SINIF ÖĞRETMENLERİNİN İŞE YABANCILAŞMA KAVRAMINA İLİŞKİN ALGILARI

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 310 - 328, 30.04.2022

Erhan Duran , Adem Bayar

Öz

Çalışma hayatının en büyük sorunlarından biri olan işe yabancılaşma birçok olumsuz durumu da beraberinde getirmektedir. İşe yabancılaşma kavramıyla ilgili literatürde çeşitli tanımlamalara rastlamak mümkündür. İşe yabancılaşma ile ilgili genel kanı bireyin kendi işine karşı olumsuz tutum geliştirmesi ve işinden soğuması şeklindedir. Bu araştırmanın amacı sınıf öğretmenlerinin işe yabancılaşma kavramına ilişkin algılarını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmacılar bazı araştırma sorularına yanıt bulmaya çalışmışlardır. Bunlar; “İşe yabancılaşma kavramının tanımı nedir?”, “İşe yabancılaşmanın nedenleri ve sonuçları nelerdir?” ve “İşe yabancılaşmanın ortadan kaldırılması için neler yapılmalıdır?” şeklindedir. Araştırma nitel araştırma yöntemi çerçevesinde fenomenoloji araştırma deseni kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örnekleme tekniği kullanılarak seçilen 12 sınıf öğretmeninden oluşmaktadır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle toplanmıştır. Katılımcılara dört açık uçlu soru yöneltilmiştir. Toplanan veriler betimsel analiz tekniğine göre çözümlenmiştir. Buna göre katılımcıların işe yabancılaşma kavramını; uzaklaşma, isteksizlik, sevmemek, soğumak, güçsüzlük, yabancılaşma, bunalım, anlamsızlık ve gayesizlik kavramlarıyla eş tuttukları bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca katılımcılar işe yabancılaşma nedenlerini yetersizlik hissi, mobbing, mutluluk-haz, maddiyat, güvensizlik, iş yükü, iş birliği, iş ortamı, özel hayat, iş uygunluğu, zorunluluk, monotonluk ve saygısızlık olarak sıralamışlardır. Katılımcılar işe yabancılaşma sonuçlarını; hoşnutsuzluk-mutsuzluk, verimsizlik, başarısızlık, asosyal ilişkiler, güvensizlik, denetimsel artış, işleyiş sorunları ve istifa şeklinde sıralamışlardır. Katılımcılar son olarak işe yabancılaşmanın ortadan kaldırılması için şartların iyileşmesi, destek ve yardım, mutluluk ve haz, sosyalleşme, ortamın düzenlenmesi, mobbing, sorunlar, özel nedenler, olumsuz tepkiler ve motivasyon şeklinde birtakım öneriler geliştirmişlerdir. Elde edilen bulgular doğrultusunda araştırmacılar; çalışanların maddi ve manevi şartlarının emekleriyle doğru orantılı olması gerektiği, güdüleyici çalışmalara yer verilmesi gerektiği, kaynaşmayı sağlayıcı etkinlikler yapılması gerektiği, çalışanların özel sorunların dikkate alınması ve destek sağlanması gerektiği sonucuna ulaşmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Sınıf Öğretmeni, İşe Yabancılaşma, Eğitim

PERCEPTIONS OF CLASSROOM TEACHERS ON THE CONCEPT OF WORK ALIENATION

Öz

Being one of the biggest problems of working life, alienation from work brings with it many negative situations. It is possible to come across various definitions in the literature on the concept of work alienation. The general opinion about work alienation is that the individual develops a negative attitude towards his/her job and becomes alienated from his/her job. The purpose of this research is to examine the perceptions of classroom teachers about the concept of work alienation. In accordance with this purpose, the researchers have addressed the following research questions throughout the study: “What is the definition of the concept of work alienation?”, “What are the causes and consequences of work alienation?” and “What should be done to eliminate work alienation?”. The research has been carried out by the phenomenology research design within the framework of the qualitative research method. The study group of the research consists of 12 classroom teachers selected by using the easily accessible sampling technique, one of the purposive sampling methods. The data has been collected by semi-structured interview technique. Four open-ended questions have been asked to the participants. The collected data has been analyzed according to the descriptive analysis technique. Accordingly, it has been found that the participants equated the concept of alienation from work with the concepts of alienation, reluctance, dislike, coldness, powerlessness, alienation, depression, meaninglessness, and aimlessness. In addition, the participants have listed the reasons for alienation from work as feeling of inadequacy, mobbing, happiness-pleasure, materiality, insecurity, workload, cooperation, work environment, private life, job suitability, obligation, monotony, and disrespect. The participants have arrayed the consequences of alienation from work followingly; dissatisfaction-unhappiness, inefficiency, failure, asocial relations, insecurity, supervisory increase, functioning problems, and resignation. Finally, the participants have offered some suggestions to eliminate work alienation. These are improvement of conditions, support and help, happiness and pleasure, socialization, organizing of the environment, mobbing, problems, special reasons, negative reactions, and motivation. Based on the above-mentioned findings, the researchers have concluded that the material and moral conditions of the employees should be directly proportional to their efforts, motivational activities should be included, activities that provide cohesion should be carried out, the special problems of the employees should be considered, and support should be provided.

Anahtar Kelimeler

Classroom Teacher, Alienation from Work, Education

Kaynakça

• AÇIKEL, S. (2013). İlköğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Kültürleri ile İşe Yabancılaşmaları Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• AKAR, H. (2018). The Relationships Between Quality of Work Life, School Alienation, Burnout, Affective Commitment and Organizational Citizenship: a Study on Teachers. European Journal of Educational Research, 7(2), 169-180.
• ATAMAN, G. (2009). İşletme Yönetimi Yeni Kavramlar ve Yeni Yaklaşımlar İçinde. İstanbul: Türkmen Kitapevi.
• BAŞARAN, İ. E. (1998). Yönetimde İnsan İlişkileri Yönetsel Davranış. Ankara: Aydan Web Tesisleri.
• BÜYÜKYILMAZ, O. (2007). İşletmelerde Yabancılaşmanın Sosyopsikolojik Etkileri ve Türkiye Taşkömürü Kurumunda Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• CELEP, B. (2008). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşması (Kocaeli ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• DEMİRER, T., ÖZBUDUN, S. (1999). Yabancılaşma, Öteki Matbaası, Ankara.
• DEMİREZ, F. ve TOSUNOĞLU, N. (2017). Örgüt İkliminin İşe Yabancılaşma Üzerine Etkisi: Gazi üniversitesi rektörlüğünde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9 (12), 69-88.
• EKİZ, D. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (Geliştirilmiş 2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• ELMA, C. (2003). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşması (Ankara ili örneği). (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• ELMAS-ATAY, S. ve GERÇEK, M. (2017). Algılanan Rol Belirsizliğinin İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisinin Ve Demografik Değişkenlere Göre Farklılıklarının İncelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(2), 321-332.
• ERYILMAZ, A. ve BURGAZ, B. (2011). Özel ve Resmi Lise Öğretmenlerinin Örgütsel Yabancılaşma Düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 36 (161), 271- 286.
• FETTAHLIOĞLU, T. (2006). Örgütlerde Yabancılaşmanın Yönetimi: Kahramanmaraş özel işletme ve kamu kuruluşlarında karşılaştırmalı bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• GÜÇLÜ, A, E. UZUN, S. UZUN, Ü. H. YOLSAL. (2003). Felsefe Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• GÜNDÜZ, U. (2011). Kafka Metinlerinde İletişim, İletişimsizlik Ve Yabancılaşma Olgusu Üzerine... Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 7(1), 83-95.
• HEARN, J. J. (1971). Teachers' Sense of Alienation With Respect to School System Structure. Phi Delta Kappan, 52(5), 312-312.
• KAHVECİ, G. ve DEMİRTAŞ, Z. (2014). Örgüt Kültürünün Örgütsel Yabancılaşmaya Etkisi: Örgütsel güvenin aracılık rolü. Turkish Journal of Educational Studies, 1 (3), 27-62.
• KAYA, U. ve SERÇEOĞLU, N. (2013). Duygu İşçilerinde İşe Yabancılaşma: Hizmet Sektöründe Bir Araştırma. Çalışma ve Toplum, 36(1), 311-346.
• KILÇIK, F. (2011). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin İşe Yabancılaşma Düzeyine İlişkin Algıları (Malatya ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• KILIÇ, T. (2006). Mobbing (işyerinde psikolojik şiddet) Sanayi Sektöründe Yaşanan Mobbing Uygulamaları, Kişisel Etkileri, Örgütsel Ve Toplumsal Maliyetleri. (Yüksek lisans tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KIZILÇELİK, S. ve ERJEM, Y. (1992). Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü. Göksu Matbaası, Konya.
• KURTULMUŞ, M. ve KARABIYIK, H. (2016). Algılanan Örgütsel Adaletin Öğretmenlerin İşe Yabancılaşma Düzeylerine Etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (2), 459 - 477. KURTULMUŞ, M. ve YİĞİT, B. (2016). İşe Yabancılaşmanın Öğretmenlerin İşten Ayrılma Niyetine Etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (3), 860-871.
• MERRİAM, S. B. (2013). Nitel Araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörü: S. Turan). Ankara: No-bel Yayın Dağıtım.
• PATTON, M.Q. (1987). How to Use Qualitative Methods İn Evaluation. Newbury Park, CA:Sage.
• SEEMAN, M. (1967). On The Personal Consequences Of Alienation İn Work. American Sociological Review, 32(2), 273-285.
• ŞİMŞEK, H., BALAY, R. ve ŞİMŞEK, A.S. (2012). İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinde Mesleki Yabancılaşma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 53-72.
• TOLAN, B. (1981). Çağdaş Toplumun Bunalımı Anomi ve Yabancılaşma (2. Baskı), İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Ankara.
• TUTAR, H. (2010). İşgören yabancılaşması ve örgütsel sağlık ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(1), 175-204.
• UĞUR, A. ve EROL, Z. (2015). Örgütlerde Kritik Sorun Kaynağı Olarak İşe Yabancılaşma, Yabancılaşma ve Bürokrasi Arasındaki İlişkiye Yönelik Kavramsal Bir Yaklaşım.
• Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 182-192.
• YENİÇERİ, Ö. (2009). Örgütlerde Çatışma ve Yabancılaşma Yönetimi. IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• YILDIRIM, A. & ŞIMŞEK, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8.Baski). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YILDIRIM, A. & ŞIMŞEK, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11.Baski). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YILMAZ, S. ve SARPKAYA, P. (2009). Eğitim Örgütlerinde Yabancılaşma ve Yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314-332.
• YÜKSEL, H. (2014). Yabancılaşma Kavramı Paralelinde Emeğin Yabancılaşması ve Sonuçları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 159-188.