TASAVVUF’TA MÂRİFETULLAH ANLAYIŞI

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 748 - 767, 31.07.2021

Asuman Ünal Özcan

Öz

Mârifetullah, “Allah bilgisi” anlamına gelmekte olup tasavvufî makamlardan bir tanesidir. İlimleri genel anlamda zâhiri ve bâtıni ilimler şeklinde tasnife tabi tutan sûfiler, marifeti de bâtıni ilim kategorisinde ele alır. Mârifetullah, çalışma ve çabalamaya dayanan kesbi bir ilim değildir. O, vehbî bir ilim olarak değerlendirilmekte ve ilham, keşf yoluyla tahsil edilmektedir. Tasavvuf düşünce sisteminde mârifetullah, ulaşılması gereken en yüce gayelerden kabul edilmiştir. Bu açıdan o, tasavvufî düşünce sisteminin merkezine konulmuş ve genel itibariyle terminolojisi ve düşünceleri bunun etrafında şekillenmiştir. Zira tasavvuf, gayesi marifet; Allah’ı bilmek ve tanımak olan fıtrî bir olgudur. Yani tasavvufta asıl gaye mârifetullahtır. Tasavvuf ehli, mârifetullah tahsili için büyük gayret sarfettiler. Çünkü kişi için elzem olanın yaratanı tanımak olduğunun bilincindeydiler. Allah, varlıkları bilinmek için yaratmıştı. Yani yaratılışta Allah’ın bilinme arzusu belirleyici rol oynamıştır. Bu sayılan sebeplerden dolayı sûfiler, mârifetullahı yaratılış gayeleri telakki ettiler. Değişik şekillerde mârifetullaha ulaşmaya çalıştılar. Bu konuda üstün seviyelere çıkmaya gayret ettiler. Mârifetullahta derinleşebilmek için farklı yöntemler geliştirip, uyguladılar. Allah’ı bilmek yoluyla, O’nun yakınlığına ermeye çalıştılar. Biz bu makalemizde mârifetullahın ne olduğunu ve tasavvuf disiplinindeki yerini incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Mârifet, Bâtın ilmi, Zâhir İlmi, Hikmet, Yakîn, Ârif

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed (2001). Keşfü’l-Hafâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Acem, Refik (1999). Mevsû‘atü Mustalahâti’t-Tasavvufi’l-İslami, Beyrut: Mektebetü Lübnan.
• Ahmed b. Hanbel. (1992). Müsned. c. I-VI, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Arvâsi, Seyyid Ahmed (2015). Diyalektiğimiz ve Estetiğimiz, İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Bistâmî, Bâyezîd (2004). Mecmuâtu’s-Sûfiyyetü’l-Kâmile, thk. Kasım Muhammed Abbas, Şam: Dâru’l-Madâ.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil (1992). Sahîhu’l-Buhârî. c. I-VIII, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Bursevî, İsmail Hakkı (1967).Kenz-i Mahfî, sad. Abdülkadir Akçiçek, İstanbul: Rahmet Yayınları.
• Câmî, Abdurrahman (2003). Nefehâtü’l-Üns, thk.Muhammed Edib el-Câder, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Carrel, Alexis (2019). İnsan Denen Meçhul, çev. Fatma Zehra Bayrak, Ankara:Hayat Yayınları
• Cebecioğlu, Ethem (2014). Tasavvuf Terimleri Ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara: Otto Yayınları
• Cürcânî, Seyyid Şerif (2003). Tâ‘rifât, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdillâh b. Abdirrahmân b. el-Fadl b. Behrâm (1992). Sünenü’d-Dârimî. c. I-II, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Demirci, Mehmet (1997).Hal. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (c. 15, s. 216-218). İstanbul: TDV Yayınları
• Dihlevî, Şah Veliyyullah (2005). Huccetullâhi’l-Bâliga, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Erzurumlu İbrahim Hakkı (1978). Mârifetnâme, İstanbul: Elif Ofset Ferâhidî, Halil b. Ahmed (2003). Kitabü’l-Ayn Müretteben Alâ Hurûfi’l-Hecâ, tah. Abdülhamid Hendâvî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye
• Gazzâli, Muhammed b. Ahmed (1995). Tevhid ve Ledün Risalesi, ter. Yusuf Özkan Özburun, İstanbul: Fatih Gençlik Vakfı Matbaası.
• Gazzâli, Muhammed b. Ahmed (1960). el-Munkızu Mine’d-Dalal, çev. Hilmi Güngör, Ankara: MEB Yayınları.
• Hücvîrî, Ebu’l-Hasen Ali b. Osman (2010). Keşfü’l-Mahcûb Hakikat Bilgisi, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İbn Abdülberr, Ebû ‘Umer Yûsuf b. Abdullah b. Muhammed en-Nemrî (1994). Cami‘u beyâni’l-ilmi ve fadlih, thk. Ebu’l-Eşbâl ez-Züheyrî, c. I-II, Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, (1992). Sünen-i İbn Mâce. c. I-II, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbn Manzûr, Muhammed (1999). Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin (ts). Fütûhât-ı Mekkiyye, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’lArabî.
• İsfahânî, Ebû Nuaym (1988). Hilyetü’l-Evliyâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İsfahâni, Râgıb (2001). el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’an, Beyrut: Dâru’l-Mârife.
• Kara, Mustafa (1988).Hikmet. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (c.17, s. 518-5199).İstanbul: TDV Yayınları.
• Kâşânî, Abdürrezzâk (1992). Istılahâtu’s-Sûfiyye, thk. Abdülâl Şahin, Kahire: Dârü’l-Menâr.
• Kâşânî, Abdürrezzak (2004). Tasavvuf Sözlüğü, çev. Ekrem Demirli,İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kâşânî, İzzeddin (2010). Tasavvuf’un ana Esasları, ter. Hakkı Uygur, Ankara: Kurtuba Kitap
• Kelâbâzî, Muhammed b. İbrahim (1960). et-Ta‘arruf Li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf, tah. Abdülhalim Mahmud, Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Kuşeyrî, Abdülkerim (2003). er-Risaletü’l-Kuşeyriyye, tah. Mâruf Mustafa Zerik, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye. Mekkî, Ebû Talib (1310). Kûtu’l-Kulûb. Kahire: Dâru Sâdır.
• Mevlânâ, Celaleddin er-Rûmî (1967). Mesnevî-i Şerif Aslı ve Sadeleştirilmişiyle Manzum Nahifî Tercümesi, haz. Amil Çelebioğlu, İstanbul: Sönmez Neşriyat.
• Muhâsibî, Hâris b. Esed (1993). Şerhu’l-Mârife Ve Bezlu’n-Nasiha, Tanta: Dâru’s-Sahâbeti Li’t-Türâs.
• Muhâsibî, Hâris b. Esed (1986). el-Vasâyâ, tah. Abdülkadir Ahmed Veta, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (1992). Sahîhu Müslim. c. I-III, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Özdağ, Musa (2016). Mehmed Feyzi Efendi’den Feyizler, İstanbul: Pasifik Ofset.
• Sunar, Cavit (1960).Vahdet-i Şuhud Vahdet-i Vucûd Meselesi, Ankara: Resimli Posta Matbaası Ltd Şirketi.
• Serrâc, Ebû Nasr (2001), el-Lüma‘, tah. Mustafa Hendâvî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Sühreverdî, Şehabeddin (1968). Avârifu’l-Maarif, Kahire: Müessesetü’l-Halebî ve Şürakahü.
• Tirmizî, Hakîm (1993). Edebü’n-Nefs, tah. Ahmed Abdürrahim es-Sâyih, Kahire: Dâru’l-Mısrıyyetü’l-Lübnâniyye.
• Tirmizî, Hakîm (ts). Beyânü’l-Fark Beyne’l-Sadr Ve’l-Kalb Ve’l-Fuad Ve’l-Lüb, tah. Ahmed Abdürrahin Sâyih, Kahire: Merkezü’l-Kitab li’n-Neşr.
• Tirmizî, Hakîm (1977). Mârifetü’l-Esrâr, thk. Muhammed İbrahim el-Ceyûşî, Londra: Dâru’n-Nehdâti’l-Arabî.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ (1992). Sünenü’t-Tirmizî. c. I-V, İstranbul: Çağrı Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (2003). Makam. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (c. 27, s. 409-410). Ankara: TDV Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (1991). Ârif. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (c.3, s. 361-362). İstanbul: TDV Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (1989). Akıl. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (c. 2, s. 246-247). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yavuz, Yusuf Şevki (2000). İlme’l-Yakîn. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (c. 22, s. 137-138). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi (1938). Hak Dini Kuran Dili, İstanbul: Eser Kitapevi.
• Yetik, Erhan (1998). Hayret. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (c. 17, s. 60-61). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yılmaz, Hasan Kamil (2012). Anahatlarıyla Tasavvuf Ve Tarikatlar, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ (2002). İthâfü's-Sâde. nşr. M. Ali Beyzavî, c. I-X, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer (1965). Esâsu’l-Belâga, Beyrut: Dâru Sadır
• Zeydan, Yusuf (1988). Abdülkerim Cîlî, İskenderiye: Heyetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetü li’l-Kütüb.