. Türkmen Kitapevi, İstanbul.
• Lewin, J.E. ve Sager, J.K. (2007). A process model of burnout among salesperson: some new thoughts. Journal of Business Research, 60(12); 1216-1224.
• Locke, E. A. (1976). Nature and causes of job satisfaction, m. dunnette (ed.), handbook of ındustrial and organizational psychology İçinde (1297-1349), Chicago: Rand McNally
• Maslach, C. (2009). Comprendiendo el burnout [Understanding Burnout]. Ciencia y Trabajo, 11, 37-43.
• Maslach, C., ve Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2; 99-113.
• Meyer J. P., Paunonen S. V. , Gellatly I. R., Goffin R. D. ve Jackson, D.N. (1989). Organizational commitment and job performance: It's the nature of the commitment that counts. Journal of Applied Psychology, 74(1); 152-156.
• Meyer, J. P. ve Allen, N. J., (1997). Commitment in the workplace, theory, research and application. Sage Publications Inc., London,
• Onay, M. ve Kılcı, S. (2011). İş stresi ve tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: garsonlar ve aşçıbaşılar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2); 363-372. Öngel, G. (2019). İş, aile ve çatışma. A Kitap, Ankara.
• Öztürk Çiftçi, D. Meriç, E. ve Meriç, A. (2015). Örgütsel sessizlik, tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: ordu ili özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde bir uygulama. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41); 996-1007.
• Rodríguez-Mantilla, J. M. ve Fernández-Díaz, M. J. (2017). The effect of interpersonal relationships on burnout syndrome in secondary education teachers. Psicothema, 29(3); 370-377.
• Rosin, H. ve Korabick, K. (1995). Organisational experiences and propensity to leave—a multivariate investigation of men and women managers. Journal Of Vocational Behaviour, 46(1); 1-16.
• Sabuncuoğlu, E. T. (2007). Eğitim örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Ege Academic Review, Ege University Faculty Of Economics And Administrative Sciences, 7(2); 613-628.
• Schneider, B. (1987). The people make the place. Personnel Psychology, 40 (3); 437-453.
• Sökmen, A. ve Ceyhun Sezgin, A. (2017). İş tatmini ve işten ayrılma niyetinin değerlendirilmesi: otel işletmeleri sınır birim çalışanları üzerine bir araştırma. Journal Of Tourism And Gastronomy Studies 5(2); 237-250.
• Spector, P. E. (1986). Perceived control by employees: a meta-analysis of studies concerning autonomy and participation at work. Human Relations, 11; 1005-1016.
• Tanrıöver, Ü. (2005). The effects of learning organization climate and self directed learning on job satisfaction, affective commitment and ıntention to turnover. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tanrıverdi, H., Koçaslan, G. ve Osmanoğlu Taştan, N. (2018). Psikolojik şiddet algısı, tükenmişlik sendromu ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: banka çalışanları üzerinde bir araştırma. Manisa Celal Bayar Üniversitesi İİBF (Yönetim Ve Ekonomi Dergisi), 25(1);113-131.
• Tekingündüz, S., Top, M. ve Seçkin, M. (2015). İş tatmini, performans, iş stresi ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerin incelenmesi: hastane örneği. Verimlilik Dergisi, 4; 39-64.
• Wasti, A. S. (2002). Affective and continuance commitment to the organization: test of an ıntegrated model in the Turkish context. International Journal of Inte rcultural Relations, 26; 525–550.
• Wasti, S. A (2000). Meyer ve Allen üç boyutlu örgütsel bağlılık ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlilik analizi. 8. Ulusal Yönetim Ve Organizasyon Kongresi Bildirileri, 401-410.
• Yılmaz, S., Yılmaz, Ö. ve Karatay, A. (2019). Adliye çalışanlarının algılanan örgütsel stres ve iş doyumu ilişkisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(99); 140-170.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn-out, Journal of Social Issues, 30(1); 159-165.
• Tabachnick, B.G. ve L.S. Fidell (2013). Using multivariate statistics (sixth ed.) Pearson, Boston. George, D., ve Mallery, M. (2010). Spss for windows step by step: a simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson