Migration and Settlement in Timurids

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 697 - 710, 30.04.2021

Hasan Taşkıran

Öz

Migration, which means the movement of people from one area to another due to the political, social and economic reasons, is as old as the history of humanity. The mobility of communities in different times and places in the historical process has been one of the basic topics of history and sociology. Migration was often experienced in the communities who adopted the nomadic or semi-nomadic steppe lifestyle. One of these groups was Turks. The immigration of many nomadic or semi-nomadic Turkish people in pre-Islamic and Islamic periods has been researched and examined by scholars. Nevertheless, the policies of Timur and his successors who established a great steppe empire have not been studied as an independent research. Timur, who organized many campaigns to different geographies and regions, had encouraged and forced people to immigrate to his country. He attempted to develop agriculture by introducing uncultivated lands in his country to the settlement of emigrated people. In addition to this, he forced famous people in the fields of science, arts, crafts and architecture to settle in his capital city of Samarkand in order to make the city and his country prosperous. In this study, firstly the communities that the governors of Timurid Empire compelled and encouraged to settle were specified. An analysis was made in relation to the reasons for their migration, the places where they were settled and most significantly the contributions of many people who were removed from their countries because of forced brain drain to Timurid science, art and culture.

Anahtar Kelimeler

Timurids, Migration, Black Tatars, Samarkand

TİMURLULARDA GÖÇ VE İSKÂN

Öz

İnsanların siyasi, sosyal ve ekonomik sebeplerle bir yerden başka bir yere taşınması anlamına gelen göç, insanlık tarihi kadar eskidir. Tarihsel süreç içerisinde farklı zaman ve mekanlarda halkların hareketliliği tarih ve sosyoloji disiplinlerinin temel konularından biri olmuştur. Göç hadisesi en çok göçebe veya yarı göçebe bozkır yaşam tarzını benimsemiş topluluklarda yoğun olarak yaşanmıştır. Bu gruplardan birisi de Türkler idi. İslam öncesi ve İslami dönem birçok göçebe yahut yarı göçebe Türk topluluğunun göç hareketliliği ilmi çevrelerce araştırılıp incelenmiştir. Ancak büyük bir bozkır imparatorluğu kuran Timur ve haleflerinin politikaları müstakil olarak araştırılmamıştır. Farklı coğrafya ve bölgelere birçok seferler düzenleyen Timur, insanları gönüllü yahut zorunlu olarak kendi ülkesine göç ettirmişti. Ülkesindeki işlenmeyen toprakları iskâna açıp buralara insanları göçerterek tarımı canlandırmaya çalıştı. Göçürülen halkın yanı sıra, bilim, sanat, zanaat ve mimari alanlarında meşhur kimseleri de ülkesinin başkenti Semerkand’a zorla göç ettirip bu şehrin ve ülkesinin mamur olmasına uğraştı. Bu çalışmada ilk olarak Timurlu devlet yöneticilerinin zorla veya gönüllü olarak göçürdüğü toplulukların tespiti yapılmıştır. Göç ettirilme sebepleri, iskân ettirildikleri şehir veya bölgelerin neresi olduğu ve en önemlisi zorunlu “beyin göçüyle” yurtlarından koparılan birçok insanın Timurlu, bilim, sanat ve kültürüne katkıları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Timurlular, Göç, Kara Tatarlar, Semerkand

Kaynakça

• AKA, İ. (1994). Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447), TTK Yayınları, Ankara.
• AKA, İ. (1996). “The Agricultural And Commercial Activities Of The Timurids In The First Half Of The 15th Century”, Oriente Moderno, 15/2, 9-21.
• AKA, İ. (2014). Timur ve Devleti, TTK Yayınları, Ankara. ALAN AKBIYIK, H. (2003). “Timur’un Toktamış Üzerine Seferleri ve Altın Orda Devleti'nin Yıkılması Meselesi” Bilig, 27, 117-156.
• ALAN, H. (2003). “Osmanlı Devletinin Timurlular ile İlişkileri”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/1, 1-24.
• ALAN, H. (2015). Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular (1360-1506), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• ANDICAN, A. A. (2019). Emir Timur, Tarih, Siyaset, Miras, Selenge Yayınları, İstanbul.
• ANDREASYAN, H. D. (1972). “XIV. ve XV. Yüzyıl Türk Tarihine Ait Ufak Kronolojiler ve Kolofonlar”, Tarih Enstitüsü Dergisi, 3, 83-148.
• AYDIN, C. (1989). “Ali Kuşçu”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 2, 408-410.
• BARTHOLD, W. (1997). Uluğ Beg ve Zamanı, (Çev: İsmail Aka), TTK Yayınları, Ankara.
• CA’FERÎ b. Muhammed el-Hüseynî. (2011). Târîh-I Kebîr (Tevârîh-I Enbiyâ ve Mülûk), (Çev: İsmail Aka), TTK Yayınları, Ankara.
• CLAVIJO. R. G. (1993). Anadolu, Orta Asya ve Timur, (Çev: Ömer Rıza Doğrul), Ses Yayınları, İstanbul.
• EBÛ BEKR-I TIHRANI. (2014). Kitab-ı Diyarbekriyye, (Çev: Mürsel Öztürk), TTK Yayınları, Ankara.
• HÂFIZ-I EBRÛ. (1385). Zübdetü’t-Tevârîh, 2-3, (Neşr: Seyyid Kemal Hâc Seyyid Cevadi), Vizâret-i Ferheng ve İrşad-i İslâmî, Tahran.
• HÂNDMÎR (1355). Düstûrü’l-vüzerâʾ, (Nşr. Saîd-i Nefîsî). İntişarat-ı İkbâl, Tahran.
• HÂNDMÎR (1380). Târîh-i Ḥabîbü’s-siyer fî aḫbâri efrâdi’l-beşer, C. 3, (Neşr. Muhammed Debîr Siyakî), Kitabhane-i Hayyam, Tahran.
• HASAN-I RUMLU. (2006). Ahsenü’t-Tevârîh, (Çev: Mürsel Öztürk), TTK Yayınları, Ankara. HOCA SAADEDDIN EFENDI. (1992). Tacü’t Tevarih, I-III, (Haz: İsmet Parmaksız), Kültür Bakanlığı Yayınevi, Ankara.
• İBNI ARABŞAH. (2012). Acâibu’l-Makdûr, (Çev: Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul.
• İBN-I KEMAL. (2000). Tevârîh-i Âl-i Osman, IV, (Haz: Koji İmazawa), TTK Yayınları, Ankara.
• İDRIS-I BITLISÎ. (2018). Heşt Bihişt, II, (Haz: Mehmet Karataş ve Selim Kaya ve Yaşar Baş), Betav Yayınları, Ankara.
• KAFESOĞLU, İ. (1987). “İbn Arabşah”, İslam Ansiklopedisi, V/2, 698-701.
• KEMALEDDIN ABDURREZZAK SEMERKANDÎ. (1383). Matla‘-ı Sa‘deyn ve Mecma‘-ı Bahreyn, I(II)-II(I), (Neşr: Abdul Hüseyin Nevâi), Pejuhaşkah-ı Ulum-i İnsanı ve Muta’alat-ı Ferhengi, Tahran.
• KOÇ, Y. (2016). “İskân”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ek 1, 649-650.
• MEHMED NEŞRÎ. (1949). Kitâb-ı Cihan-nümâ, I, (Haz: Faik Reşit Unat ve Mehmet A. Köymen), TTK Yayınları, Ankara. MÎRHÂND (1270). Ravzatu’s-Safâ. NIZAMÜDDIN ŞÂMÎ. (1987). Zafernâme, (Çev: Necati Lugal), TTK Yayınları, Ankara.
• ŞAHIN, M. (2018). “Beylekân’ın Imarı ve Bu Sırada Şîrâz’da Meydana Gelen Yolsuzluğun Cezalandırılması”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22/9, 443-456.
• ŞEREFÜDDIN ALI YEZDÎ. (2013). Zafernâme, (Çev: Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul.
• ŞIKARI. (2005). Karamanname, (Haz: Metin Sözen ve Necdet Sakaoğlu), Karaman Valiliği Yayınları, İstanbul.
• SÜMER, F. (1970). “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 1, 1-147.
• SÜMER, F. (2011). “Turgutlular”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 41, 420-421.
• SÜMER, F. (2012). “Tatarlar”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 40, 168-170.
• TACÜ'S-SELMANI. (1999). Tarihnâme, (Çev: İsmail Aka), TTK Yayınları, Ankara.
• Türkçe Sözlük, (1998). I, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• YAKUBOVSKIY, A. (2019). Timur ve Timuriler Devrinde Semerkand, (Çev: Sabur Rasol), TTK Yayınları, Ankara.
• YILDIRIM, İ. (2019). “Emir Timur’un İç Anadolu’da Uyguladığı Tehcir Siyaseti: Kara Tatarlar”, Prof. Dr. Ali Aktan Armağanı, (Editör: Özen Tok ve Muhittin Kapanşahin), Kimlik Yayınları, Kayseri, 343-366.
• YÜKSEL, M. Ş. (2017). “Ortaçağlarda Beyin Göçü ve Etkileri: Timurlular Örneği”, OTAM, 47, 283-302.
• YUVALI, A. (1999). “İbn Arabşah”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 19, 314-315.