COVID-19 PANDEMİSİ DÖNEMİNDE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA TÜKENMİŞLİK: İSTANBUL İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 372 - 386, 30.04.2021

Derya Gündüz Hoşgör , Tuba Çatak Tanyel , Saadet Cin , Serpil Bozkurt Demirsoy

Öz

Bu çalışmada Covid-19 döneminde sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin belirlemesi amaçlanmıştır. Tanımlayıcı tipteki araştırma, İstanbul ilinde bulunan Sağlık Bakanlığına bağlı kuruluşlarda çalışan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 120 sağlık çalışanı ile gerçekleştirilmiştir. Veriler 12 Kasım -11 Aralık 2020 tarihleri arasında Kişisel Bilgi Formu ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın yapılabilmesi için etik kurul izni alınmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde nicel veriler için tanımlayıcı istatistiksel yöntemler, bağımsız örneklemlerde t testi, tek yönlü varyans analizi (Anova) kullanılmıştır. Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının %53,3’ü 32 yaş ve üzerinde, %73,3’ü kadın, %50,8’i bekâr olup, %60,8’inin çocuk sahibi olmadığı, yarısından fazlasının (%60) üniversite mezunu, yarısının (%50) haftalık en az 45 saat çalıştığı, %60’ının gündüz-gece dönüşümlü (vardiya usulü) çalıştığı, %50,8’inin meslekte en az 10 yıldır çalıştığı, yaklaşık %72’sinin en az dokuz yıldır aynı sağlık kurumunda çalıştığı, %80’inin yeterli kişisel koruyucu ekipmana sahip olduğu, yaklaşık %86’sının Covid-19 pozitif tanısı almadığı, yaklaşık %76’sının ailesinin Covid-19’a yakalanmadığı ve yaklaşık %57’sinin Covid-19 pandemisinden çok endişe duyduğu saptanmıştır. Sağlık çalışanlarının genel tükenmişlik ölçeği toplam puan ortalaması 1,53±0,60 olup; duygusal tükenme alt boyut puan ortalamasının 1,85±0,92, duyarsızlaşma alt boyut puan ortalamasının 1,11±0,79 ve kişisel başarı duygusunda azalma alt boyut puan ortalamasının 1,43±0,64 olduğu belirlenmiştir. Sağlık çalışanlarının öğrenim durumu ve çalışma şekli ile ölçek puanları arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının düşük tükenmişlik düzeyine sahip oldukları tespit edilmiştir. Bununla birlikte; lisansüstü eğitim alanların daha fazla duygusal tükenme yaşadığı; gece gündüz-gece dönüşümlü olarak (vardiya usulü) çalışanların daha fazla genel tükenmişlik yaşadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Pandemi, Tükenmişlik Sendromu, Sağlık Çalışanları

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Proje Numarası

Yoktur.

Teşekkür

Pandemi döneminde çalışmamıza katılan tüm sağlık çalışanlarına teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Arı, G. S., Bal, E. Ç. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 131-148.
• Atkinson, D. M., Rodman, J. L., Thuras, P. D., Shiroma, P. R., Lim, K. O. (2017). Examining burnout, depression, and self-compassion in veterans affairs mental health staff. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 23(7), 551-557.
• Barello S, Palamenghi L, Graffigna G. (2020). Burnout and somatic symptoms among frontline healthcare professionals at the peak of the Italian COVID-19 pandemic. Psychiatry Res., 290:113129.
• Barzilay, R., Moore, T. M., Greenberg, D. M., DiDomenico, G. E., Brown, L. A., White, L. K., Gur, R. C. & Gur, R. E. (2020). Resilience, COVID-19-related stress, anxiety and depression during the pandemic in a large population enriched for healthcare providers. Translational psychiatry, 10: 291.
• Bradley, M., Chahar, P. (2020). Burnout of healthcare providers during COVID-19. Cleveland Clinic Journal of Medicine.
• Can, R., Hisar, K. M. (2019). Hemşirelerin profesyonellik davranışları ve tükenmişlik düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-9.
• Cin, S., Hoşgör, H. (2020). Sağlık Bilimleri Güncel Araştırmalar ve Yeni Eğilimler (Ed. Demir, H., Başkan, C.) içinde “Covıd-19 Tanılı Hastalara Bakım Veren Yoğun Bakım Hemşirelerinin Yaşam Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri”. Ivpe Yayıncılık, 494-504.
• Cordes, C. L., Dougherty, T. W., Blum, M. (1997). Patterns of burnout among managers and professionals: A comparison of models. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 18(6), 685-701.
• Cortina-Rodríguez, G., Afanador, Y. (2020). Burnout in the clinical personnel of Puerto Rico during the COVID-19 pandemic. Preprints, 2020070451.
• Costello, A. B., Osborne, J. W. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment, Research & Evaluation, 10(7), 1-9.
• Chohan, K., Fetzer, K., Heiser, S. R., Norman, S. (2020). From burnout to wellness: using appreciative ınquiry to shift MidMichigan health towards a strengths-based perspective. Master of Applied Positive Psychology (MAPP) Service Learning Projects.
• Çevik, O., Özbalcı, A . A. (2020). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri ile demografik özellikleri arasındaki ilişki -Samsun ili örneği- . MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (3) , 1773-1787.
• Denning, M., Goh, E. T., Tan, B., Kanneganti, A., Almonte, M., Scott, A., ... , Przybylowicz, J. (2020). Determinants of burnout and other aspects of psychological well-being in healthcare workers during the COVID-19 pandemic: A multinational cross-sectional study. MedRxiv.
• Dinibutun S. R. (2020). Factors associated with burnout among physicians: An evaluation during a period of COVID-19 pandemic. Journal of healthcare leadership, 12, 85–94.
• Drager, L., Pachito, D., Moreno, C., Tavares, A., Conway, S. G., Assis, M., ... , Genta, P. R. (2020). Sleep disturbances, anxiety, and burnout during the COVID-19 pandemic: A nationwide cross-sectional study in Brazilian Healthcare Professionals. medRxiv.
• Dünya Sağlık Örgütü. Coronavirus disease (COVID-19) outbreak: rights, roles and responsibilities of health workers, including key considerations for occupational safety and health. [Internet].2020. (Erişim 3 Aralık 2020, https://www.who.int/docs/defaultsource/coronaviruse/who-rights-roles-respon-hwcovid-19.pdf?sfvrsn=bcabd401_0
• El-Menyar A, Ibrahim WH, El Ansari W, et al Characteristics and predictors of burnout among healthcare professionals: A cross-sectional study in two tertiary hospitals. Postgraduate Medical Journal Published Online First: 12 August 2020. doi: 10.1136/postgradmedj-2020-137547
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. (VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Freudenberger, H.J. (1974), Staff burnout. Journal of Social Issues, 30 (1), 159-165.
• Guixia, L., Hui, Z. (2020). A study on burnout of nurses in the period of COVID-19. Psychology and Behavioral Sciences, 9(3), 31-36.
• Güvenç, R., Baltacı, E. Covıd-19 ve sağlık çalışanlarının ruh sağlığı. (Erişim 4 Aralık 2020, https://www.ttb.org.tr/kutuphane/covid19-rapor_6/covid19-rapor_6_Part41.pdf)
• Hoşgör, H., Dörttepe, Z. Ü., Sağcan, H. (2020). Acil sağlık hizmetleri çalışanlarında covid-19 anksiyetesi ve mesleki performans ilişkisinin tanımlayıcı değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 865-886.
• Hu, Deying and Kong, Yue and Li, Wengang and Han, Qiuying and Zhang, Xin and Zhu, Li Xia and Wan, Su Wei and Liu, Zuofeng and Shen, Qu and Yang, Jingqiu and He, Hong-Gu and Zhu, Jie Min, (2020). frontline nurses’ burnout, anxiety, depression, and fear statuses and their associated factors during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China: A big-scale cross-sectional study (3/27/2020). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3566144 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3566144
• Izgar H. (2001) Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Kalınkara, V., Kalaycı, İ. Sağlık kurumlarında çalışan personelin iş stresi, yorgunluk ve tükenmişlik ilişkisi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6, 125-136.
• Kang, L., Ma, S., Chen, M., Yang, J., Wang, Y., Li, R., . . . Yang, B. X. (2020). Impact on mental health and perceptions of psychological care among medical and nursing staff in Wuhan during the 2019 novel coronavirus disease outbreak: A cross-sectional study. Brain, behavior, and immunity.
• Kordalı, G. (2020). Pandemi sürecinde çalışanlara yönelik riskler çalışana destek ve özbakım. https://idealsosyalhizmet.com/icerik/uploads/2020/08/Pandemi-surecinde-calisana-yonelik-riskler-calisana-destek-ve-ozbakimmmm.pdf
• Maslach, C., Jackson, S. ve Leiter, M. (1996). Maslach burnout ınventory manual. Palo Alto, CA Consulting Psychologists Press.
• Maslach C., Jackson S.E. (1981) The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2:99–113.
• Matsuo, T., Kobayashi, D., Taki, F., Sakamoto, F., Uehara, Y., Mori, N., Fukui, T. (2020). Prevalence of health care worker burnout during the coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemic in Japan. JAMA network open, 3(8), e2017271-e2017271.
• Person, B., Sy, F., Holton, K., Govert, B., Liang, A., Garza, B., Zauderer, L. (2004). Fear and stigma: The epidemic within the SARS outbreak. Emerging Infectious Diseases, 10(2), 358-363.
• Ramaci T, Barattucci M, Ledda C, Rapisarda V. (2020). Social stigma during COVID-19 and its impact on hcws outcomes. Sustainability, 12(9):3834
• Sasangohar, F., Jones, S. L., Masud, F. N., Vahidy, F. S., Kash, B. A. (2020). Provider burnout and fatigue during the COVID-19 pandemic: Lessons learned from a high-volume intensive care ünit. Anesthesia and Analgesia, 131(1), 106-111.
• Taycan, O., Kutlu, L., Çimen, S., & Aydın, N. (2006). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerde depresyon ve tükenmişlik düzeyinin sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Anatolian Journal of Psychiatry, 7: 100-108.
• Türkiye Psikiyatri Derneği (TPD). (Erişim 5 Aralık 2020, https://www.psikiyatri.org.tr/uploadFiles/14202016552-TukenmislikCOVID.pdf)
• Willard-Grace, R., Knox, M., Huang, B., Hammer, H., Kivlahan, C., Grumbach, K. (2019). Burnout and health care workforce turnover. The Annals of Family Medicine, 17(1), 36-41.
• Wu Y, Wang J, Luo C, ve ark. (2020). A comparison of burnout frequency among oncology physicians and nurses working on the front lines and usual wards during the COVID-19 epidemic in Wuhan, China. Journal of Pain and Symptom Management. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2020.04.008
• Xiao H, Zhang Y, Kong D, Li S, Yang N. (2020). The effects of social support on sleep quality of medical staff treating patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19) in January and February 2020 in China. Med Sci Monit; 26:e923549.
• Yıldız, A., Çiçek, İ., Şanlı, M.E. (2018). Sağlık çalışanlarında tükenmişliğin belirleyicileri: sigara ve alkol kullanımına etkisinin incelenmesi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(3):126-132.
• Zel, U. (2001), Kişilik ve Liderlik, Seçkin Yayınevi, Ankara.