MEHMET AKSOY’UN “ŞAMANLAR VE MİTLER DÜNYASINDA” SERGİSİNDEKİ ESERLERİNİN MİTOLOJİK ÇÖZÜMLEMELERİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 20, 31.01.2022

Songül Yılmaz Gonca Yayan

Öz

Heykel sanatının tarihine bakıldığında mitolojik imgelerin yer aldığı çok sayıda örneğe rastlamak mümkündür. Heykel sanatının ilk örneklerine, yazının icadından önceki devirlerde ortaya çıkan mağara resimlerinin yanında yer alan küçük heykelciklere de rastlanmıştır. Sanat bağlamında heykeller kimi zaman toplumsal yapıya ve inançlara, kimi zaman da toplumun siyasal duruşuna bağlanarak açıklanmıştır. Aslında insanlığın bilinen tarihinden bu yana sanat aracılığı ile bilgi, düşünce, inanç, tarih ve kültür gibi pek çok aktarım söz konusu olmuştur. Heykel sanatı dünyanın birçok bölgesi ve medeniyetinin kültürel ve dini ögelerinden etkilenmiştir. Orta Asya Türk mitolojisi ve Şaman inancı da buna örnektir. Bu araştırmada, heykel sanatçısı Mehmet Aksoy’un mitolojiyi konu alan eserlerinden yola çıkarak, Şaman inancının heykel sanatına yansımaları ile mitlerin sembolik dille ifadesinin heykel çalışmaları üzerinden çözümlemelerine yer verilmiştir. Ayrıca heykellerdeki temaların Anadolu mitolojilerinde yer alan kendine has konumlarına da açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Makalede, nitel araştırma modellerinden literatür tarama ve eser inceleme yöntemleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

mitler, mitoloji, şamanlar, heykel sanatı

Destekleyen Kurum

Gazi Üniversitesi

Teşekkür

Mehmet Aksoy, Necati Yalçın, Erdal Reşit Yılmaz

Kaynakça

• Akyıldız Ercan, C. (2017) Söylencelerde ve Masallarda Elma Sembolü. Makale, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Eylül 2017 21(3): 1043-1060
• Antoniou, A. (2011), et al. The Rod And The Serpent: History’s Ultimate Healing Symbol Stavros World J Surg 2011;35:217–221.
• Armutak, A. (2004), Doğu ve Batı Mitolojilerinde Hayvan Motifi II. Sürüngenler, Balıklar, Kanatlılar ve Mitolojik Hayvanlar, İstanbul Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Morfoloji Anabilim Dalı, İstanbul,
• Bayat, F. (2005), Mitolojiye Giriş, Kitap, Karam, Ötüken, Çorum.
• Bayat, F. (2012), Türk Kültüründe Kadın Şaman. 2. Baskı, İstanbul: Ötüken.
• Başar, Z. (1978), Halk Hekimliğinde ve Tıp Tarihinde Yılan. Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Yayınları No: 3, Kalite Matbaası, Ankara; 1978; 1-105.
• Çıblak, N. (2007), Tarsus Kültürünün Tanıtımında Şahmeran Efsanelerinin Önemi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16, no.1, ss. 185-196.
• Çınar, G. (2006), Heykel ve mitoloji / Mythology and sculpture. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çoruhlu, Y. (2002), Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı Kitabevi, İstanbul.
• Çoruhlu, Y. (2010), Türk mitolojisinin anahatları. İstanbul: Kabalcı.
• Daştan, N. (2014), Cennetten Kovulma Motifinin Semavî Dinlerile Bazı Mitolojilerdeki(Sümer, Türk ve Yunan) Görünümü. Makale, Atatürk Üni. Edebiyat Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Böl.
• Eliade, M. (2003), Dinler Tarihine Giriş, (Çev. Lale Arslan), İstanbul.
• Eliade, M. (2006), Şamanizm, (Çev. İ. Birkan) İmge Yayınevi, Ankara.
• Eliade, M. (2014), Şamanizm. ( İ. Birkan. Çev.). Ankara: İmge.
• Erbay Aslıtürk, G. ve Küçükgüney, E. (2016), 20. Yüzyıl Resim ve Heykellerinin Yunan Mitolojisi ve İkicilik Kavramı Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma. Makale, Adnan Menderes Üniversitesi, Turizm Fakültesi.
• Erdem, M. (1993), Hıristiyanlıkta Vaftiz Anlayışı Üzerine Bir Araştırma (Ayrı Basım), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XXXIV, Ankara.
• Frankfort, H. (1970), The Art and Architecture of the Ancient Orient, Penguin Books, London
• Gökalp, Z. / Seyfettin, Ö. (2014), Kızılelma, Altınpost Yayınları, Ankara.
• Hoppal, M. (2001), Sibirya Şamanizminde Doğa Tapınımı, (Çev. G. Erginer), Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, 41 (1):209-225.
• İnan, A. (2006), Tarihte ve Bugün Şamanizm: Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul.
• Kaptan Bazyar, C (2016), Mitoloji ve Çağdaş Sanat. Makale.
• Karacan, N. (2019), Tarihsel Süreç İçinde Heykel Formu. Makale, Sanat ve Tasarım Dergisi.
• Karakurt, D. (2011), Türk Söylence Sözlüğü, e- Kitap.
• Kuban, D. (2014), Batıya Göçün Sanatsal Evreleri. İstanbul: Türk İş Bankası Yayınları.
• Lexikon der Symbole: Apfel. (1989), KnaursLexikon der Symbole, VerlagDroemerKnaur
• Leventi, I. (1991), The Iconography Of Health in The Classical Years. Athens: Hellenic National Archive of Documents, 1991, p 137.
• Mutlu, B. (1997), Mitoloji. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi,2.,1273-1276, İstanbul: Yem Yayınları
• Mant, S. (1998), Halk Sanatında Şahmaran, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztekin, S. (2008), Dinlerde Hayat Ağacı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Öztürk Ateş, Ş. (2012), Yakındoğu Demirçağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancı. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Perrin, M. (2001), Şamanizm, (Çev. B. Arıbaş), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Seyidoğlu, B. (1998), “Kültürel Bir Sembol: Yılan”, Prof.Dr.Dursun YıldırımArmağanı, ss. 86-92, Ankara, 1998.
• Sökmen, S. ve Balkanal, Z. (2018), Anadolu’da Önemli Bir Simge Olan Şahmeran’ın Halk İnanışlarındaki Yeri, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, http://busbed.bingol.edu.tr, Yıl: 8 • Cilt: 8 • Sayı: 15 • Bahar/Spring 2018.
• Sulliwan, L. E. (1994), The attributes and power of the shaman: a general description of the ecstatic of the soul. in: Seaman, G & Day, J. S. (eds.). Ancient Traditions: Shamanism in Central Asia and the Americas. Denver: Univ. Press of Colorado and Denver Museum of Natural History
• Şimşek, C. (2006), Tanrı Dionysos, Şarap ve Dionysopolis'in (Çal) Öyküsü, Çal Sempozyumu, Pamukkale Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü, Denizli.
• Telesco, P. (1995), Folkways. Lleweyn Publications. St. Paul, Minnesota, 1995; 21-44
• Tanpolat, N (1982), Şamanizmin Günümüz Sanatına Yansımaları, Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Toluyağ, D. (2020), Geçmişten Günümüze Heykel Sanatında Mitolojik İmgeler. Makale Karatekin Üniversitesi idil, 66 s. 267-282. doi: 10.7816/idil-09-66-09.
• Uzun, D (2018), Türk Heykelinde Mitolojik Yaklaşımlar. Makale, Batman Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü.
• Uzun Aydın, D. (2019), İslamiyet Öncesi Eski Türk İnanışları veya Mitolojisi ile Antik Dönem (Yunan veya Roma) Mitolojisinin Karşılıklı Olarak Değerlendirilmesi. Makale Batman Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü.
• Yörükan, Y. Z. (2009), Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri: Şamanizm, Şamanizm’in Diğer Dinler ve Alevilik Üzerindeki Etkileri, Ötüken Neşriyat, İstanbul.