İMPARATOR TRAİANUS’UN ANADOLU’DAN ELE GEÇEN PORTRE TİPLERİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 709 - 726, 31.07.2021

Yaşar Arlı

Öz

Anadolu’da yalnızca 5 portre ile temsil edilen Traianus portrelerinden 4’ünün buluntu yeri bilinirken, TRP3’ün ise Anadolu’daki buluntu yeri bilinmemektedir. Yorumlanan 5 resmi portrenin de 4’ü III. tipte iken TRP4 ise imparatorun IV. tipindedir. TRP1 ve TRP5’teki başa yapışık ve alın ortasına kadar indirilen uzun saç buklelerinin uç kısmının dalgalı işlendiği saç stili Traianus’un III. tip portrelerine örnektir. TRP2 ve TRP3’te de alın ortasına kadar indirilen başa yapışık uzun saç buklelerinin uç kısmının dalgalı olmasıyla birlikte alnın sağ kısmında birbirinden ayırt edilmiş üç adet çatal motifinin yer aldığı saç stili de imparatorun III. tip portreleri içerisinde değerlendirilmektedir. Bu yüzdendir ki TRP1, TRP2, TRP3 de tanımlanabilen saç stillerinden dolayı III. tipteki Traianus portreleri olarak yorumlanmış ve MS 108 yıllarına tarihlendirilmişlerdir. TRP5’teki saç stili de Traianus’un III. tipinde iken portre heykelin devasa ölçülerde olması ve yüzdeki güçlü idealize etkilerden dolayı heykeltıraşlık eseri, Traianus’un ölümünden sonra II. Daker Savaşı anısına yontulmuş erken Hadrianus dönemine tarihlendirilen bir onurlandırma heykeli olarak yorumlanmıştır. TRP4 de ise başa yapışık alın ortasına kadar indirilen uzun saç buklelerinin uç kısmının dalgalı işlenmesiyle birlikte alnın sağ kısmındaki çatal motifiyle şekillendirilen saç stili de Traianus’un IV. tipine örnektir ve MS 114 yıllarına tarihlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Traianus, portre, III. Tip, IV. Tip, Müze

Kaynakça

• Aurenhammer, M. 2018, “The Sculpture”, Ephesos Architecture, Monuments & Sculpture, ed. Friedrich Krinzinger, İstanbul: Ertuğ&Kocabıyık, 172-231.
• Bennet, J. 1997, Trajan Optimus Princeps: A Life and Times, Londra-New York: Routledge.
• Çalık, A. 1997, Roman Imperial Sculpture from Cilicia: Volume I, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Londra Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ABD.
• Çalık, A. 1997, Roman Imperial Sculpture from Cilicia: Volume II, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Londra Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ABD.
• Demirer, Ü. 2005, Antalya Museum, Ankara: Dönmzez Offset Müze Eserleri Turistik Yayınları.
• Dio, C. 1925, Dio’s Roman History VIII, çev. Earnest Cary - Herbert B. Foster, London: William Heinemann.
• Fittschen, K. ve Zanker, P. 1985, Katalog der römischen Porträts in den Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom: Band I-Text, West Germany: Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
• Fittschen, K. ve Zanker, P. 1985, Katalog der römischen Porträts in den Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom: Band I-Tafeln, West Germany: Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
• Gramotopol, M. 1985, Portretul Roman în România, Bucureşti: Editura Meridiane.
• Gross, W. H. 1940, Bildnisse Traians, Berlin: Gebr. Mann Verlag.
• Güngör, Y. 2005, Bergama Belleten - 14: Bergama Krallık Kültü, Bergama: Bergama ve Sanat Vakfı.
• Güven, B. A. 2014, Pamphylia Bölgesi Roma Dönemi Portreciliği, Yayımlanmamış Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ABD.
• Heintze, H. V. 1961, Römische Porträt-Plastik aus Sieben Jahrhunderten, Stuttgart: H. E. Günther.
• İnan, J. 1980a, “Perge Kazısı 1979 Çalışmaları (a)”, II. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 5-9.
• İnan, J. 1980b, “Perge Kazısı 1979 Çalışmaları (b)”, Belleten, C. XLIV, 607-611.
• İnan, J. 1997, “Perge”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C. 3, 1997, 1447-1448.
• İnan, J. 1998, “Zırhlı Traian Heykeli”, Arkeoloji ve Sanat, C. 84, 3-12.
• İnan, J. ve Rosenbaum, E. A. 1966, Roman and Early Byzantine Portrait Sculpture in Asia Minor, Londra: The Oxford University Press.
• İnan, J. ve Rosenbaum E. A. 1979, Römische und Frühbyzantinische Porträtplastik aus der Türkei-Text, West Germany: Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
• İnan, J. ve Rosenbaum, E. A. 1979, Römische und Frühbyzantinische Porträtplastik aus der Türkei-Text, West Germany: Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
• Mattingly, H. 1926, Coins of the Roman Empire in the British Museum II, London: BMP.
• Mellink, M. J. 1980, “Archaeology in Asia Minor”, American Journal of Archaeology, C. 84, S. 4, 501-518.
• Özdizbay, A. 2012, Perge’nin MS 1.-2. Yüzyıllardaki Gelişimi: Die Stadtentwicklung von Perge Im 1.-2. JH. N. CHR., İstanbul: Akmed Yayınları.
• Özgan, R. 2013, Roma Portre Sanatı II, İstanbul: Ege Yayınları.
• Poulsen, F. 1968, Greek and Roman Portraits in English Country Houses, Roma: L’erma Bretschneider.
• Riccardi, L. A. 2000, “Uncanonical Imperial Portraits in the Eastern Roman Provinces: The case of the Kanellopoulos Emperor”, Hesperia, C. 69, S. 1, 105-132.
• Rohmann, J. 1998, Die Kapitellproduktion der Römischen Kaiserzeit in Pergamon, Berlin-New York: De Gruyter.
• Sherk, R. K. 1988, The Roman Empire: Augustus to Hadrian, Cambridge: Cambridge University Press.
• Strong, D. E. 1961, Roman Imperial Sculpture: An Introduction to the Commemorative and Decorative Sculpture of the Roman Empire down to the Death of Constantine, London, Alec Tiranti.
• Tepebaş, U. ve Durugönül, S. 2013, “Arkaik-Roma Dönemi Heykeltıraşlık Eserlerinin Kataloğu ve Değerlendirilmesi, Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu: Heykeltıraşlık ve Mimari Plastik Eserler, ed. Serra Durugönül, İstanbul, Bilnet Matbaacılık, 35-152.
• Türkoğlu, S. 1972, Efes Harabeleri ve Müzeleri Yıllığı (Annual of the Ruins and Museum of Ephesos) I, İzmir: Efes Müzesi ve Harabeleri Dostları Derneği.
• Zoroğlu, C. 2014, Anadolu’da Roma Dönemi Zırhlı Heykelleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ABD.
• West, R. 1941, Römische Porträt-Plastik II, Münih: F. Bruckmann K. G.
• Winter, F. 1908, Königliche Museen Zu Berlin Altertümer von Pergamon, VII Text: Die Skulpturen mit Ausnahme der Alterreliefs, Berlin: Verlag Von Georg Reimer.
• Winter, F. 1908, Königliche Museen Zu Berlin Altertümer von Pergamon, VII Tafeln: Die Skulpturen mit Ausnahme der Alterreliefs, Berlin: Verlag Von Georg Reimer.