OKUL YÖNETİCİLERİNİN VİZYONER LİDERLİK YETERLİKLERİ İLE ÖĞRETMENLERİN İŞE TUTKUNLUKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 119 - 143, 30.04.2021

Mustafa Caner Koçer , Aynur B.bostancı

Öz

Bu araştırma, okul yöneticilerinin vizyoner liderlik yeterlikleri ile öğretmenlerin işe tutkunlukları arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modeliyle desenlenmiştir. Araştırmanın evrenini, 2019-2020 eğitim öğretim yılında Afyonkarahisar İli Sandıklı ve Dinar ilçelerindeki kamu okullarında görev yapan yaklaşık 1323 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi kolay ulaşılabilir örnekleme tekniği ile seçilen 450 öğretmendir. Araştırmada veriler “Vizyoner Liderlik Yeterlilikleri Ölçeği” ve “Çalışmaya (İşe) Tutkunluk Ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırmada verilerin normal dağılım gösterdiği belirlendiğinden, analizlerde bağımsız örneklem t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, okul yöneticilerinin vizyoner liderlik yeterliliklerine yönelik öğretmen algı düzeylerinin tüm alt boyutlarda yüksek olduğu görülmektedir. Araştırma sonucunda, okul yöneticilerinin vizyoner liderlik yeterliliklerinin çalıştıkları okul düzeyi değişkeni bakımından farklılık göstermemektedir. Araştırmada kullanılan diğer demografik değişkenler cinsiyet ve kıdem yılı bakımından, öğretmenlerin okul yöneticilerinin vizyoner liderlik yeterliliklerine yönelik algıları arasında farklılaşmalar görülmüştür. Bununla birlikte öğretmenlerin görev yaptıkları okuldaki öğretmen sayısı ve aynı okulda çalışma süresine göre, algıları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Araştırmanın diğer değişkeni öğretmenlerin işe tutkunluk düzeylerine ilişkin sonuçlar incelendiğinde ise, öğretmenlerin dinçlik boyutu ve genel işe tutkunluk algılarının çok yüksek, adanmışlık ve yoğunlaşma boyutuna ilişkin algılarının yüksek olduğu görülmektedir. Yine öğretmenlerin cinsiyetlerine, kıdemlerine ve aynı okulda çalışma sürelerine göre işe tutkunluk düzeyleri farklılaşırken, çalıştıkları okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmamaktadır. Öğretmenlerin okul yöneticilerinin vizyoner liderlik yeterliliklerine yönelik algıları ile işe tutkunları arasında arasında pozitif yönlü ve orta düzeyde bir ilişki bunmaktadır. Regresyon analizi sonucunda yöneticilerinin vizyoner liderlik yeterliliklerinden vizyoner düşünme ve karar verme boyutlarının, öğretmenlerin işe tutkunluk düzeylerini anlamlı bir anlamlı bir şekilde yordadığı görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Eğitim liderliği, vizyoner liderlik, işe tutkunluk, çalışmaya tutkunluk, işe adanmışlık

Kaynakça

• Acar, S. (2006). İlköğretim okul yöneticilerinin vizyoner liderlik rollerine ilişkin öğretmen görüşleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Aksoy, M. (2016). The standards of school administrators and leadership, The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 2(1), 12-18.
• Aksu, A. (2009a). Kriz yönetimi ve vizyoner liderlik, Yaşar Üniversitesi Dergisi, 4(15), 2435-2450.
• Amor, A. M., Vázquez, J. P. A., & Faíña, J. A. (2020). Transformational leadership and work engagement: Exploring the mediating role of structural empowerment. European Management Journal, 38(1), 169-178.
• Ayaz Sezgin, S. (2006). Hastane okullarında çalışan yönetici ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Edirne.
• Babil, F. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ile öğretmenlerin örgütsel adanmaları arasındaki ilişki, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Başoda, A. (2017). İşe tutkunluk: Kavramsal açıdan bir inceleme, Tarihin Peşinde: Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (17), 71-98.
• Bostancı, A. B. (2020). The relationship between teachers’ political skills and work engagement. International Journal of Education and Literacy Studies, 8(4), 53-63.
• Bostancı, A.B. & Kahraman, Ü. (2019). Öğretmenlerin işe tutkunluklarını etkileyen etkenlere yönelik görüşleri. III. International Teacher Education and Accreditation Congress (ITEAC 2019). (30.11. 2019 -01.12.2019 ). TED Üniversitesi. Ankara.
• Buharalıoğlu, C. (2014). İlköğretim öğretmenlerinin okul yöneticilerinin vizyoner liderlik davranışlarını gösterme düzeylerine ilişkin görüşleri.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bulut, Y. ve Uygun, S. V. (2010). Etkin bir yönetim için vizyoner liderliğin önemi: Hatay’daki kamu kurumları üzerinde bir uygulama, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 29-47.
• Bursal, M. (2017). Spss ile temel veri analizleri. Anı Yayıncılık.
• Bülbül, S. (2019). Okul müdürlerinin kullandıkları etkileme taktikleri ile öğretmenlerin işe tutkunluk düzeyleri arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Veri analizi el kitabı (onaltıncı baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cheema, S., Akram, A., & Javed, F. (2015). Employee engagement and visionary leadership: Impact on customer and employee satisfaction. Journal of Business Studies Quarterly, 7(2), 139.
• Çankır, B. (2016). Çalışmaya tutkunluk ve tükenmişliğin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi ve bir Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, D. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin sahip olması gereken vizyoner liderlik özelliklerine ilişkin öğretmen görüşleri.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çelik, V. (1997). Eğitim yönetiminde vizyoner liderlik, Eğitim Yönetimi, (4), 465-474.
• Delong, K. (2009). The engagement of new library professionals in leadership. The Journal of Academic Librarianship, 35(5), 445-456.
• Deneri, S. (2019). Ortaöğretim kurumlarındaki okul müdürlerinin vizyoner liderlik davranışları ve öğretmenlerin mesleki gelişimlerine yönelik davranışları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Deniz, M. (2014). Kamu örgütlerinde etkin bir yönetim anlayışı bağlamında vizyoner liderlik ve karaman kamu kurumlarında bir uygulama, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Derrington, M. L., & Campbell, J. W. (2015). Implementing new teacher evaluation systems: Principals’ concerns and supervisor support. Journal of Educational Change, 16(3), 305-326.
• Dhammika, K. A. (2016). Visionary leadership and organizational commitment: The mediating effect of leader member exchange (LMX), Wayamba Journal of Management, 4 (1), 1-10.
• Doğan, S. (2016). Çağdaş liderlik yaklaşımları vizyoner liderlik – dönüşümcü liderlik – işlemci liderlik (Edt. Güçlü, N. Ve Koşar, S). Eğitim Yönetiminde Liderlik: Teori Araştırma Ve Uygulama, Pegem.
• Durmuş, M. & Okçu, V. (2020). “Okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterliklerine ilişkin öğretmen algıları”, International Social Sciences Studies Journal, 6(60), 1399-1410.
• Eranıl, A. K. (2014). Mesleki ortaöğretim kurumlarında görev yapan yöneticilerin vizyoner liderlik özellikleri ile öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki. Gaziosmanpaşa Üniversitesi,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Eranil, A. K., & Ersozlu, A. (2016). Relationship between administrators’ visionary leadership and teachers’ job satisfaction in Turkey. International Journal of Academic Research, 3(4 (1)), 11-21.
• Gençer, K. ve Ayyıldız, T. (2018). Demografik özellikler ve psikolojik koşulların işe tutkunluğa etkisi: Otel işletmeleri örneği, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2): 601-619.
• Ghadi, M. Y., Fernando, M., & Caputi, P. (2013). Transformational leadership and work engagement: The mediating effect of meaning in work. Leadership & Organization Development Journal, 34 ( 6), 532-550.
• Hamedoğlu, A. M. (2001). Vizyoner liderlik (vizyona dayalı liderlik), Yerel Yönetim ve Denetim, 6 (6), 1-11.
• Hatch, A. S. (1966). Improving boss-man and man-boss communication. Ieee transactions on engineering writing and speech, 9(1), 15-23.
• Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work, Academy of Management Journal, 33(4), 692-724.
• Kantabutra, S. ve Avery, G.C. (2011). Follower effects in the visionary leadership process. Journal of Business & Economics Research (JBER), 4(5),57-66,
• Kanten, P. (2012). İşgörenlerde işe adanmanın ve proaktif davranışların oluşumunda örgütsel güven ile örgütsel özdeşleşmenin rolü (Yayımlanmamış Doktora Tezi) SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Kanten, P. ve Yeşiltaş, M. (2013). Pozitif örgütsel davranışlar üzerine kavramsal bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4(8), 83- 106.
• Karagöz, Y. (2016). Spss 23 ve Amos 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi (17. Baskı). Ankara: Nobel yayın dağıtım, 81-83.
• Kaya, E. (2016). İş talepleri ve iş kaynaklarının işe tutkunluğa etkisinde pozitif psikolojik sermayenin aracılık rolünün incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kızıl, Ş. (2014). Öğretmenlerin duygusal zekâları ile örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki: Balıkesir ili örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kirkpatrick, S. A. (2004). Visionary leadership theory. Encyclopedia of leadership, 1(4), 1616-1619.
• Köse, A. (2016). The impact of demographic features on teachers’ work engagement. Turkish Journal of Education, 5(4), 255-264.
• Moye, D. C. (1996). Identification secondary principals’ visionary leadership levels and their relationship with effective schools. (Unpublished Doctoral Dissertation). Alabama University.
• Özdilek, K. (2019). Öğretmen algılarına göre vizyoner liderlik ile yetenek yönetimi arasındaki ilişkide pozitif psikolojik sermayenin aracılık rolü.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Özer, Ö., Saygılı, M., & Uğurluoğlu, Ö. (2015). Sağlik çalişanlarinin işe cezbolma düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir araştirma. Business & Management Studies: An International Journal, 3(3), 261-272.
• Özkalp, E., & Meydan, B. (2015). Schaufeli ve bakker tarafindan geliştirilmiş olan işe angaje olma ölçeğinin Türkçe’de güvenilirlik ve geçerliliğinin analizi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 17(3), 1-19.
• Öztürk, E. (2008). İlköğretim okullarında görev yapan okul yöneticilerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ve okul iklimi arasındaki ilişki (Edirne ili örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ,Çanakkale.
• Öztürk, Z. (2019). Öğretmenlerin örgütsel imaj algıları ile işe tutkunluk düzeyleri arasındaki ilişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Parveen, I., Nisa, R. U. and Hassan, M. U. U. (2016). Schools’ leadership and employees’ work-engagement: evidences from secondary Schools. Pakistan Journal of Education, 31(2), 67-84.
• Perrin, T. (2003). The 2003 Towers Perrin talent report: Working today: Understanding what drives employee engagement. Research Report Stamford Conn, 11(18), 2-33.
• Rigby, J. (2015). Principals’ sensemaking and enactment of teacher evaluation. Educational Administration, 53 (3), 374-392.
• Sabancı, A. (2007). Müdürlerin vizyoner liderlik özelliklerine ilişkin müdürlerin, müdür yardımcılarının ve öğretmenlerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim, 36(174), 333-343.
• Saks, A.M. & Gruman, J.A. (2014). What do we really know about employee engagement?. Human Resource Development Quarterly, 25(2),155‐182.
• Sarıca, H. (2019). Öğretmenlerin siber kaytarma davranışları ile işe tutkunluk düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,Denizli.
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., González-Romá, V., & Bakker, A. B. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness studies, 3(1), 71-92.
• Schaufeli, W. B., & Salanova, M. (2007). Efficacy or inefficacy, that's the question: Burnout and work engagement, and their relationships with efficacy beliefs. Anxiety, stress, and coping, 20(2), 177-196.
• Seçer, İ. (2013). Spss ve lisrel ile pratik veri analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şen, E., Ateşoğlu, H., & Akdoğan, S. (2017). Okul yöneticilerinin liderlik davranışları, performans uygulamaları ve kurumsallaşmaya ilişkin öğretmen görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 3(9), 572-593.
• Şen, N. (2019). Liderlik özelliklerinin işe tutkunluk üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 4(2), 264-282.
• Tekin, Y. & Ehtiyar, R. (2011). Başarının temel aktörleri: Vizyoner liderler, Yaşar Üniversitesi Dergisi, 24(6), 4008-4023.
• Tomaç, B. (2013). Lider ve liderlik kavramı: Vizyoner liderlik, (Yayımlanmamış Lisans Tamamlama Tezi) York University, Türkiye Temsilciliği İşletme Bölümü, İstanbul.
• Tösten, R., Arslantaş, H. İ., & Şahin, G. (2018). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerinin çalışmaya tutkunlukları üzerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(3), 1073-1079.
• Turgut, T. (2010). Çalışmaya tutkunluk, (Ed. G. İslamoğlu), kurumlarda iyilik de var, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, ss.57-89.
• Turgut, T. (2013). Başarı hedef yönelimleri ve iş özelliklerinin çalışmaya tutkunluk üzerindeki katkıları, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42(1), 1-25.
• Watson, T. J. (2006). Organising and Managing Work: Organisational, managerial and strategic behaviour in theory and practice. Pearson Education.
• Wefald, A. J. (2008). An examination of job engagement, transformational leadership, and related psychological constructs (Unpublished Doctoral Dissertation). Kansas State University, Manhattan.
• Yıldız, B., & Bekmezci, M. (2019). Babacan liderlik ile çalışmaya tutkunluk arasındaki ilişkide kolektif şükranın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 52-73.