ORTAÖĞRETİM KURUMLARINDA ÖĞRETMENLERİN İLETİŞİM BECERİLERİNİ ÖLÇMEYE YÖNELİK BİR ÇALIŞMA: KOCAELİ İLİ İZMİT İLÇESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 623 - 649, 30.04.2021

Hülya Demir Yaleze , Emine Atar

Öz

Duygu, düşünce ya da bilginin, çeşitli yollarla karşılıklı olarak aktarılması iletişim olarak anlamlandırılabilir. İletişim, her alanda olduğu gibi eğitim ve öğretim alanında da önem arz etmektedir. İletişim, öğretmen-öğrenci özelinde ele alındığında “Öğretmen iletişimi” öğrencilerin derse yönelik tutum ve motivasyonlarını etkileyen bir süreçtir. Bu nedenle öğretmenlerin, iletişim bileşenlerini sınıf ortamında etkin düzeyde kullanması gerekmektedir. Bu çalışmada, ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öğrenciye yönelik iletişim becerilerini öğrenciler açısından değerlendirmek ve duruma yönelik bir saptama yapmak amaçlanmıştır. Buna yönelik olarak Yıldız, Kılıç ve Yavuz (2018)’un geliştirmiş olduğu “Öğretmen İletişim Becerisi Değerlendirme Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek doğrultusunda öğretmenlerin iletişim becerileri; empati ve yardım becerileri, iletişim ortamı oluşturma, sınıf yönetimi ve iletişim engelleri olmak üzere dört alt boyutta incelenmiştir. Bu çalışmanın evreni Kocaeli ili İzmit ilçesidir. 2019-2020 eğitim öğretim yılında evren içinde yer alan tüm ortaöğretim devlet kurumlarının (31) her biri bir küme olacak şekilde küme örneklem kullanılmıştır. İkinci aşamada okul türlerine göre bir ayrıma gidilmiş ve ölçek uygulanacak okullar, her okul türünden orantılı ve tesadüfi olarak belirlenmiştir. Uygulama sonucunda elde edilen 922 adet geçerli ölçek verisinin analizi SPSS. 21.0 programı ile yapılmış, analizde betimsel istatistik yöntemlerinden standart sapma, aritmetik ortalama, bağıl değişkenlik katsayısı, frekans ve yüzde işlemleri ve t testi kullanılmıştır.
Yapılan analiz sonucunda öğretmenlerin iletişim becerileri; cinsiyet, okul türü, sınıf değişkenleri ve alt boyutlar arasındaki bağlantı açısından değerlendirilmiştir. Öğrencilerin, öğretmenlerinin iletişimini dört alt boyutta da başarılı buldukları belirlenmiştir. Cinsiyet değişkeni açısından bakıldığında erkek öğrenciler öğretmenlerinin empatik, yardımsever ve iletişim ortamı oluşturmada etkili olduğu görüşünde iken kadın öğrenciler sınıf yönetimi boyutunu daha olumlu değerlendirmiştir. Okul türü açısından, Fen Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi ve Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi öğrencileri öğretmenlerini en çok iletişim ortamı oluşturma alt boyutunda başarılı bulurken, Anadolu Liseleri empati ve yardım becerilerini en yüksek oranla değerlendirmişlerdir. Tüm okul türleri öğretmenlerini sınıf yönetimi alt boyutunda en düşük puanla değerlendirmişlerdir. Sınıf seviyesi değişkeni açısından öğrencilerin öğretmenlerini 10. sınıfta empati ve yardım becerileri, 11. ve 12. Sınıfta iletişim ortamı oluşturma alt boyutu açısından en başarılı buldukları sonucuna ulaşılmıştır. Alt boyutlar arasındaki bağlantı incelendiğinde öğretmenlerin empati ve yardım becerileri yükseldikçe sınıf içinde oluşturdukları iletişim ortamı artmaktadır. Bununla birlikte araştırmaya katılan öğrencilerin, öğretmenlerin empati ve yardım becerileri arttıkça sınıf yönetiminin zayıfladığı ancak sınıf içindeki iletişim engellerinin azaldığı görüşüne sahip oldukları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen iletişimi, Empati Becerisi, iletişim Becerisi, Sınıf Yönetimi, Öğretmen-Öğrenci İletişimi

Kaynakça

• Abbott, M. L. (2011). Understanding Educational Statistics Using Microsoft Excel And SPSS. New Jersey, United States Of America: John Wiley&Sons.
• Açıkgöz Ağca, G., & Yıldız, K. (2009). İlköğretim Okulu Sınıf Öğretmenlerinin Sınıfta İletişimi Sağlama Becerileri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 2-27.
• Açıköz, H. M. (2003). İletişim Felsefesine Giriş- İnsani İletişimin Felsefi Temelleri. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Baltaş, Z., & Baltaş, A. (2002). Bedenin Dili- İletişim Becerilerinizin Anahtarı, Sessiz Diliniz. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Barton, G., & Garvis, S. (2019). Theorizing Compassion and Empathy in Educational Contexts: What Are Compassion and Empathy and Why Are They Important? G. Barton, & S. Garvis (Dü) içinde, Compassion and Empathy in Educational Contexts (s. 3-14). Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Başar, H. (1999). Sınıf Yönetimi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Cummings, C. (2000). Winning Strategies For Clasroom Management. United States of America: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Cüceloğlu, D. (1997). Yeniden İnsan İnsana. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cüceloğlu, D. (2018). İletişim Donanımları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çiftçi, S., & Taşkaya, S. M. (2010). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öz Yeterlik ve İletişim Becerileri Arasındaki İlişki. Education Sciences, 5(3), 921-928.
• Dökmen, Ü. (1998). İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Erdoğan, İ. (2008). Sınıf Yönetimi Ders, Konferans, Panel, Seminer Etkinliklerinde Başarının Yolları. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Erdoğan, İ. (2011). İletişimi Anlamak. Ankara: Erk Yayınları.
• Genç, A., & Çetin, C. (2010). Meslek Liselerinde Sınıf İçi Öğretmen Öğrenci İletişimine Yönelik Öğrencilerin Algılamaları-The Perception Of Vocational High School Students Concerning The Teacher-Student Communıcation In Class. Öneri Dergisi, 9(33), 259-279.
• Goleman, D. (2007). Sosyal Zeka- İnsan İlişkilerinin Yeni Bilimi. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Goleman, D. (2010). Duygusal Zekâ - Neden IQ’dan daha önemlidir? İstanbul: Varlık Yayınları.
• Hammond, A. (2006). Tolerance and Empathy in Today’s Classroom Building Positive Relationships Within The Citizenship Curriculum For 9 to 14 Year Olds. London: Paul Chapman Publishing.
• Hogan, K., & Stubbs, R. (2003). Can’t Get Through: 8 Barriers to Communication. United States of America: Pelican Publishing.
• İzgören, A. Ş. (2010). Dikkat Vücudunuz Konuşuyor! Türdiye'de Beden Dili, İş Yaşamı ve Renkler. Ankara: Elma Yayınevi.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Keçeci, A., & Arslan, S. (2012). Hemşire Öğretim Elemanlarının İletişim Becerileri: Öğrenci Perspektifi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 34-45.
• Lazar , J. (2009). İletişim Bilimi. (C. Anık, Çev.) Ankara: Vadi Yayınları.
• Lewis, R. (2009). Understanding Pupil Behaviour-Classroom Management Techniques For Teacher. United Kingdom: Routledge Taylor & Francis Group.
• Maigret, E. (2011). Medya ve İletişim Sosyolojisi. (H. Yücel, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marshall, G. (2005). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay, & D. Kömürcü, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marzano, R. J., Gaddy, B. B., Foseid, M. C., Foseid, M. P., & Marzano, J. S. (2005). A Handbook for Classroom Management That Works. United States of America: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Marzano, R. J., Marzano, J. S., & Pickering, D. J. (2003). Classroom Management That Works : Research-Based Strategies For Every Teacher. United States of America: Association for Supervision and Curriculum Development.
• McLeod, J., Fisher, J., & Hoover, G. (2003). The Key Elements Of Classroom Management: Managing Time And Space, Student Behavior, And İnstructional Strategies. United States Of America: Association for Supervision and Curriculum Development.
• McQuail, D., & Windahl, S. (1994). Kitle İletişim Çalışmaları İçin İletişim Modelleri. (B. Dağtaş, & U. Demiray, Çev.) Eskişehir: Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları.
• Mutlu, E. (1998). İletişim Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Neuman, W. L. (2017). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar 1. Cilt. (S. Özge, Çev.) Ankara: Yayın Odası Yayıncılık.
• Oskay, Ü. (1992). İletişimin ABC'si. İstanbul: Simavi Yayınları.
• Özer, A. K. (1995). İletişimsizlik Becerisi. İstanbul: Vadi Yayınları.
• Rogers, B. (2003). Effective Supply Teaching Behaviour Management, Classroom Discipline and Colleague Support. United Kingdom: Paul Chapman Publishing.
• Sarı, E. (2005). Sınıf Yönetimi. Ankara: Übl Yayınları.
• Sherwood, P. (2008). Emotional Literacy: The Heart of Classroom Management. Australia: Australian Council for Educational Research.
• Shindler, J. (2010). Transformatıve Classroom Management-Positive Strategies to Engage All Students and Promote a Psychology of Success. United States of America: Jossey-Bass.
• Smith, C. J., & Laslett, R. (2002). Effective Classroom Management- A Teacher's Guide. London and New York: Routledge Falmer.
• Şama, E. (2004). Öğrenme-Öğretme Ortamı Olarak Sınıf. Öğretmenlik Mesleğine Giriş (s. 314-332). içinde Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Şen, H. Ş., & Erişen, Y. (2002). Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Öğretim Elemanlarının Etkili Öğretmenlik Özellikleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 99-116.
• Tauber, R. T. (2007). Classroom Management Sound Theory and Effective Practice. United States of America: Praeger Publishers.
• Tayfun, R. (2011). Etkili İletişim ve Beden Dili. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Uzun, T., & Ayık, A. (2016). Öğrenci Algılarına Göre Akademik Personelin İletişim Becerilerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: * Meslek Yüksekokulu Öğrneği. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(03), 124-138.
• Williams, J. H. (2019). Empathy as Special Form of Motor Skill That Can Be Trained. G. Barton, & S. Garvis (Dü) içinde, Compassion and Empathy in Educational Contexts (s. 15-38). Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Yıldız, D., Kılıç, M. Y., & Yavuz, M. (2018). "Öğretmenlerin İletişim Becerilerini Değerlendirme Ölçeği" Geliştirme Çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi- Journal of Mother Tongue Education, 48-67.
• Yılmaz, N., & Altunbaş, S. (2012). Öğretmen Adaylarının İletişim Becerileri ile Sınıf Yönetimi Becerilerinin İncelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 183-196.