BAĞIMSIZ DENETÇİLERİN DENETİM RİSKİ VE BİLEŞENLERİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI: NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 468 - 493, 31.07.2021

Hatice Pınar Kaya

Öz

Çalışmanın amacı, bağımsız denetim riskini etkileyen faktörleri tespit etmek ve bağımsız denetçilerin denetim riskini kabul edilebilir bir düzeye indirmeye yönelik yaklaşımlarını araştırmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden mülakat (görüşme) tekniği kullanılmıştır. İstanbul’da faaliyet gösteren bağımsız denetim kuruluşlarında görev yapan toplam 30 bağımsız denetçi ile yüzyüze görüşmeler gerçekleştirilerek, bağımsız denetçilere yarı yapılandırılmış 12 açık uçlu soru yöneltilmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre; denetim riskini en çok etkileyen üç faktör; denetlenen işletmenin iç kontrol sisteminin varlığı ve etkinliği, işletmenin açtığı veya işletme karşı açılan davalar ve denetimin ilk defa yapılacak olmasıdır. Türkiye’de gerçekleştirilen bağımsız denetimlerin orta seviyenin üstünde denetim riski taşıdığı tespit edilmiştir. Bunun temel sebepleri arasında; ekonomik yapının istikrarlı olmaması, işletmelerin profesyonel yöneticiler tarafından yönetilmemesi, denetim bilincinin yerleşmemesi ve işletme sahiplerinin yüksek kazanç beklentileri olduğu saptanmıştır. Çalışma sonucunda Türkiye’deki bağımsız denetim risklerini azaltmak ve denetimin güvenilirliğini artırmak için başta vergi sisteminin daha etkin hale getirilmesi, kayıtdışı ekonominin önlenmesi ve ekonomik istikrarın sağlanması olmak üzere çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bağımsız denetim, denetim riski, denetim riski bileşenleri

Kaynakça

• Abdioğlu, H. (2006). Denetimde Önemlilik Planlaması ve Risk Olgusu Çerçevesinde Vergi Denetimi. Vergi Raporu Dergisi, Sayı: 86, s. 87-99.
• Altıntaş, T. (2010). Attitudes to Audit Risk Model And Materiality: Evidence From Turkey. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1, s. 130-136.
• Ataseven, B. (2012). Nitel Bilimsel Araştırmalarda Veri Kalitesinin Önemi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(2), s. 543-564.
• Bakan, S. ve Dursun, A. (2020). Bilgisayar Destekli Denetim Tekniklerinin Denetim Riskine Etkileri: İstanbul’da Faaliyet Gösteren Bağımsız Denetim Kuruluşlarında Bir Uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Sayı: 61, s. 55-82.
• Baltacı, A. (2018). Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), s. 231-274.
• Beattie, V., Fearnley, S. ve Brandt, R. (2005). Auditor Independence and Audit Risk: A Reconceptualisation. Journal of International Accounting Research, 4(1), s. 39-71.
• Blay, A. D., Sneathen, L. D. ve Kizirian, T. (2007). The Effects of Fraud and Going‐concern Risk on Auditors' Assessments of the Risk of Material Misstatement and Resulting Audit Procedures. International Journal of Auditing, 11(3), s. 149-163.
• Bozkurt, N. (1998). Muhasebe Denetimi. ALFA Basım Yayım Dağıtım, 1. Baskı.
• BDS 200 Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi.
• BDS 700 Finansal Tablolara İlişkin Görüş Oluşturma ve Raporlama.
• BDS 705 Bağımsız Denetçi Raporunda Olumlu Görüş Dışında Bir Görüş Verilmesi.
• Chang, S., Tsai, C., Shih, D. ve Hwang, C. (2008). The Development of Audit Detection Risk Assessment System: Using The Fuzzy Theory and Audit Risk Model. Expert Systems with Applications, 35, s. 1053-1067.
• Güredin, E. (2007). Denetim ve Güvence Hizmetleri. Arıkan Basım Yayım Dağıtım, 11. Baskı.
• Hajiha, Z. (2011). Fuzzy Audit Risk Modeling Algorithm. Management Science Letters 1, s. 235-246.
• Haskins, M. E. ve Dirsmith, M. W. (1993). Control and Inherent Risk Assessments in Client Engagements: An Examination of Their Interdependencies. Journal of Accounting and Public Policy, 14, s. 63-83.
• Helliar, C., Monroe, G. S. ve Woodliff, D. R. (1996). UK Auditors’ Perceptions of Inherent Risk. British Accounting Review, 28, s. 45-72.
• Hogan, C. E. ve Wilkins, M. S. (2008). Evidence on The Audit Risk Model: Do Auditors Increase Audit Fees in The Presence of Internal Control Deficiencies? Contemporary Accounting Research, 25(1), s. 219-242.
• İnaltong, C. ve Taş O. (2015). Bağımsız Denetim Sürecinde Önemlilik Düzeyinin Belirlenmesi ve Bir Uygulama. Vergi Dünyası Dergisi, Sayı: 401, s. 73-89.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), s. 62-80.
• Karavardar, A. (2016). Bilanço Düzeyindeki Denetim Riskinin Kanıtsal Ağ Yaklaşımı ile Gösterimi: Türkiye’de Bir Uygulama. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 45(2), s. 96-108.
• Kaval, H. (2008). Muhasebe Denetimi. Gazi Kitabevi, 3. Baskı.
• Kiracı, M. (2012). Muhasebe Denetimi. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı.
• Karacan, S. ve Uygun R. (2012). Denetim ve Raporlama. Umuttepe Yayınları, 1. Baskı.
• Martinov, N. ve Roebuck, P. (1998). The Assessment and Integration of Materiality and Inherent Risk: An Analysis of Major Firms’ Audit Practices. International Journal of Auditing, 2, s. 103-126.
• Ritchie, B. ve Khorwatt, E. (2007). The Attitude of Libyan Auditors To Inherent Control Risk Assessment. The British Accounting Review, 39, s. 39-59.
• Schultz, J. J., Bierstaker, J. L. ve O’Donnell, E. (2010). Integrating Business Risk Into Auditor Judgment About The Risk of Material Misstatement: The Influence of a Strategic-Systems-Audit Approach. Accounting, Organizations and Society, 35, s. 238-251.
• Selimoğlu Kardeş, S., Özbirecikli, M., Uzay, Ş., Kurt, G., Alagöz, A. ve Yanık, S. (2011). Muhasebe Denetimi. Gazi Kitabevi, 3. Baskı.
• Shailer, G., Wade, M., Willett, R. ve Yap, K. L. (1998). Inherent Risk and Indicative Factors: Senior Auditors’ Perceptions. Managerial Auditing Journal, 13(8), s. 455-464.
• Waller, W. S. (1993). Auditors' Assessments of Inherent and Control Risk in Field Settings. The Accounting Review, 68(4), s. 783-803.
• Varıcı, İ. ve Karakaş, E. (2017). Kazanç Temelli Değişkenlerin Denetim Riski Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), s. 193-214.